بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِيمِ
الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم
سلام دوستان؛
البته که ما همه در اصل وجود و تمامی شئون و مراتب آن، فقیر و نیازمند درگاه الهی هستیم «يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ - اى مردم، شما به خدا نيازمنديد، و خداست كه بىنيازِ ستوده است/ فاطر، 15»؛ و این شدت نیاز از یک سو و غنای همراه با جود و فضل و کرم الهی از سویی دیگر، سبب شده تا مرتب از خداوند متعال بخواهیم که با موهبت و اعطای نعماتش، نیاز ما را [چه مادی و چه معنوی] بر طرف نماید.
اما، دقت نداریم که هر چیزی وجه مقابلی هم دارد – "ایجابی"ها، "سلبی"هایی نیز دارند. مثل "ایمان و کفر" - "مبحت و غضب" یا به تعبیر دیگری "عشق و نفرت" و ... . بالاخره نزدیک شدن به هر چیزی، دوری از چیز دیگری را میطلبد، ایجاب میکند و سبب میگردد – تولای بدون تبرا، ممکن نیست. و گاه (اغلب) یک چیزهایی، مانع از دستیابی به چیزهای دیگری میگردد. بدیهایی، مانع از رسیدن و دستیابی به خوبیها میشود، رذایلی، سد راه رسیدن به فضایل است؛ به عنوان مثال: تا «لا إله» در فکر، اعتقاد، ایمان و عمل محقق نگردد، «الا الله» نیز محقق نمیگردد – تا «يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ» نباشد، «يُؤْمِن بِالله» نیز نخواهد بود – تا دل که "حرم الله" است، از لوث وجود بُتها پاک نشود، عرصه برای طائفین، راکعین و ساجدین مناسب نخواهد بود.
از این رو، ضمن آن که از خداوند منّان مسئلت داریم که چیزهایی را به ما بدهد، باید دعا کنیم که چیزهایی را نیز به ما ندهد، یا مانع رسیدنش شود، یا اگر داریم، از ما بگیرد و البته تا آنها را نگیرد، امکانی برای اخذ نعماتی که خواستیم، وجود نخواهد داشت. و این نکتهی بسیار مهمی است.
به عنوان مثال: در زیارت حضرت صاحب الامر علیه السلام (آل یس) از خداوند منّان میخواهیم که به قلب ما نور یقین، به سینه ما نور ایمان، به فکر ما نور نیّات، به عزم ما نور عِلم، و به قوت ما نور عمل و ... بدهد (ایجابی) – اما موانعی برای اخذ (اجابت) آنها وجود دارد که باید دعا کنیم آنها را به ما ندهد و یا اگر داریم، از ما بگیرد.
ما همه میدانیم که خداوند منّان، رزّاق و رازق المرزوقین است؛ آنها که کمتر میاندیشند، گمان دارند که "رزق" همین چرب و شیرین و متاع دنیاست – آنها که بیشتر میاندیشند، میفهمند که علم و ایمان نیز "رزق" است، و آنها که بیشتر با نور آیات کریمه در قرآن و کلام اهل عصمت علیهم السلام آشنا شدهاند، میفهمند که حتی دوری از گناه نیز رزقی است که خداوند متعال باید توفیق آن را بدهید.
دعایی از امام زمان، حضرت مهدی علیه السلام و عجّ الله تعالی فرجه، نقل شده که با این فراز آغاز میگردد: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ وَ بُعْدَ الْمَعْصِيَةِ ... – خداوندا! توفیق اطاعت و دوری از معصیت ... را رزق و روزی ما گردان. پس معلوم میشود که هم توقیق اطاعت رزق است و هم توفیق دوری از معصیت رزق است و هر دو را باید از "رزّاق" خواست.
آن چه باید دعا کنیم خدا از ما بگیرد
در همین دعا، ابتدا پس از طلب رزق، به طلب "کرم – اَکرِمنا"، تصریح شده است. یک چیزهایی رزق الهی است، یک چیزهایی «کَرَم» و یک چیزهایی "فضل الهی" است.
در بخش درخواست کَرم، پس از مسئلت اطاعت و استقامت در آن «أَكْرِمْنَا بِالهُدَى وَ الاسْتِقَامَةِ» - ابتدا به آن چه باید دعا کنیم که خدا مانع از برخورداری ما از آنها شود و یا اگر داریم، از ما بگیرید، تصریح شده است و سپس از "فضل" او چیزهای دیگری خواسته شده که به ما بدهد.
از جمله چیزهایی که خواسته شده از ما بگیرد تا مکرم (بزرگ و بزرگوار) شویم، به شرح ذیل است:
«وَ طَهِّرْ بُطُونَنَا مِنَ الْحَرَامِ وَ الشُّبْهَةِ» - شكمهايمان (و نیز درون غیر مادی وجود ما را) را از حرام و شبهه پاك فرما؛
«وَ اكْفُفْ أَيْدِيَنَا عَنِ الظُّلْمِ وَ السِّرْقَةِ» - و دستانمان را از ستم و دردى بازدار؛
«وَ اغْضُضْ أَبْصَارَنَا عَنِ الْفُجُورِ وَ الْخِيَانَةِ» - و ديدگانمان را از ناپاكى و خيانت فرو بند؛
«وَ اسْدُدْ أَسْمَاعَنَا عَنِ اللَّغْوِ وَ الْغِيبَةِ» - و گوشهايمان را از شنيدن (سخن و صدای) بيهوده و غيبت ببند.
پس از این درخواستهای سلبی، نوبت به دعاهای ایجابی میرسد که آنها را از "فضل خدا" مسئلت مینمایند.
چهار محور:
حال به موضوع این دعاهای سلبی و نقش آنها در شکلگیری ساختار شخصیتی، ایمانی، عملی خود و نیز زمینه سازی برای استجابت دعاهایمان دقت کنیم:
الف – (بُطُونَنَا) آن چه به درون فرو میبریم؛ در عالم ماده، آن چه میخوریم و در عالَمِ معنا، آن چه به وجود خود میریزیم – که اگر لقمهی حرام یا حتی لقمهی شبهه باشد، مانع از رشد و کمال میگردد. لقمه حرام و شبهه، مانند سمّ و زهر عمل میکند. آفتی است که میخشکاند.
ب – (أَيْدِيَنَا) آن چه با دستان خود عمل میکنیم و بدینوسیله سرنوشت دنیوی و اخروی خود را تقریر مینماییم، و خطای دست (عمل)، در ظلم است و خیانت.
ورودیها به ظاهر و باطن "سمع و بصر" است، یعنی دیدن و شنیدن.
ج – (أَبْصَارَنَا) آن چه با چشم ظاهر (اعین) و یا چشم باطن (ابصار) میبینیم، و آفت آن نگاه به ناپاکیها، نگاه ناپاک و نگاه خیانت آلود است.
د – (أَسْمَاعَنَا)، آن چه میشنویم. پس آن چه نباید بشنویم، سخن و صدای لغو و بیهوده و بیثمر و نیز غیبت دیگران است.
ای کاش توفیق یابیم که دعای امام زمان خود را هر روز بخوانیم و در آن تأمل کنیم و سپس برای اجابت و تحقق آن قیام نماییم و کوشا باشیم. این دعا در مفاتیح الجنان، بعد از دعای فرج حضرت حجة علیه السلام درج شده است.
کلمات کلیدی:
یادداشت دعا رزق و روزی