ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: لازم است دقت کنیم که بسیار فرق است بین «باید» با «اجبار».
اجبار کاری است که شما هیچ اختیاری در آن نداشته باشید، مثل به دنیا آمدن و یا مردن، یا زنده شدن در رستاخیز و حشر ... و هزاران مثال دیگری که میتوان برای «اجبار» بیان داشت.
بدیهی است که اگر کاری، فعلی و یا حالتی «اجبار» باشد، دیگر برای آن دستوری مبتنی بر امر و نهی نمیآید و البته کسی هم امکان و توان مخالفت با آن را ندارد. پس اگر انسان نتوانست که نمیرد، میفهمد که در مُردن «اجبار» است، اما اگر توانست که نماز نخواند، میفهمد که در این امر اختیار دارد. میتواند بخواند یا نخواند.
به عنوان مثال در زندگی روزمره گفته میشود: «قوانین راهنمایی و رانندگی – باید – رعایت شود؛ و اگر رعایت نشود، جریمههای سنگین و احیاناً عواقب خطرناکی دارد». حال آیا این «باید»، همگان را «مجبور» به رعایت مینماید؟ خیر. بلکه اختیار دارند. میتوانند رعایت نکنند، اما ناچارند عواقب ناخوشایند و یا حتی خطرناکش را گردن نهند.
برای نجات از جهل، «باید» قوه عاقله را از بند و حجاب نفس خلاص کرد و به کار انداخت - برای نجات از بیسوادی، «باید» تحصیل علم نمود – برای امرار معاش، «باید» کار و تلاش کرد و کسب حلال نمود و ...، اما کدام یک از این «باید»ها، جبری را تحمیل میکند؟
عقاید و احکام اسلامی نیز از این قواعد مستثنی نیستند. فرمود: برای رشد، برای فلاح، برای کمال، برای سعادت ابدی، برای سلامت عقل، بدن، روان و روح و ...، «باید» اعتقادات درستی داشته باشید و باید با اطاعت از اوامر الهی، چنین بکنید و چنان نکنید و اگر نافرمانی کنید، حتماً به عواقب شومی مبتلا خواهید شد. اما این «بایدها و نبایدها»، اجبار نمیآورد. چون مخیریم که انجام دهیم یا ندهیم. اما هر کدام را انتخاب کردیم، نتایج و عواقب آن جبر است و در آن اختیاری نداریم.
برخی گمان میکنند که معنای اختیار و یا نداشتن اجبار در برخی از امور، یعنی هر کاری کردید، همان خوب است و هر راهی رفتید، همان درست است و نتیجهی تمامی مواضع و عملکردهای شما، یکسان است. در حالی که اصلاً چنین نیست و نتایج متفاوت و البته اجباری است. چنان چه رعایت سلامتی بایدی است که باید به آن توجه شود. این باید، هیچ اجباری نمیآورد، اما دلیل نمیشود که اگر کسی رعایت نکرد، بیمار و هلاک نگردد.
کلمات کلیدی:
پاسخ های کوتاه نماز