ایکس – شبهه/یادداشت سردبیر:

واژه‌ی «توسل» به معنای وسیله جستن، از سویی مورد کج فهمی و از سویی دیگر مورد سوء استفاده‌ی دشمنان قرار گرفته است.

توسل، وسیله جستن است برای رسیدن به هدف؛ پس، کسی که هدفش دنیا و متاع دنیاست، به دنبال وسایلی برای رسیدن به آن می‌گردد و کسی که هدفش تقرب الهی است، به سوی او وسیله می‌جوید؛ لذا به مؤمنین [دقت شود، به مؤمنین] فرمود:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُواْ فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (المائده، 35)

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، از خداوند پروا كنيد و (براى تقرّب) به سوى او (از مقرّبان درگاهش و از عمل‏هاى صالح) وسيله بجوييد و در راه او جهاد كنيد، شايد رستگار گرديد.

چاره‌ای از توسل نیست:

هیچ کس، از عهده‌ی هیج کاری – اگر چه نوشیدن یک جرعه آب باشد – بدون توسل جستن به وسائل بر نمی‌آید و مؤمن می‌داند که همه فیض از خداست و هیچ فیضی، [از فیض وجود گرفته تا وحی، از رزق گرفته تا علم، جود، کرم و رحمت، از بخشش گرفته تا تبدیل سیئات به حسنات و ...]، بدون وسیله به او نرسیده و نمی‌رسد. پس، بدون ابتغاء و توسل به وسایل نیز نمی‌تواند کسب فیض نماید.

توسل، لفظ نیست. با بیان این که من به این و آن متوسل می‌شوم تا به فلان هدف برسم، هیچ توسلی حاصل نمی‌گردد و هیچ خواسته‌ای محقق نمی‌شود، بلکه «توسل»، عمل است. عملی مبتنی بر شناخت و باور و متکی به عزم و اراده.

تناسب وسیله با هدف:

منتهی توسل (یا وسیله جستن) باید متناسب با هدف باشد. اگر تشنه‌ای خواست آبی بنوشد تا رفع تشنگی نماید و از هلاکت نجات یابد، باید به مجرای آب آشامیدنی، آب و وسیله‌ای برای نوشیدن متوسل گردد و نمی‌تواند به لفظ اکتفا کند و مثلاً بگوید: «من به آب متوسل می‌شوم» و نمی‌تواند بگوید: «چون خدا کریم است و آب را مایه‌ی حیات قرار داده است، همین لفظ را از من قبول می‌کند و بدون نیازی به تحرکی مرا سیراب می‌نماید».

پس، در سیر الی‌الله، در قرب الی‌الله و در آرزوی لقاء الله، باید متوسل به وسایل و وسائط شد و آن هم در عمل و نه فقط در لفظ. لذا فرمود:

«قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ يُوحَى إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَن كَانَ يَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا» (الکهف، 110)

ترجمه: بگو: «من هم مثل شما بشرى هستم و [لى‏] به من وحى مى‏شود كه خداى شما خدايى يگانه است. پس هر كس به لقاى پروردگار خود اميد دارد بايد به كار شايسته بپردازد، و هيچ كس را در پرستش پروردگارش شريك نسازد.»

آری، «یرجو» امید است، آرزو و آمال است و «لقاء الله» هدف، محبوب و معشوق است. اما کسی که چنین آرزو و امیدی دارد، باید در عمل آن را پیگیری کند. عملی صالح و خالص برای محبوب و معشوق.

هدف، وسیله را تعیین می‌کند:

کسی نمی‌تواند مدعی شود که من بازی می‌کنم تا عالم شوم، دست روی دست می‌گذارم تا ثروتمند شوم، خشونت می‌کنم تا محبوب گردم، دنیا گرایی می کنم تا به فلاح اخروی برسم، ترک نماز می‌کنم تا به خدا مقرب گردم و ...، بلکه هر هدفی خود وسیله را تعیین و تبیین می‌کند.

محبوب، خودش می‌گوید که چگونه می‌توانی در راه من قرار گیری، در این مسیر رشد کنی، رضایت من را به دست آوری و به من نزدیک شوی. کسی نمی‌تواند و نباید از جانب خود وسیله بتراشد، آن هم برای تقرب به خداوند متعال. بدیهی است که خداوند حکیم و سبحان، مقهور وسایل من درآوردی بندگانش نمی‌گردد. اوست که تعیین می‌نماید چه کسانی یا چه اعمالی وسیله هستند و می‌توانید به آنها متوسل شوید. لذا فرمود: ایمان وسیله است، یاد من و ذکر من وسیله است، آیات من وسیله هستند، محبت و تبعیت از پیامبر من و اهل بیتش (علیهم السلام) که برای شما معلم، راهنما و اسوه قرار داده‌ام وسیله هدایت، رشد و تقرب هستند. نماز وسیله قرب است، تلاوت قرآن، عمل صالح، صله ارحام، اخلاق حسنه و ... خلوص شما همه وسایل قرب هستند.

مرتبط:

درسی از نهج البلاغه - برترین و افضل توسل‌ها:

 

 

 

 

 

کلمات کلیدی:  یادداشت   دعا   توسل