ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: متن و ترجمه آیه مورد بحث به شرح ذیل است:

«فَلَنُذِيقَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا عَذَابًا شَدِيدًا وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَسْوَأَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ» (فصلّت، 27)

ترجمه: و قطعاً كسانى را كه كافر شده‏اند عذابى سخت مى‏چشانيم و حتماً آنها را به بدتر از آنچه مى‏كرده‏اند جزا مى‏دهيم.

الف – بله، در کلام وحی و هم چنین احادیث و روایات تصریح شده است که خداوند متعال به مؤمنین اجر و پاداشی بیشتر از آن چه کرده‌اند می‌دهد: «فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ فَيُوَفِّيهِمْ أُجُورَهُمْ وَيَزيدُهُم مِّن فَضْلِهِ ... - امّا كسانى كه ايمان آوردند و عمل‏هاى شايسته كردند، پاداش‏هاى آنان را به طور كامل خواهد داد و از فضل و رحمت خود بر آنان خواهد افزود / النساء، 173» - و حتی فرموده به اضافه همه این نعمات مادی و معنوی که بیان شده، کسی نمی‌داند که خدا چه چشم ‌روشنی‌هایی برای آنان مقرر داشته است که مخفی است (بیان نشده است): «فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِيَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاء بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ - پس هيچ كس نمى‏داند چه چيزهايى از مايه‏هاى روشنى‏بخش ديدگان، به پاداش كارهايى كه مى‏كرده‏اند براى آنها پنهان داشته شده است / السجده، 17».

هم چنین در آیات بسیاری تأکید و تصریح شده است که خداوند متعال بیشتر از گناه‌شان مکافات نمی‌نماید و به اندازه‌ی هسته‌ی خردلی یا مثقال ذره‌ای (سنگینی یک ذره)، به کسی ظلم نمی‌کند.

ب – اما در آیه‌ی فوق نیز نفرموده است که بیشتر از کفر یا گناهانشان عذاب می‌کند، بلکه می‌فرماید: عذاب‌شان بدتر از آن چیزی است که می‌کردند. پس اگر کسی غیبتی کرد، عذابش این نیست که غیبتش کنند، یا اگر مالی به سرقت برد، عذابش این نیست که مالش را ببرند، بلکه عذابش آتش است که مراتب شدیدتر و بدتر از عمل آنهاست.

ج – بدیهی است که هر گناهی، [چه نزد آن که از آن پرهیز می‌کند و چه نزد آن که مرتکب می‌گردد]، یک صورت ظاهری مذموم دارد و یک یا چندین صورت باطنی مذموم و ناخوشایند دارد.

به عنوان مثال: دروغ، غیبت و سرقت نزد همگان بد و مذموم است، حتی مرتکبین این گناهان نیز خوش‌شان نمی‌آید که کسی به آنها دروغ بگوید، یا غیبت‌شان را بکند و یا اموال‌شان برباید – اما صورت زشت باطنی این گناهان، به مراتب کریه‌تر از صورت ظاهر آنان است، چرا که اولاً هر گناهی معصیت خداست – ثانیاً ظلم است – ثالثاً به مخاطره انداختن امنیت فردی و اجتماعی است – رابعاً بر هم زدن نظم در سیستم حیات است – خامساً تا حیات بشر باقیست، پیامدهای مشهود و نامشهود دارد ... . پس مکافاتش سخت‌تر از عمل است، نه این که بیشتر از عمل می‌باشد.

د – فرق است بین «بیشتر» با «سخت‌تر» یا «بدتر». تصور کنیم که کفر و گناه دشمنان رسول خدا صلوات الله علیه و آله علیه او و دعوتش چه بود؟ و چه عذابی مساوی عمل آنهاست.

ابتدا او و گرویدگان را مورد آزار و اذیب قرار دادند – سپس دشنام دادند – سپس تهمت [العیاذ بالله]، شاعر و ساحر و مجنون زدند – سپس سعی کردند تا با قرآن کریم تحدی کرده و مثل آن را بیاورند – سپس جنگ و تحریم اقتصادی و تهدیدهای پیاپی را بر ایشان و مسلمانان تحمیل کردند – برخی را دستگیر و شکنجه کردند – برخی را کشتند - برخی دیگر را مجبور به فرار از شهرها و خانه‌هایشان کردند – برای برخی شرایط را آن قدر سخت گرفتند که مجبور به مهاجرت شوند ... و بالاخره انواع توطئه‌ها و فتنه‌ها.

شاید به نظر عده‌ای، حوادثی چون: تشکیل حکومت – پیروزی در جنگ‌ها – شکست توطئه‌ها و فتنه‌ها – فتح مکه و ...، عذاب و مکافات آنها باشد. عده‌ای بگویند: که کشته شدن یا سخت جان دادن نیز عذاب آنهاست – عده‌ای بگویند که فشار قبر هم دارند و در قیامت نیز معذب خواهند بود.

اما خداوند می‌فرمایند: عذاب آنها «سخت‌تر و بدتر از اعمال‌شان» است.

ﻫ – هر کاری، یک حلاوت یا تلخی مخصوص به خود را دارد که گاهی انسان آن را می‌چشد و گاهی به جبر یا اختیار آن را فرو می‌برد و هضمش می‌کند. بدیهی است که بسیار تفاوت است بین "چشیدن" یک آب گوارا یا تلخ، با "نوشیدن" همان آب، اما در هر حال چشیدن قبل از نوشیدن است.

خداوند علیم و حکیم، در ابتدای آیه، کلمه «َلَنُذِيقَنَّ» را آورده است، «ذُق» به معنای چشیدن است. «فَلَنُذِيقَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا عَذَابًا شَدِيدًا»، یعنی کفار ابتدا تلخی آن عذاب شدید را می‌چشند؛ به عنوان مثال: وقتی آنها را در قبر می‌گذارند و دری از جهنم برویشان باز می‌شود، می‌چشند – وقتی وارد جهنم برزخی می‌شوند، می‌چشند – وقتی در صحرای سوزانِ محشر کبری قرار می‌گیرند، می‌چشند – وقتی جهنم را به سوی آنان می‌آورند و آنان را به جهنم می‌کشانند، می‌چشند ... و هر عذابی را ابتدا می‌چشند؛ اما کار بدینجا ختم نمی‌شود، بلکه بعد نوبت به ریخته شدن این عذاب به جانشان می‌رسد – نوبت به زندگی در غل و زنجیر و در میان آتش می‌رسد – نوبت به نوشیدن حمیم و خوردن زقوم می‌رسد – نوبت به آتشی می‌رسد که از جان (أفئدة) خودشان زبانه می‌کشد – آتشی که هیزمش خودشان هستند – نوبت به سوخت با آتش حسرت و پشیمانی از درون و آتش نار از بیرون  و ... می‌رسد – نوبت به قهر خدا با آنان می‌رسد؛ لذا فرمود: جزای کارشان، بدتر از تلخی کاری است که ‌می‌کردند و شدیدتر از عذاب چشیدن آن است.

مثل این است که بگویید: دروغ و شراب و قمار و ظلم، بد است، اما نتایجش به مراتب سخت‌تر و عواقبش به مراتب بدتر. گاهی کاری به ظاهر بد می‌نماید و سخت است، اما حاصل و نتیجه‌اش خوبی و آسانی است، گاهی کاری ظاهرش بد می‌نماید، اما نتیجه و حاصلش بسیار بدتر و سخت‌تر است. پس بحث از "بدتری" است و نه "بیشتری".

و – در نتیجه، خدایی که اعمال انسان را با تمامی نتایجش تا آخرالزّمان ثبت می‌کند، آنجا که روز بیرون ریخته شدن اسرار و باطن‌هاست، آن عمل را می‌آورد – نیت را نیز می‌آورد (مثلاً صرفاً جهالت بود، یا عالماً و عامداً عناد کرد – این دو که مساوی نیستند، هر چند عمل مشابهی انجام داده باشند) – بعد اثر گناه را در خود آن فرد می‌آورد – بعد آثار آن را در اطراف و محیط و نسل‌های بعدی تا آخرالزّمان می‌آورد و ...؛ پس بدیهی است که عذابشان سخت‌تر و بدتر از آن چه مستقیم انجام داده‌اند خواهد بود، نه آن که "بیشتر" از آن چه کردند عذاب ببینند.

«إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ» (یس، 12)

ترجمه: ماييم كه مردگان را زنده مى ‏كنيم و آنچه كرده‏اند و آنچه از آثارشان بعد از مردن بروز مى ‏كند همه را مى‏نويسيم و ما هر چيزى را در امامى مبين برشمرده‏ ايم.

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   معاد