پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه):

یَا بْنَ مَنْ دَنى فَتَدَلّى، فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ اَوْ اَدْنى دُنُوّاً وَاقْتِراباً مِنَ الْعَلِىِّ الأعْلى،

آن چه در دعای ندبه آمده و اشاره نمودید، برگرفته از آیات صریح قرآن کریم (النّجم، 2 تا 10) به شرح ذیل می‌باشد:

*- مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَمَا غَوَى

[كه‌] يار شما (هم صحبت شما = پیامبر اکرم)، نه گمراه شده و نه در نادانى مانده؛

*- وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى

و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید!

*- إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى

آنچه می‌گوید چیزی جز وحیی که بر او نازل شده نیست!

*- عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى

آن کس که قدرت عظیمی دارد [= جبرئیل امین‌] او را تعلیم داده است

*- ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوَى

[سروش‌] نيرومندى كه [مسلّط] درايستاد.

*- وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى

در حالی که در اُفق اعلی قرار داشت!

*- ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى

سپس نزديك آمد و نزديكتر شد،

*- فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى

تا آنکه فاصله او (با پیامبر) به اندازه فاصله دو کمان یا کمتر بود؛

*- فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى

در اینجا خداوند آنچه را وحی کردنی بود به بنده‌اش وحی نمود.

الف – همان‌طور که از ظاهر آیه‌ی مبارکه‌ی بر می‌آید، سخن از جایگاه فیزیکی برای خدا نیست، بلکه از مقام و رتبه پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله و نیز وحی به اوست؛ چنان که تصریح می‌نماید که وقتی به این مقام قرب (قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى) رسید، خداوند متعال، به بنده‌اش وحی نمود (فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى).

ب – در ابتدا، پیش‌داوری‌های سوء، قضاوت‌های غلط، گمان‌های نادرست، افتراها و شایعه‌های ناروا را رد نموده و می‌فرماید: این کسی با شما صحبت می‌کند، نه گمراه است (مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَمَا غَوَى) و نه از روی هوای نفس و به خواست خودش حرف می‌زند (وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى)، بلکه در مقام بسیار والایی قرار دارد و آن چه می‌گوید، وحی است. (إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى).

ج – بعد شرح می‌دهد در چه مقامی قرار گرفت که به او وحی شد. سخن از افق‌های والاتر و بالاتر مراتب وجوذ است، نه افق‌های مادی، که البته افق‌های مادی نیز به تناسب قرار گرفتن ما روی زمین، بالاتر از یک دیگر قرار دارند، اما اگر به مجموعه‌ی کائنات نگاه شود، نمی‌توان گفت، خورشید بالاتر از زمین، یا فلان کهکشان بالاتر از آن دیگری است؛ بلکه هر کدام در جای خود استقرار دارند. اگر شما در زمین قرار گیرید، ماه را بالا می‌بینید و اگر در ماه قرار گیرید، زمین را بالای سر خود می‌بینید.

اما، افق‌های معنوی، یعنی درجات عالی در کمالات وجودی، چرا که تجلی هر کمالی در ظرف وجودی هر کسی، متفاوت می‌باشد. این تجلی، شدت و ضعف مرتبه دارد، پس افق‌های متفاوت هم دارد.

افق علم، افق عقل، افق حکمت، افق عشق و محبت، افق ایمان، افق اخلاق و بالاخره افق اخلاص در بندگی. اینهاست که مرتبه وجودی انسان را از هر آن چه هست و در آن قرار دارد، بالاتر می‌برد، چنان که دانش مقام و رتبه وجودی انسان را بالا می‌برد و در آیه، فرمود که او از هر حیث در افق اعلا قرار گرفت (وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى)، یعنی بالاترین حد ممکن.

د – پس بحث از خدا و فرض جایگاه فیزیکی برای او نیست، بلکه بحث از مقام و رتبه‌ی مخلوق و بنده‌ی خداست که به عنوان انسان کامل، در اعلی مرتبه‌ی وجودی قرار گرفته است.

ﮪ – در آیات فوق، سخن از "مقام قرب" است و این قرب و نزدیکی، فاصله‌ی فیزیکی نمی‌باشد، چنان که دور شدن از خداوند متعال نیز فیزیکی نمی‌باشد که سؤال شود: «مگر خدا در مکان یا زمان خاصی قرار دارد که کسی به او نزدیک و نزدیک‌تر شود؟»

*- آیا هنگامی که خود ما می‌گوییم: اقامه نماز می‌کنیم، روزه می‌گیریم، حج می‌رویم، صدقه می‌دهیم، صله ارحام می‌کنیم، جهاد می‌نماییم ... و اوامر حق تعالی را اطاعت می‌کنیم به قصد «قُربةً إلی الله = نزدیک شدن به خدا»، العیاذ بالله او را داری جسم فرض کرده و برایش زمان و مکان قائل شده‌ایم؟! یا خیر؛ بلکه می‌دانیم که خداوند سبحان، هستی محض و کمال محض است و تمامی اسمای حسنا (نشانه‌های برتر کمال)، مال اوست، تجلی اوست، نشانه‌ی اوست و در هر کس که این اسم‌ها و نشانه‌ها بیشتر تجلی یابد، او به لحاظ رتبه‌ی وجودی و مقام و منزلت نزد باریتعالی، در جایگاه والاتری قرار می‌گیرد. قرب به خدا یعنی همین.

پس فرمود: او به درجه‌ای از رتبه و مقام رسید که والاترین حد ممکن برای مخلوقات می‌باشد. این انسان کامل (حضرت محمد مصطفی صلوات الله علیه و آله)، با ایمان، اخلاص، صبر و استقامت، به درجه‌ای رسید که حضرت جبرئیل امین علیه السلام در آن مقام خلق شده بود، پس به این مقام که رسید، خدا به این بنده‌اش وحی کرد، آن چه را باید وحی می‌کرد. (فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى).

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

*- خداوند که محدود به زمان و مکان نیست، پس چرا در دعای ندبه، سخن از نزدیکی به خدا به حد قاب قوسین آمده است؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/7715.html

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن