ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: انسان در این عالم (حیات مادی و دنیوی)، روح دارد و جسم. برای جسم لذت‌ها و الم‌هایی دارد و برای روح نیز لذت‌ها و الم‌هایی دیگری دارد. اگر چه کم یا زیاد، در یک دیگر تأثیرگذار هستند.

به عنوان مثال: عبادت و بندگی حق تعالی و اطاعت فرامین او، به ویژه در عرصه‌ی سلطه و کنترل "نفس حیوانی" برای خدا، لذایذی روحی است و معمولاً نه تنها جسم از آنها لذتی نمی‌برد، بلکه شاید به مشقّت هم بیافتد. بالاخره نماز، روزه، حج، جهاد و ...، همه مشقّت برای جسم و بدن است. اما این لذت روحی، در روان، اعصاب و سلامت بدن او نیز تأثیر مثبت می‌گذارد.

همین‌طور جسم لذت‌های خاص خود را دارد که برای "روح" موضوعیت ندارد، مثل خوردن، نوشیدن، شهوت جنسی، مسکن، پوشش (لباس) ... و یا دردهای خود را دارد، مثل گرسنگی، تشنگی، گرما، سرما، بیماری، قطع عضو و ...؛ هر چند که هر رفتار بدن، در روح نیز تأثیر می‌گذارد.

الف - در حیات اخروی و جایگاه‌های بهشت و جهنم نیز همین طور است. انسان هم روح دارد و هم جسم. لذا لذت‌ها و الم‌هایی برای روح دارد و لذت‌ها و الم‌هایی برای جسم. ببینیم امیرالمؤمنین، حضرت علی علیه السلام، چه زیبا به هر دو در دعای کمیل اشاره می‌نماید: «‌فَهَبْنِي يَا إِلَهِي وَ سَيِّدِي وَ مَوْلاَيَ وَ رَبِّي! صَبَرْتُ عَلَى عَذَابِكَ فَكَيْفَ أَصْبِرُ عَلَى فِرَاقِكَ – ای إله من، سید و ومولای من و ای پروردگار من! بر فرض كه بر عذابت شكيبائى ورزم، ولى بر فراقت چگونه صبر كنم». این عذاب، همان عذاب‌های جسمانی است و "فراق معبود و معشوق"، عذاب روح است.

ب – تمام آیات مربوط به بهشت که در آن به قصر، حور، زیبایی‌های سمعی و بصری، خوردنی و آَشامیدنی و ... ذکر شده، همان لذایذ جسم در بهشت است که البته برای روح بهجب‌آور است. اما قرب الهی، لقاء الله، رسیدن به مقام محمود، قرار گرفتن در بارگاه ملیک و رضوان، همه لذت روح است، که البته جسم را نیز در جایگاه آسایش والاتر قرار می‌دهد.

ببینیم که در آیه‌ی ذیل، چگونه به هر دو نعمت و لذت تصریح شده است؟

«‌إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ * فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِيكٍ مُّقْتَدِرٍ» (القمر، 54 و 55)

ترجمه: همانا پرهيزگاران در بوستان‌ها و [كنار] جويبارها باشند * در جايگاه صدق، نزد پادشاهى با اقتدار.

ج – همین‌طور تمامی آیاتی که به آتش، سوختن، خوراک زقوم، نوشیدنی‌های جوشان، قل و زنجیر و ...، اشاره دارد، همان سوختن جسم در جهنم است که تردیدی در آن نیست و آیاتی که از قیامت و عذاب آن به عنوان "یوم الحسرة" – "یوم التغابن" – "یوم تبلی السرائر (روز بیرون ریختن اسرار) و ... یاد می‌کند، برای اهل جهنم، همان عذاب‌های روح می‌باشد. ببینیم در آیه‌ی مبارکه ذیل، چگونه به هر دو عذاب جسمانی و روحانی اشاره و تصریح کرده است؟ جهنم و عذاب‌هایش از یک سو، و سخط و لعنت الهی (دور شدن از رحمت او) از سویی دیگر:

«وَمَن يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَآؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا» (النساء، 93)

ترجمه: و هر كس مؤمنى را به عمد بكشد (و آن را حلال شمرد)، كيفر او جهنم است كه جاودانه در آن باشد، و خداوند بر او خشم گيرد و او را از رحمت خود دور سازد و براى او عذابى بزرگ فراهم نمايد.

نتیجه:

پس در بهشت هم لذت جسمانی هست و هم روحی – و در جهنم نیز هم عذاب جسمانی هست و هم روحی.

بهشت:

«مُتَّكِئِينَ عَلَى فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ وَجَنَى الْجَنَّتَيْنِ دَانٍ - بر بسترهايى كه آستر آنها از ابريشم درشت‏بافت است تكيه آنند و چيدن ميوه [از] آن دو باغ [به آسانى] در دسترس است / الرّحمن، 54» - «فِيهِمَا عَيْنَانِ نَضَّاخَتَانِ - در آن دو [باغ] دو چشمه همواره جوشان است / الرحمن، 66» و ده‌های دیگر در ذکر نعمت‌های بهشتی، همه لذت جسم بهشتی است.

«وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُوْلَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ - و پيشگامان (سبقت گیرندگان) كه پيشگامند * آنها مقربان (درگاه)‌اند / الواقعة، 10 و 11»، لذت روحی است، چه آن که "کمال" و تقرب به الله جلّ جلاله، جسمانی نیست.

جهنم:

از عذاب‌های جسم در جهنم، سوختن به آتش خودافروخته و بازگشت زهر آن چه عمل شده به خویشتن خویش است:

«يَوْمَ يُحْمَى عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَى بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ هَذَا مَا كَنَزْتُمْ لأَنفُسِكُمْ فَذُوقُواْ مَا كُنتُمْ تَكْنِزُونَ» (التّوبه، 35)

ترجمه: روزى كه آن [گنجينه]ها را در آتش دوزخ بگدازند و پيشانى و پهلو و پشت آنان را با آنها داغ كنند [و گويند] اين است آنچه براى خود اندوختيد پس [كيفر] آنچه را مى‏اندوختيد بچشيد.

و حسرت و ندامت از هر اعتقاد و عمل ناصالحی که انسان را از لقای پروردگار محروم می‌کند، به گذشته‌اش افسوس می‌خورد، از کرده‌هایش پشیمان می‌شود، خوف و وحشت وجودش را می‌گیرد، همه عذاب روحی است:

«قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِلِقَاء اللّهِ حَتَّى إِذَا جَاءتْهُمُ السَّاعَةُ بَغْتَةً قَالُواْ يَا حَسْرَتَنَا عَلَى مَا فَرَّطْنَا فِيهَا وَهُمْ يَحْمِلُونَ أَوْزَارَهُمْ عَلَى ظُهُورِهِمْ أَلاَ سَاء مَا يَزِرُونَ» (الأنعام، 31)

ترجمه: كسانى كه لقاى الهى را دروغ انگاشتند قطعاً زيان ديدند. تا آن گاه كه قيامت بناگاه بر آنان دررسد، مى‏گويند: «اى دريغ بر ما، بر آنچه در باره آن كوتاهى كرديم.» و آنان بار سنگين گناهانشان را به دوش مى‏كشند. چه بد است بارى كه مى‏كشند.

خشنودی و رضوان الهی، لذت و بهجت روح است و سخط و قهر الهی نیز عذاب روح است؛ جایگاه آن لذت، بهشت رضوان است و جایگاه آن عذاب نیز جهنم است؛ و انتخاب با خود انسان است:

«أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَ اللّهِ كَمَن بَاء بِسَخْطٍ مِّنَ اللّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ» (آل‌عمران، 162)

ترجمه: پس آيا كسى كه در طلب رضاى خداست همانند كسى است كه دچار خشم خدا شده و جاى او جهنّم است؟ و بد سر انجامى است.

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   معاد