پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): قبل از این که به انواع و اقسام یک امر یا موارد متفاوت و مصادیق آنها پرداخته شود، باید به خودش توجه شود. مثلاً "صبر" چیست و یعنی چه؟ بسیاری از مشکلات ما، ریشه در ندانستن معنانی و تعاریف درست و جایگزینی معانی محاوره‌ای، مصطلح و عادت شده به جای آن می‌باشد و بدتر از همه آن که با همین معنانی متدوال (هر چند نادرست) به سراغ فهم قرآن کریم، احادیث و یا آموزه‌های اسلامی می‌رویم!

صبر:

در مورد «صبر» هم در قرآن کریم و هم در احادیث، تأکید فراوانی شده است، تا آنجا که امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام فرمودند: که نسبت "صبر" به ایمان، مانند نسبت سر به بدن است « ألصَّبْرُ مِنَ الاْ يمانِ كَالرَّاءْسِ مِنَ الْجَسَدِ / نهج البلاغه ، حکمت 79».

در قرآن کریم به غیر از آیات متعدد درباره صبر و صابرین، تأکید دارد که حتماً و یقیناً انسان در خسران است (یعنی اصل و سود را باهم از دست می‌دهد)، مگر آنان که ایمان و عمل صالح دارند؛ آنها نیز اصل و فرع را از دست می‌دهند، مگر آن که به غیر از اهل حق و صبر بودن خودشان، دیگران را نیز به "حق و صبر" توصیه کنند (سوره والعصر).

مَثَل: حضرت آیت الله حائری شیرازی، مثال خوبی دارند که مضمون آن چنین است: «شما هر کار خوبی که انجام دهید [مثل نماز، روزه، صله ارحام، جهاد و ...]، مثل عدد صفر است. حالا ده‌تا یا بیست‌تا صفر را کنار هم بگذارید، مهم این است که آیا یک عدد یک قبل از اینها می‌آید یا نمی‌آید؟ خوب اگر بیاید، ده تا صفر می‌شود «10.000.000.000 - ده میلیارد» و اگر نیاید همان صفر است. و این عدد یک، همان "صبر" است. در عین حال، مهم است که پشت این عدد، چه علامتی می‌آید؟ به اضافه می‌آید یا منها. به اضافه‌ی ده میلیارد تا منهای ده میلیارد، بیست میلیارد فاصله دارد، و این علامت «بصیرت» است.

معنی صبر:

معنی صبر با بیان ساده، شکیبایی و استقامت است؛ حال شکل این شکیبایی و استقامت، در هر موردی متفاوت است. استقامت در مقابل مشکلات به طریقی است – تحمل و شکیبایی و خود نباختن در مقابل سختی‌ها، گوناگون است – صبر و استقامت در مقابل حملات جنگ‌های سخت و نرم در مقابل دشمنان اسلام و ایران، اَشکال متفاوتی دارد و ... .

صبر یعنی این که انسان مالک نفسش بگردد، مهار آن را در دست عقل داشته باشد و عقل و دلش هم تسلیم امر حق باشد و نگذارد که این مهار به دست شیطان یا شیاطین بیافتد و با سوار شدن بر نفس انسان، از او سواری گرفته و او را به هر سویی که می‌خواهند بکشند و انسان را به بند بندگی خود درآورند.

امتحانات، همه سنجش "صبر" است:

امتحان، یعنی جمع شدن شرایط مناسب، برای عبور از یک مرحله و وارد شدن به مرحله بالاتر؛ و رفوزه کسی است که نتواند از مرحله فعلی، به مرحله بالاتر صعود کند، مردود کسی است که مرتبه پایین‌تر «رد = مسترد» می‌شود.

در زندگی بشر احوالات گوناگونی پیش می‌آید، امن‌ها و خوف‌هایی پدید می‌آیند - خوشایندها و ناخوشایندهایی وجود دارند - آمالی هست که دست یافتنی یا نیافتنی می‌باشند - و دستآوردهایی هست که از دست می‌روند و ...، اما چگونگی "ثبات قدم، ایستادگی و استحکام عقلی، قلبی، ایمانی و شخصیتی انسان، در مقابل همه آنها، مبیّن صبر و استقامت اوست" و موفق کسی است که صبر و استقامت دارد، لذا در قالب یک آیه فرمود:

« وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ » (البقره، 155)

ترجمه: و قطعاً شما را به چيزى از [قبيلِ‌] ترس و گرسنگى، و كاهشى در اموال و جانها و محصولات مى‌آزماييم؛ و مژده ده شكيبايان را.

در آیه‌ی بعد، توضیح می‌دهد: این صابرین کسانی هستند که:

« الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ * أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ »  (همان، 156 و 157)

ترجمه: [همان‌] كسانى كه چون مصيبتى به آنان برسد، مى‌گويند: «ما از آنِ خدا هستيم، و به سوى او باز مى‌گرديم.» * اینها، همانها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حالشان شده؛ و آنها هستند هدایت‌یافتگان!

بهشت اختصاصی برای صابرین:

بهشت نیز طبقات و درجات دارد، چرا که کمالات و صاحبان آنها در درجات متفاوت هستند، اما مقام "صابرین" در مرتبه‌ای است که برای آنان درب ورودی و بهشت خاصی در نظر گرفته شده است و با شکوهی خاص و استقبالی ویژه از سوی ملائک وارد آن می‌شوند:

«جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالْمَلَائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِنْ كُلِّ بَابٍ * سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ » (الرّعد، 23 و 24)

ترجمه: [همان‌] بهشتهاى عدن كه آنان با پدرانشان و همسرانشان و فرزندانشان كه درستكارند در آن داخل مى‌شوند، و فرشتگان از هر درى بر آنان درمى‌آيند. [و به آنان مى‌گويند:] «درود بر شما به [پاداش‌] آنچه صبر كرديد. راستى چه نيكوست فرجام آن سراى!»

این صابرین، چه کسانی هستند:

و ابتدا در آیات قبل، تشریح نمود که این صابرین چه کسانی هستند و این توضیح و تشریح، سبب می‌شود تا معانی غلط از "صبر" نیز منتفی گردد، می‌فرماید: آنها صاحبان خرد (اولی الالباب)هایی هستند، دارای این ویژگی‌ها:

1- « الَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَلَا يَنْقُضُونَ الْمِيثَاقَ » (الرّعد، 20)

ترجمه: همانان كه به پيمان خدا وفادارند و عهد [او] را نمى‌شكنند

« وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَيَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ »

ترجمه: و آنان كه آنچه را خدا به پيوستنش فرمان داده مى‌پيوندند و از پروردگارشان مى‌ترسند و از سختى حساب بيم دارند.

« وَالَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُولَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ » (الرّعد، 21 و 22)

ترجمه: و كسانى كه براى طلب خشنودى پروردگارشان شكيبايى كردند و نماز برپا داشتند و از آنچه روزيشان داديم، نهان و آشكارا انفاق كردند، و بدى را با نيكى مى‌زدايند، ايشان راست فرجامِ خوشِ سراى باقى.

حدیث:

بر همین اساس، در حدیثی از پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، "صبر" در یک تقسیم‌بندی کلی، به سه بخش تقسیم شده است:

« اَلصَّبرُ ثَلاثَةٌ: صَبرٌ عِندَ المُصيبَةِ، وَ صَبرٌ عَلَى الطّاعَةِ و َصَبرٌ عَنِ المَعصيَةِ » (كافى، ج2، ص91)

ترجمه: صبر سه نوع است: صبر در هنگام مصيبت، صبر بر طاعت و صبر بر ترك گناه.

نتیجه:

پس "صبر" نه تنها به معنای «دست روی دست گذاشتنِ غیر علیمانه، حکیمانه و بصیرانه و بالتبع فاقد فکر، برنامه و عمل بودن» نمی‌باشد، بلکه به معنای ایستادگی، استقامت و شکیبایی است که مستلزم تعقل، تفکر، برنامه‌ریزی و عمل می‌باشد و بالتبع کسی که "صابر" است، از این کمالات برخوردار شده و به همین خاطر به آن مقامات والا می‌رسد.

بنابر این سؤال که «چه مواقعی "صبر" لازم یا ضروری است و یا حد آن چیست؟» دیگر معنا و مفهومی ندارد، صبر به معنای درستش، همیشه و همه جا لازم و ضروری می‌باشد و چگونگی این شکیبایی و استقامت نیز بستگی به موضوع و شرایط دارد.

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

*- آیا صبر انواع و اقسام مختلف دارد؟ چطور بفهمیم که "چه وقت" باید صبر کرد و در "چه مواردی" نباید صبر داشت؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/7716.html 

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون   صبر