ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: ایشان را نمی‌شناسیم، شما نیز به هر سایت و نوشته‌ای مراجعه ننمایید و خود را مخاطب همگان نسازید، و گرنه حتماً دچار مشکلات عدیده خواهید شد. مثل کسی که نه فرشته‌ای را دیده و نه می‌شناسد، بعد برای او جایگاه عرشی تصور کرده و با آتمسفر نقد می‌کند. بالاخره یا کسی باید خودش انواع و اقسام فرشتگان را دیده باشد، یا کلاً وجوشان را نفی کند و یا به آن چه در آیات و روایات آمده ایمان آورد.

خداوند متعال دسته‌ای از مخلوقات خود را از جنس "نور" خلق کرده است، مثل ملائک – دسته‌ی دیگری را از جنس آتش خلق کرده است، مثلا اجنّه – و دسته‌ای را هم از جنس خاک خلق کرده است، مثل جسم انسان یا حیوان. البته روح انسان جداگانه و از "عالم امر" (قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي) است؛ یعنی به امر الهی ایجاد شده است؛ و مجموعه وجود انسان نیز برخوردار از تمامی صفات و ویژگی‌های سایر مخلوقات (از ملکوت گرفته تا حیوانیت و حتی جماد) می‌باشد، به اضافه "اختیار".

الف - در هر حال در این بحث سخن از ملائکه (فرشتگان) است. آنان نیز چون خلق شد‌ه‌اندند، مانند سایر مخلوقات ماهیت دارند که شاید برخی اصطلاحاً به آن "جسم" بگویند، ولی این اسم درست نیست، چرا که جسم ویژگی‌ها و خصوصیات خود را دارد و از جرم برخوردار است.

ب – خداوند متعال هر مخلوقی را بر اساس حکمتی و برای انجام کاری خلق کرده است، پس ابزار لازم برای انجام کار را نیز به او داده است. مثل این که به انسان دست و به پرندگان بال یا چنگال و ... داده است. به برخی فک و دندان و به برخی منقار بدون دندان داده است. پس قطعاً فرشتگان نیز برای حیات و انجام اوامر الهی، از ابزار لازم برخوردار هستند.

ج – در قرآن کریم لفظ "أَجْنِحَةٍ" که جمع "جناح" است برای فرشتگان آمده که در ترجمه به آن "بال" می‌گویند و برای این بال‌ها عدد دو، سه، چهار و نیز زیادتر را تصریح کرده است:

 "الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا أُولِي أَجْنِحَةٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ مَا يَشَاء إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ"

ترجمه: ستايش از آن خداى يكتاست كه آفريننده (ابداعى و ابتكارى) آسمان‏ها و اين زمين است، خدايى كه فرشتگان را رسولانى داراى بال‏هاى دوگانه و سه‏گانه و چهارگانه قرار داده (تا رسالت تدبير عالم تكوين و وحى و الهام در عالم تشريع را انجام دهند)، او هر چه را بخواهد در آفرينش مى‏افزايد، و در جهان هستى توسعه مى‏دهد زيرا خداوند بر همه چيز تواناست.

د - اما دقت کنیم که معنی "جناح"، الزاماً "بال-  مثل بال کبوتر یا هواپیما" نیست، بلکه پهلو و کنار است، و بال پرنده را نیز از همین جهت که در دو پهلوی آن قرار دارد "جناح" می‌گویند. پس هم جناح معنای عام‌تری دارد و هم ترجمه آن به فارسی "بال". چنان چه در فارسی "جناح سیاسی و حزبی" نیز می‌گوییم، حال آن که سیاست و حزب بال ندارند، یا می‌گوییم: با دو بال علم و تقوا پرواز کن – در حالی که انسان نه بال دارد و نه پرواز می‌کند و نه علم و تقوا بال هستند. یا می‌گوییم: فلانی یا فلان حکومت با دو بازوی قدرت و ثروت چنین و چنان می‌کند. در حالی که انسان یا حکومت بازویی به نام قدرت و ثروت ندارند و قدرت و ثروت نیز عضله و بازو ندارند.

پس جناح (أَجْنِحَةٍ)، به غیر از آن که تصریح دارد آنان نیز از ابزار لازم برای تحرک، جباجایی و انجام عمل برخوردارند، به جنبه‌ها و توان‌های متفاوت وجودی آنها اشاره دارد. مثل این که در مورد انسان بگوییم: برخی علم دارند – برخی ثروت دارند – برخی قدرت دارند – برخی زیبایی دارند – برخی اخلاق دارند ...، اینها همه بال‌ها و جناح‌های انسان هستند. ملائک نیز همین طور هستند، هر کدام از کمالات و قدرت‌هایی برخوردار هستند.

ﻫ - تعداد ملائک بسیار بیشتر از تمامی موجودات می‌باشد، چنان چه حضرت امام صادق علیه‌السلام به نقل از رسول اعظم صلوات الله علیه و آله روایت می‌نمایند: «هيچ موجودى از مخلوقات خدا نيست كه عددش بيشتر از ملائكه باشد، و در هر روز و يا هر شب هفتاد هزار فرشته به زمين نازل مى‏شوند، و پيرامون كعبه طواف مى‏كنند، و آن گاه نزد من و سپس نزد امير المؤمنين (ع) رفته، سلام مى‏كنند، و آن گاه نزد حسين (ع) مى‏روند و شب را نزد او مى‏مانند، تا سحر شود، پس معراجى براى آنان نصب مى‏كنند، تا به آسمان عروج كنند، و ديگر تا ابد به زمين نمى‏آيند./ المیزان، ذیل آیه».

ﻫ /1- ما می‌دانیم که با هر انسانی، چندین فرشته همراه است. فرشتگانی که اعمال او را ثبت می‌کنند – فرشتگانی که آنها را از چهار یا شش جهت محافظ می‌کنند و به هنگام فرا رسیدن موعد مرگ، خداوند به آنان دستور می‌دهد که برگردند – فرشتگانی که مأمور الهام هستند (فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا) – فرشتگانی که دعای او را بالا می‌برند و فرشتگانی که مأمور امور دیگر هر شخصی می‌باشند. و همین طور است تمامی امور در عالم هستی.

امور عالم طبق اوامر و مقدرات الهی، همه توسط فرشتگان محقق می‌گردد، پس برای هر امری فرشتگانی وجود دارد. چنان چه می‌دانیم حضرت جبرئیل فرشته وحی – حضرت میکاییل فرشته رزق – حضرت عزراییل فرشته اخذ جان و حضرت اسرافیل فرشته دمیدن در صور است. اما در عین حال می‌دانیم که جبرائیل و میکائیل و عزرائیل علیهم‌السلام، هر کدام جنود و لشکریان فراوانی دارند. نه هر چه وحی است را شخص جبرییل به نبی مخاطبش ابلاغ کرده و نه هر جانی را شخص عزراییل می‌گیرد. چنان چه در قرآن کریم، فرشته مرگ را جمع بسته و "ملائکة الموت" می‌گوید.

و – در نتیجه اگر چه فرشته یک موجود زمینی نیست، اما ضرورت ندارد که حتماً همه در عرش الهی جای داشته باشند و معلوم شد که بسیاری از آنان در زمین و آسمان‌ها هستند و بسیاری از آنها رفت و آمدهایی دارند و چنان چه امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند، بسیاری از آنها ساکن هستند. در هر حال بسیاری از فرشتگان مأمور و رابط بین خالق و مخلوقات می‌باشند. منتهی مراتب وجودی متفاوتی دارند، درجات متفاوتی دارند، مقامات متفاوتی دارند، برخی بر برخی دیگر افضلند و ... (مانند انسان‌ها)، از این رو فرمود: جناح‌ها یا بال‌های متفاوت دارند.

پس تشبیهات اشکالی ندارد، بالاخره تا چیزی تشبیه به آن چه انسان می‌شناسد و درک می‌کند نشود که قابل شناخت و درک نخواهد بود. منتهی باید سعی شود که تشبیهات غلط نباشد، اطلاعات غلط نباشد، توصیفات من درآوردی نباشد، مردم را به تخیلات و اوهام واهی نکشاند و هم چنین انتقاد یا سؤال یا حتی شبهه نیز بر اساس آن تخیلات و اوهام، یا فقط برای فضاسازی و عناد مطرح نگردد.

وحی و آموزه‌های معصومین علیهم‌السلام در تمامی موارد و به ویژه آن چه از نظر حسّی و حتی گاه عقلی در "غیب" است، برای همین است که کسی از طرف خودش و مطابق اندیشه یا حتی تخیل خودش حرف نزند و نسبت ندهد.

اگر بشر یک اتمسفر برای زمین یا برخی از سیارات دور و نزدیک شناخته، نه می‌تواند حکم دهد که تمامی آسمان‌ها دارای چنین ویژگی جرمی هستند و نه می‌تواند نفی کند که هر فضایی محدوده، جو و به اصطلاح اتمسفر خود را دارد.

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون