أعُوذُ بِاللَّه مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم

بِسْمِ اللَّه الَّرحْمنِ الرَّحيم

  

    تقاضا شده بود كه من يكى، دو مرتبه راجع به تفسير بعضى آيات شريفه قرآن مطالبى عرض كنم. تفسير قرآن يك مسأله‏اى نيست كه امثال ما بتوانند از عهده آن برآيند. بلكه علماى طراز اوّل هم كه در طول تاريخ اسلام، چه از عامه و چه از خاصه، در اين باب كتاب‌هاى زياد نوشته‏اند - البته مساعى آنان مشكور است - لكن هر كدام روى آن تخصص و فنّى كه داشته است يك پرده‏اى از پرده‏هاى قرآن كريم را تفسير كرده است، آن هم به طور كامل معلوم نيست بوده [باشد.] مثلاً عرفايى كه در طول اين چندين قرن آمده‏اند و تفسير كرده‏اند، نظير  محيى‏الدين، در بعضى از كتاب‌هايش، عبدالرزاق كاشانى، در تأويلات، ملا سلطانعلى، در تفسير، اينهايى كه طريقه‏شان طريقه معارف بوده است، بعضى‏شان در آن فنى كه داشته‏اند خوب نوشته‏اند؛ لكن قرآن عبارت از آن نيست كه آنها نوشته‏اند. آن، بعضى از اوراق قرآن و پرده‏هاى قرآن است. يا مثلاً طنطاوى، و امثال او، و همين‏طور قطب، هم، به يك ترتيب ديگرى تفسير كرده‏اند كه باز هم غير تفسير قرآن است به همه معانى؛ آن هم يك پرده‏اى است. و بسيارى از مفسّرين كه از اين دو طايفه نبودند تفاسيرى دارند، مثل مجمع‏البيان، ما، كه تفسير خوبى است و جامع بين اقوال عامه و خاصّه است. و ساير تفسيرهايى كه نوشته شده است، اينها هم همين‏طور. قرآن يك كتابى نيست كه بتوانيم ما يا كس ديگرى يك تفسير جامعى آن  طور كه [سزاوار است بر آن‏] بنويسد. علوم قرآن يك علوم ديگرى است ماوراى آنچه ما مى‏فهميم. ما يك صورتى، يك پرده‏اى از پرده‏هاى كتاب خدا را مى‏فهميم، و باقيش محتاج به تفسير اهل عصمت است، كه معلَّم به تعليمات رسول اللَّه بودنده‏اند.

‌در اين اواخر هم يك اشخاصى پيدا شده‏اند كه اصلاً اهل تفسير نيستند، اينها خواسته‏اند مقاصدى [را] كه خودشان دارند به قرآن و به سنت نسبت بدهند. حتى يك طايفه‏اى از چپی‌ها و كمونيست‌ها هم به قرآن تمسّك مى‏كنند، براى همان مقصدى كه دارند اينها اصلاً به تفسير كار ندارند، به قرآن هم كار ندارند، اينها مقصد خودشان را مى‌خواهند به خورد جوان‌هاى ما بدهند، به اسم اين كه اين اسلام است؛ و لهذا آنچه من عرض مى‏كنم اين است كه اشخاصى كه رشد علمى زياد پيدا نكرده‏اند، جوان‌هايى كه در اين مسائل و در مسائل اسلامى وارد نيستند، كسانى كه اطلاع از اسلام ندارند، نبايد اينها در  تفسير قرآن وارد بشوند و اگر روى مقاصدى آنها وارد شدند، نبايد جوان‌هاى ما به آن تفاسير اعتنا كنند. و از چيزهايى كه ممنوع است در اسلام «تفسير به رأى» است (159) كه هر كسى آراى خودش را تطبيق كند بر آياتى از قرآن، و قرآن را به آن رأى خودش تفسير و تأويل كند و يك كسى مثلاً اهل معانى روحيه است، هر چه از قرآن [به‏] دستش مى‏آيد تأويل كند و برگرداند به آن چيزى كه رأى اوست. ما بايد، از همه اين جهات احتراز كنيم. ولهذا دست ما در باب قرآن بسته است. ميدان چنان باز نيست كه انسان هرچه به نظرش آمد بخواهد نسبت بدهد، كه قرآن اين است، اين را مى‌گويد.

    و اگر چنانچه من چند كلمه‏اى راجع به بعضى آيات قرآن كريم عرض كردم، نسبت نمى‏دهم كه مقصود اين است؛ من به طور احتمال صحبت مى‏كنم نه به طور جزم. نخواهم گفت كه خير، مقصود اين است و غير از اين نيست. (دروس تفسیر سوره حمد)

 

 

 

کلمات کلیدی:  در محضر استاد