پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): تفکر، اخلاص، کسب علم، عمل به علم، جهاد و شهادت در راه خدا، بهترین اعمال هستند، اما مقصود از "عمل صالح"، یک یا چند عمل خوب و معین نمی‌باشد که بتوان آنها را فهرست نمود؛ پس هیچ گاه نباید اینطور نسخه‌ای، خشک و بی‌روح، عمل نمود که یقیناً هر کاری بدین سیاق انجام گیرد، از حیطه‌ی "عمل صالح" خارج شده است.

الف – "عمل صالح"، ده‌تا یا بیست‌تا یا دوهزارتا عمل مشخص نیست که کسی آنها را فهرست نموده و تجویز نماید.

ب – اسلام همان‌طور که دین «ایمان و تقوا»ست، دین "عمل" نیز هست، اما دین "عمل‌زدگی" نیست. از این روست که به فهم، شعور، باور، هدف و اخلاص در عمل، بیشتر تأکید دارد تا به دفعات، مقدار و زیادتی آن. چنان که فرمود: ثواب دو ساعت تفکر از یک عمر عبادت (ظاهری) بیشتر است.

ج – برخی عادت به شمارش دارند، مثلاً هزار بار فلان ذکر را بگویند، یا صد رکعت نماز بخوانند، یا صدبار به فلان زیارت بروند و ...؛ البته همه اینها خوب است، منتهی کیفیت، (فهم و اخلاص) مهم است، چنان که خداوند متعال در قرآن کریم تصریح دارد که از قربانی‌های شما، گوشتش به من نمی‌رسد که مثلاً گمان کنید صواب و ثواب به چاقی یا تعداد آنهاست، بلکه "تقوا"ی شما مهم است، یعنی چه هدفی دارید و چقدر برای خدا، اخلاص در عمل دارید:

« لَنْ يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْ كَذَلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ » (الحجّ، 37)

ترجمه: هرگز [نه‌] گوشت‌هاى آنها (قربانی‌ها) و نه خون‌هايشان به خدا نخواهد رسيد، ولى [اين‌] تقواى شماست كه به او مى‌رسد. اين گونه [خداوند] آنها را براى شما رام كرد، تا خدا را به پاس آنكه شما را هدايت نموده به بزرگى ياد كنيد، و نيكوكاران را مژده ده.

حکایت آموزنده:

آیت الله بهاء الدینی رحمة الله علیه می‌فرمودند: طلبه‌ای به علت بیماری سخت، در بیمارستان بستری شده بود؛ طلابی که به عیادت او رفته بودند، نزد من آمدند و گفتند: «آقا! نذر کردیم که اگر ایشان شِفا یافت، هر کدام هفتاد بار سوره‌ی حمد را قرائت کنیم، آیا خوب است؟» - به ایشان گفتم: بله خوب است، شما یک بار قرائت کنید.

این بیان حکیمانه، یعنی اگر بفهمید که سوره‌ی حمد چه عظمت و آثاری دارد و آن را با اخلاص بخوانید، همان یک بارش هم کار خودش را می‌کند؛ و البته اگر انسان نفهمد، چه بسا صدهزار بارش هم کاری نکند.

مثال:

فرض کنید که کسی عادت کرده همیشه یک تسبیح در دست داشته باشد و از صبح تا شب، «   استغفرالله ربی و اتوب الیه » بگوید، ولی حتی یک لحظه هم به یاد گناهانش نیافتد و اصلاً قصد استغفار و توبه هم نداشته باشد و ضمن تکرار این ذکر، همان گناهان را نیز ادامه دهد! و یک نفر دیگر، یک آن و یک لحظه به یاد خدا بیافتد، سری به سجده بگذارد، از ته دل بگوید: « ظَلَمْتُ نَفْسِي وَ تَجَرَّأْتُ بِجَهْلِي – خدایا! به خودم ظلم کردم و جهلم مرا جری کرد و مبتنی بر جهلم عمل نمودم / دعای کمیل» و بعد یک بار با جدیت، عزم و از ته دل، "استغفرالله ربّی و اتوب الیه" بگوید، حال کدام یک ارزش دارد و اثر می‌گذارد.

عمل صالح:

معنای عمل صالح، به هیچ وجه "عمل خوب" نیست؛ حتی به معنای "بهترین عمل" نیز نمی‌باشد که از آن در قرآن کریم به « أَحْسَنُ عَمَلًا » تعبیر شده است، بلکه عملی است که در آن "صلاح و اصلاح" باشد.

صلاح، آن خوبی و نیکی است که نقطه‌ی مقابل فساد و تباهی باشد، پس عمل صالح آن است که آباد کند، بسازد، روح ببخشد. تباهی‌های گذشته را اصلاح کند، آدم را اصلاح کند، جامعه را اصلاح کند، آینده‌ی نزدیک و دور را اصلاح کند ...، و البته چنین عملی، حتماً متعاقب تفکر، تعقل، بصیرت، و منطبق با آموزه‌های وحی و سنّت خواهد بود، که هدفدار (برای خدا) و با اخلاص انجام شود.

عمل‌زدگی:

انسان، در تبیین و نظر خالقش، فقط ابزار کار یا ماشین نیست که یک سری کار انجام دهد؛ بلکه موجودی است دارای استعداد تکامل و شدن؛ بُعد نظری دارد، بُعد عملی هم دارد؛ پس فقط «انسان صالح» است که می‌تواند «عمل صالح» انجام دهد، از این رو تأکید بر "ایمان و عمل صالح" شده است، و می‌فرماید کسانی که عمل صالح دارند و مؤمن هستند به فلاح می‌رسند. در وادی "عمل"؛ چه کاری خوب است که همان کار می‌تواند بد نباشد؟!

**- آیا در عبادات، بالاتر از نماز هم عبادتی هست؟ اما همین نمازی که انسان را به معراج حقیقی و لقاء الله می‌برد، با تغییر نیت، فاسد می‌شود و ضرر می‌رساند؛ مگر نفرمود:

« فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ * الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ * الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ  * وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ » (الماعون، 4 تا 7)

ترجمه: پس واى بر نمازگزارانى [که] * در نماز خود سهل‌انگاری می‌کنند * همان کسانی که ریا می‌کنند * و دیگران را از وسایل ضروری زندگی منع می‌نمایند!

**- آیا عبادتی زیباتر، علم‌افزاتر و بصیرت بخش‌تر از تلاوت قرآن کریم، که کلام الله است، وجود دارد؟ اما می‌فرماید که همین قرآن، برای ظالمین، نتیجه‌ای جز خسران بیشتر ندارد.

***- پس خداوند علیم و حکیم، با موهباتی که به انسان عنایت نموده (عقل، علم، بصیرت، اراده، اختیار، قدرت انتخاب و ...)، از او می‌خواهد که تجلی خودش در زمین باشد، یعنی با عقل، درایت، علم، ایمان، بصیرت، صبر، تقوا و اخلاص، در چارچوب اوامر و نواهی او عمل نماید؛ و از ما نخواسته است که عمل زده شویم؛ یک سری اعمال خشک، بی‌روح، بی‌فکر، بی‌هدف و بی‌نتیجه را فهرست کنیم، و وقت و بی‌وقت، به جا یا نابجا، آنها را انجام دهیم، که عاقبت این باور و فرهنگ غلط، تحجر و تعصب است که محصولی جز خوارج یا وهابی و داعشی شدن ندارد.

نتیجه:

نماز، عمل خوبی است و اقامه کردنی است، نه خواندنی – تحصیل نیز عمل خوبی است و کسب کردنی است، نه خواندنی؛ حالا اگر کسی وسط کلاس درس نماز بخواند یا وسط مسجد در صف نماز جماعت، کتاب و دفتر بیاورد و مشغول حل مسائل ریاضی شود، نه تنها عمل خوب، بهترین عمل و عمل صالح انجام نداده است، بلکه مرتکب کاری بسیار بد و مذمومی شده است.

پس به عمل عاقلانه، حکیمانه، بصیرانه، به موقع، منطبق با امر و نهی الهی و از روی اخلاص (برای خدا)، می‌گویند: «عمل صالح»، حال هر چه که باشد.

« مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ » (النّحل، 97)

ترجمه: هر کس کار شایسته‌ای انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالی که مؤمن است، او را به حیاتی پاک زنده می‌داریم؛ و پاداش آنها را به بهترین اعمالی که انجام می‌دادند، خواهیم داد.

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

در قرآن کریم، با ذکر مصادیقی، بر "عمل صالح" تأکید شده است. آیا در میان آنها عملی هست که نسبت به بقیه اهمیت بیشتری داشته باشند؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/7762.html

 

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون   ذکر