سالروز میلاد مسعود امام حسن مجتبی علیه‌السلام را به محضر شریف امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف و همه مسلمانان و انسان‌های فهیم و حلیم تبریک و تهنیت عرض می‌نمایم.

ایکس - شبهه/ یادداشت سردبیر: واژه «برادری»، بیانگر معنایی بلند از صفات بسیار پسندیده‌ی انسان است. لذا هر فرهنگ، مکتب، دین، قوم و ملتی با این واژه و این ویژگی انسانی آشنا می‌باشد و برایش حرمت قایل است.

برادری، به ویژه در میان مسلمانان و بالاخص در میان شیعیان، معنا و مفهومی عمیق‌تر و تقدس والاتری دارد؛ چنان چه خداوند در قرآن کریم به برادری تأکید نموده و پیامبر اکرم صلوات الله و آله امیرالمؤمنین علیه‌السلام و سپس مؤمنان را برادر خود می‌خوانند و امر به پیمان اخوت، به ویژه در عید سعید غدیر خم نیز می‌نمایند.

اما، از امام حسن مجتبی علیه‌السلام، در وصایا و نصیحت‌های خود به یکی از فرزندانش، درسی در برادری می‌آموزد که شاید ابتدا و به خطا به ذهن چنین خطور کند که با تأکیدات فوق منافات دارد! اما نه تنها چنین نیست، بلکه تفسیر و راه‌کار یک برادری درست و ماندگار می‌باشد. ایشان می‌فرمایند:

«ای پسرم با احدی برادری مکن تا آنکه بدانی کجاها می‌رود و از کجاها می‌آید، و چون از حالش خوب آگاه شدی و رفتارش را پسندیدی با او برادری کن. به شرط اینکه رفتارت براساس چشم پوشی از لغزش و همراهی در سختی باشد.» (از هر معصوم چهل حدیث، ص 108- تحف العقول، ص 236)»

بله، ایشان نیز به برادری توصیه و تأکید دارند، اما مشروط به هدف‌شناسی، بصیرت و همراهی.

الف – می‌فرمایند: «برادری مکن، مگر آن که بدانی به کجاها می‌رود». یعنی بدان که «هدف و مقصودش» چیست و کجاست؟ چرا که اصالت، ارزش و قداست هر کاری به تناسب «هدف» از آن کار است و نه شکل فیزیکی آن. هم مؤمن نماز می‌خواند و هم منافق؛ آیا هر دو نماز است و یک ارزش و اثر را دارد؟ - در نیت نماز، اول کارت را بیان می‌کنی (دو رکعت نماز صبح می‌خوانم)، اما سریعاً هدف را اذعان و اظهار می‌داری «قربة الی الله»، یعنی برای نزدیک به خداست، وگرنه ارزشی ندارد.

*- خداوند متعال در کلام وحی نفرمود که همه با هم برادرند، بلکه فرمود: مؤمنان با هم برادراند:

«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» (الحجرات، 10)

ترجمه: جز اين نيست كه مؤمنان با يكديگر برادرند، پس ميان برادرانتان را اصلاح كنيد و از خدا بترسيد، اميد كه مورد رحمت قرار گيريد.

آری، مؤمنان، یعنی کسانی که به خاطر ایمان به الله و معاد، هم هدف هستند، هم عقیده هستند، همراه هستند، نگاه‌شان به از کجا آمده و به کجا می‌روند، یکسان است و همه اهل «انّا لله وَ انّا الَیهِ راجِعُون» هستند، پس با هم برادرند، لذا اگر مشکل و اختلافی بین این برادران ایجاد شد، باید خودشان و دیگران سعی در اصلاح کنند؛ یعنی از اهداف و وظایف برادری اصلاح است و یک دیگر را در سختی‌ها کمک کنند و در اهداف بلند یاری نمایند؛ «وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ - و در هر كار خير و تقوا يكديگر را يارى دهيد و بر گناه و تجاوز همكارى نكنيد (المائده، 2)»

*- حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، هنگامی که مالک اشتر را به فرمانروایی مصر برگزید، به او نفرمود که همه مردم برادران تو هستند، بلکه فرمودند: یا هم کیش (هم هدف و همراه) تو هستند، پس برادران دینیِ تو می‌باشند، یا هم کیش تو نیستند، پس مثل تو یک انسان هستند.

یعنی ما (مسلمانان) با مردم متفاوتی تعاملات داریم، لذا حقوق آنان را باید رعایت کنیم، کف این تعامل، ارتباط انسانی است، پس حقوق انسانی همگان باید رعایت شود و سقف آن «برادری» است که حقوق برادری بسیار مضاف و حساس‌تر و بیشتر و مؤثرتر از حقوق انسانی می‌باشد. و به ویژه حکومت، دولت و حاکمان و مسئولان باید به این اصول دقت داشته باشند و مراعات نمایند.

ب – و فرمود: «ببین از کجاها آمده؟» یعنی دقت کن و بصیرت داشته باش که او با چه عقبه و با مقاصدی به تو نزدیک شده است؟ بدیهی است که اگر یک شخصیت حقیقی (یک انسان) و یا یک شخصیت حقوقی (یک حکومت یا دولت)، نفهمد آن که به او نزدیک شده و دست دوستی و برادری دراز می‌کند، با چه مقاصدی نزدیک شده و چه اهدافی در سر دارد، حماقت کرده و متضرر و پشیمان می‌شود. درس «ولایت» و روح «ولایت» نیز همین معناست.

ج - اما فرمود: وقتی کسی را مناسب برادری دیدی، حالا «چشم پوشی از خطا و نیز همراهی در سختی نیز داشته باش». یعنی: حلیم باش، کریم باش، مصلح باش، ناصح و خیر خواه باش، نه این که یک ذره‌بین برداری و به جان برادت بیافتی! یا هنگام موفقیت و شادی با ادعای برادری کنارش باشی، هنگام گرفتاری، سختی، مظلوم واقع شدن و ...، رهایش نمایی.

بدیهی است که برادر وقتی می‌بیند پای برادرش لغزید، دستش را می‌گیرد تا نیافتد، نه این که یک لگد هم به او بزند تا زودتر و شدیدتر بیافتد. و وقتی او را گرفتار دید، به کمکش می‌شتابد، نه این رهایش کند. یعنی: برادری یک لفظ یا یک مفهوم انتزاعی شاعرانه نیست، بلکه یک حقیقت است و لطف آن نیز به اغماض و کمک به هنگام سختی و گرفتاری است.

نکته:

اگر ما همین یک درس را در مکتب ایشان آموخته باشیم و در تمامی شئون زندگی آن را رعایت کنیم، برای سعاد دنیا و آخرت ما کافیست. با بصیرت کامل بدانیم که آن که به ما نزدیک شد، از کجا آمده و با چه اندیشه‌هایی نزدیک شده است و چه اهدافی دارد؟ و اگر هم هدف بودیم، برادریم و در برادری، اغماض، چشم‌پوشی، گذشت، اصلاح، خیرخواهی و کمک لازم است.

این اصل، چه در انتخاب یک دوست و رفیق، چه در انتخاب همسر، چه در انتخاب شریک، چه در هر کار دیگری و از جمله سیاست، حکومت و تعامل با دیگران، اصل نجات‌بخش می‌باشد.

 

 

کلمات کلیدی:  یادداشت