از وصیت‌های امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام است به فرزند (امام حسن علیه‌السلام  یا محمد حنفیه). در این فراز حضرت امام علیه‌السلام، پس از متذکر شدن تداوم زندگی (پس از مرگ)، به تعامل و رفتار رحیمانه و کریمانه‌ی خداوند متعال به بندگانش اشاره نموده و در باره‌ی "دعا" و علل تأخیر در استجابت و چه باید خواست، نصایحی بیان نموده‌اند.

ایکس – شبهه / (نهج البلاغه – نامه 31)

وَاعْلَمْ اَنَّ اَمامَكَ عَقَبَةً كَؤُوداً، الْمُخِفُّ فيها اَحْسَنُ حالاً مِنَ   الْمُثْقِلِ،

آگاه باش كه در پيش رويت گذرگاه سختى است، آن كه سبكبار است در آن گذرگاه حالى بهتر از سنگين بار دارد،

وَالْمُبْطِئُ عَلَيْها اَقْبَحُ حالاً مِنَ الْمُسْرِعِ، وَ اَنَّ مَهْبِطَكَ بِها لامَحالَةَ عَلى جَنَّة اَوْ عَلى نار،

و آن كه دچار كندى است بدحال تر از شتابنده در آن است. در آنجا محل فرود آمدنت به ناچار يا در بهشت است يا در جهنّم،

فَارْتَدْ لِنَفْسِكَ قَبْلَ نُزُولِكَ، وَ وَطِّىءِ الْمَنْزِلَ قَبْلَ حُلُولِكَ،

پس پيش از درآمدنت به آن جهان توشه آماده كن، و قبل از ورودت منزلى فراهم ساز،

فَلَيْسَ بَعْدَ الْمَوْتِ مُسْتَعْتَبٌ، وَ لا اِلَى الـدُّنْيا مُنْصَـرَفٌ.

كه بعد از مرگْ تدارك كردنِ از دست رفته ممكن نيست، و راه بازگشت به دنيا براى هميشه بسته است.

وَ اعْلَمْ اَنَّ الَّذى بِيَدِهِ خَزائِنُ السَّمواتِ وَ  الارْضِ قَدْ اَذِنَ لَكَ فِى الدُّعاءِ،

آگاه باش آن كه خزائن آسمان‌ها و زمين در اختيار اوست به تو اجازه دعا (طلب و درخواست) داده است،

وَ تَكَفَّلَ لَكَ بالاِجابَةِ، وَ اَمَرَكَ اَنْ تَسْاَلَهُ لِيُعْطِيَكَ، وَ تَسْتَرْحِمَهُ لِيَرْحَمَكَ،

و اجابت آن را ضمانت نموده، و دستور داده از او بخواهى تا به تو عطا کند، و رحمتش را بطلبى تا رحمت آرد،

وَ لَمْ يَجْعَلْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ مَنْ يَحْجُبُهُ عَنْكَ وَ لَمْ يُلْجِئْكَ اِلى مَنْ يَشْفَعُ لَكَ اِلَيْهِ،

و بين خودش و تو كسى را حاجب قرار نداده و تو را مجبور به توسل به واسطه ننموده،

وَ لَمْ يَمْنَعْكَ اِنْ اَسَأْتَ مِنَ التَّوْبَةِ، وَ لَمْ يُعاجِلْكَ بِالنِّقْمَةِ، وَ لَمْ يُعَيِّرْكَ بالاِنابَةِ،

و اگر گناه كردى، از توبه مانعت نشده، و در عقوبتت عجله نكرده، و به بازگشتت سرزنشت ننموده،

وَ لَمْ يَفْضَحْكَ حَيْثُ الْفَضيحَةُ بِكَ اَوْلى، وَ لَمْ يُشَدِّدْ عَلَيْكَ فى قَبُولِ الانابَةِ،

و آنجا كه سزاوار رسوا شدنى، رسوايت نكرده، و در پذيرش توبه بر تو سخت گيرى روا نداشته،

وَ لَمْ يُناقِشْكَ بِالْجَريمَةِ، وَ لَمْ يُؤْيِسْكَ مِنَ الرَّحْمَةِ بَلْ جَعَلَ نُزُوعَكَ عَنِ الذَّنْبِ حَسَنَةً،

و به حسابرسى گناهانت اقدام نكرده (جریمه‌ات ننموده)، و از رحمتش نااميدت ننموده، بلكه خوددارى از معصيت را برايت حسنه قرار داده،

وَ حَسَبَ سَيِّئَتَكَ واحِدَةً، وَ حَسَبَ حَسَنَتَكَ عَشْراً،  

و يك گناهت را يك گناه، و يك خوبيت را ده برابر به شمار آورده،

وَ فَتَحَ لَكَ بابَ الْمَتابِ وَ بابَ الاسْتيعابِ، فَاِذا نادَيْتَهُ سَمِعَ نِداءَكَ،

و باب توبه و باب خشنوديش را به رويت گشوده، هرگاه او را بخوانى صدايت را بشنود،

وَ اِذا ناجَيْتَهُ عَلِمَ نَجْواكَ، فَاَفْضَيْتَ اِلَيْهِ بِحاجَتِكَ،

چون با او به راز و نياز برخيزى رازت را بداند، پس نياز به سوى او مى برى،

وَ اَبْثَثْتَهُ ذاتَ نَفْسِكَ، وَ شَكَوْتَ اِلَيْهِ هُمُومَكَ، وَاسْتَكْشَفْتَهُ كُرُوبَكَ،

و راز دل با او در ميان مى گذارى، از ناراحتى هايت به او شكايت مى برى، و چاره گرفتاري‌هايت را از او مى خواهى،

وَاسْتَعَنْتَهُ عَلى اُمُورِكَ، وَ سَاَلْتَهُ مِنْ خَزائِنِ رَحْمَتِهِ ما لايَقْدِرُ عَلى اِعْطائِهِ غَيْرُهُ، مِنْ زِيادَةِ الاَعْمارِ، وَ صِحَّةِ الابْدانِ، وَ سَعَةِ الارْزاقِ.

بر امورت از حضرتش يارى مى طلبى، از خزائن رحمتش چيزهايى را مى‌خواهى كه غير او را بر

عطاكـردنش قـدرت نيست، از قبيل زيـاد شـدن عمـرها، سـلامت بدنها، و گشـايش روزيـها.

ثُمَّ جَعَلَ فى يَدَيْكَ مَفاتيحَ خَزائِنِهِ بِما اَذِنَ لَكَ فيهِ مِنْ مَسْاَلَتِهِ،

خداوند كليدهاى خزائن خود را در اختيار تو گذاشته به دليل آنكه به تو اجازه درخواست از خودش را داده،

فَمَتى شِئْتَ اسْتَفْتَحْتَ بِالدُّعاءِ اَبْوابَ نِعْمَتِهِ، واسْتَمْطَرْتَ شَـآبيبَ رَحْمَتِهِ،

پس هرگاه بخواهى مى توانى درهاى نعمتش را با دعا باز كنى، و باران رحمتش را بخواهى.

فَلايُقْنِطَنَّكَ اِبْطاءُ اِجابَتِهِ، فَاِنَّ الْعَطِيَّةَ عَلى قَدْرِ النِّيَّةِ،

پس تأخير در اجابت دعا نااميدت نكند، زيرا عطا و بخشش به اندازه نيّت است،

وَ رُبَّما اُخِّرَتْ عَنْكَ الاجابَةُ لِيَكُونَ ذلِكَ اَعْظَمَ الاجْر السَّائِلِ، وَ اَجْزَلَ لِعَطاءِ الاْمِلِ.

چه بسا كه اجابت دعايت به تأخير افتد تا پاداش دعاكننده بيشتر، و عطاى اميدوار فراوان‌تر گردد.

وَ رُبَّما سَاَلْتَ الشَّىْءَ فَلاتُؤْتاهُ وَ اُوتيتَ خَيْراً مِنْهُ عاجِلاً اَوْ آجِلاً، اَوْ صُرِفَ عَنْكَ لِما هُوَ خَيْرٌ لَكَ.

و چه بسا چيزى را بخواهى و به تو داده نشود، ولى بهتر از آن در دنيا يا آخرت به تو عنايت گردد، يا به خاطر برنامه نيكوترى اين دعايت مستجاب نشود.

فَلَرُبَّ اَمْر قَدْ طَلَبْتَهُ فيه هَلاكُ دينِكَ لَوْ اُوتيتَهُ. فَلْتَكُنْ مَسْاَلَتُكَ فيما يَبْقى لَكَ جَمالُهُ،

و چه بسا چيزى را مى خواهى كه اگر اجابت گردد دينت را تباه كند. روى اين حساب بايد چيزى را بطلبى كه زيباييش براى تو برقرار،

و يُنْفى عَنْكَ وَبالُهُ، فَالْمالُ لايَبْقى لَكَ وَ لا تَـبْقـى لَــهُ.

و وبالش از تو بركنار باشد، كه ثروت براى تو باقى نيست و تو هم براى آن باقى نخواهى بود.

 

 

کلمات کلیدی:  نهج البلاغه   دعا   استجابت