«ایکس – شبهه»: غیر قابل جمع بودن این دو معنا از آنجا ناشی می‌شود که منظور و مقصود از بهشت، الزاماً همان بهشت اخروی است که بندگان مؤمن و صالح وارد آن خواهند شد و برای همیشه در آن خلود خواهند داشت، در صورتی که چنان چه در پاسخ قبلی (1) بیان گردید، بهشتی که آدم و حوا و ابلیس و ... در آن قرار داشتند، بهشت اخروی نیست و در آن بهشت نه خطایی است و نه غم و اندوه و نه اخراجی.

انسان در سیر حرکت خود، سه نوع از حیات را در سه عالم طی می‌کند که عبارتند از: حیات دنیوی – حیات برزخی و حیات اخروی. لذا در هر سه حیات یا «سه عالم»، یا در ظل رحمت الهی قرار دارد و یا به پرتگاه‌های هلاکت سقوط می‌کند. به همین دلیل هم بهشت و جهنم «دنیوی» وجود دارد و هم «برزخی» و هم «اخروی». با این تفاوت که بهشت و جهنم دنیا و برزخ، ورود و خروج دارد. گاهی انسان در جهنم سیر می‌کند و گاهی در بهشت، گاهی از این خارج می‌شود و گاهی از آن. منتهی در حیات اخروی، عده‌ای از جهنمیان پس از پاک شدن وارد بهشت می‌شوند، اما هیچ یک از اهل بهشت از آن اخراج نمی‌شوند، بلکه در آن مراحل سیر تکاملی را می‌پیمایند.

الف – خداوند متعال در قرآن کریم در مورد جهنم دنیوی، می‌فرماید:

«يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذابِ وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحيطَةٌ بِالْكافِرينَ» (العنکبوت - 54)

ترجمه: آنان با عجله از تو طلب عذاب مى‏كنند. و حال آنكه جهنم بر كافران احاطه دارد.

و یا می‌فرماید:

«إِنَّ الَّذينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتابِ وَ يَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَليلاً أُولئِكَ ما يَأْكُلُونَ في‏ بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ» (البقره - 174)

ترجمه: حقاً افرادى كه كتاب نازل شده‌ی خدا را از كه فرو فرستاده كتمان می‌نمايند و آن را به بهای اندكى می‌فروشند آن چه می‌خورند نیست جز آتشی که در شکم‌های خود می‌ریزند. خدا در روز قيامت با آنان تكلم نمی‌كند و ايشان را پاكيزه نخواهد كرد و عذابى دردناك نصيب ايشان خواهد شد.

ب – در مورد بهشت دنیوی نیز می‌فرماید:

«يا بَني‏ آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُواري سَوْآتِكُمْ وَ ريشاً وَ لِباسُ التَّقْوى‏ ذلِكَ خَيْرٌ ذلِكَ مِنْ آياتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ * يا بَني‏ آدَمَ لا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطانُ كَما أَخْرَجَ أَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُما لِباسَهُما لِيُرِيَهُما سَوْآتِهِما إِنَّهُ يَراكُمْ هُوَ وَ قَبيلُهُ مِنْ حَيْثُ لا تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّياطينَ أَوْلِياءَ لِلَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ» (الأعراف - 27)

ترجمه: اى فرزندان آدم قطعا ما لباسى براى شما فرستاديم كه عورت- هاى شما را مى‏پوشاند و نيز ساز و برگى (به شما داديم) و لباس پرهيزكارى است كه بهتر مى‏باشد. اين خود يكى از آيات خدا است شايد آنان يادآور شوند * اى فرزندان آدم مبادا شيطان شما را فريب دهد! همانطور كه پدر و مادر شما را از بهشت اخراج كرد. شيطان لباسهاى ايشانرا از آنان گرفت تا عیب‌هایشان را به ايشان نشان دهد. زيرا شيطان و قبيله وى شما را از طريقى مى‏بينند كه شما آنها را نمى‏بينيد. ما شياطين را بطور قطع دوستان افرادى قرار داديم كه ايمان نمى‌آورند.

از مفهوم این آیه مشخص می‌گردد که آدمی تا به لباس تقوا پوشیده است، در بهشت است (البته بهشت زمینی) و همین که فریب شیطان را خورد، لباس تقوایش کنار می‌رود و بدی‌هایش عیان می گردد.

ج – پس خداوند متعال آدم و اولاد را خلیفه‌ی خود در زمین قرار داد. هم نسبت به آدم فرمود «إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَليفَة» و هم نسبت به سایر انسان‌ها و بنی‌آدم فرمود:

«هُوَ الَّذي جَعَلَكُمْ خَلائِفَ فِي الْأَرْضِ فَمَنْ كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَ لا يَزيدُ الْكافِرينَ كُفْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ إِلاَّ مَقْتاً وَ لا يَزيدُ الْكافِرينَ كُفْرُهُمْ إِلاَّ خَساراً» (فاطر - 39)

ترجمه: خدا آن خدائى است كه شما را در زمين، خليفه قرار داد. پس: كسي كه كافر شود كفرش عليه خودش خواهد بود، و كفر كافران، چيزى جز خشم و غضب پروردگارشان براى آنان نمى‏افزايد. و كفر كافران جز زيان و خسارت براى ايشان نخواهد افزود.

د – و خداوند متعال از حضرت آدم (ع) و همه انسان‌های دیگر در فطرت و عقل‌شان عهد گرفت که مراقب شیطان باشند، او را عبادت، بندگی، تبیعت نکنند و فریبش را نخورند، چون او نیز عهد کرده تا سر راه انسان بنشیند و اغوایش کند، تا لباس تقوا را از او دور کند.

«أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَني‏ آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ» (یس - 60)

ترجمه: اى بنى آدم آيا با شما عهد نكردم كه شيطان را عبادت نكنيد؟ چرا كه او به راستى براى شما دشمنى آشکار است.

ھ – در آیات مربوط به اخراج نیز واژه «اهبطوا» استفاده شده، یعنی از این مقام و جایگاهی که هستید، هبوط کنید. یعنی وقتی انسان فریب شیطان را بخورد و او لباس تقوا را از آدمی برباید، بدی‌های نفسانی انسان هویدا می‌گردد، حرص‌ها، طمع‌ها، بخل‌ها، حسادت‌ها، ترس‌ها و نگرانی‌های دنیوی ... و آن چه موجب دشمنی آنان با خود و دیگران است بروز و ظهور می‌یابد. اما اگر آدمی در این دنیا خدا را بپرستد، تقوا را پیشه کند، با اطاعت از انبیای ارسال شده از طرف او در صراط مستقیم حرکت کند، (مانند بهشت اخروی)هیچ خوف و حزنی برای او نخواهد بود.

گفتيم: جميعاً از بهشت فرود شويد. هنگامى كه راهنمائى از طرف من آمد افرادى كه از آن راهنما متابعت نمايد خوفى براى آنان نخواهد بود و محزون هم نخواهند شد؟

«قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَميعاً فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ» (البقره - 38)

ترجمه: گفتيم: جميعاً از بهشت فرود شويد. هنگامى كه راهنمائى از طرف من آمد افرادى كه از آن راهنما متابعت نمايد خوفى براى آنان نخواهد بود و محزون هم نخواهند شد.

کلمات کلیدی:  گوناگون