پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): اگر دقت کنید، معنایش این می‌شود که "جبر محض و مطلق" حاکم است، در حالی که چنین نیست. و اعتقاد به "جبر"، نفی رسالت و معاد می‌باشد.

و اما "دعا"، صرفاً ارائه‌ی فهرست درخواست‌های مادی نمی‌باشد، بلکه دعا در اصل "خواندن" و "سپس" خواستن می‌باشد؛ و تمام اثر در همین است که بدانیم چه کسی را می‌خوانیم و منعم ما کیست؟

الف - بی‌تردید وقتی کسی این معنا و حقیقت را نفهمد و فقط به آن "خواسته"ی خود توجه داشته باشد، هم دیگران را نیز بندگی می‌کند و هم برای او شریک قایل می‌گردد.

تصور کنید که کسی این سؤال را به گونه‌ی دیگری مطرح نموده و بگوید: چه فرقی بین خدا و پدر من است؟ به خدا گفتم نانی در سر سفره‌ی من بگذار و گذاشت؛ به پدرم نیز همین را گفتم و او نیز نانی در سفره من گذاشت! برای او که فقط به سفره‌ و نانش توجه دارد و در خود نیازی به جز همان "شکم و نان" درک و احساس نمی‌کند، هیچ فرقی بین خدا، پدر و یا هر کس دیگری که این نان را به او بدهد، وجود ندارد و هرگز نخواهد فهمید که مُنعم و رازقش کیست؟ و نخواهد فهمید که همان پدر نیز به اراده‌ی الهی، واسطه رسیدن نان به او شده است، وگرنه خودش هیچ ندارد. بنابر این، عبد دیگران می‌شود!

ب- دقت کنیم که فرق است میان «مرا بخوانید» تا «از من بخواهید»؛ که به هر دو در قرآن کریم و سایر آموزه‌های دینی تصریح و تأکید شده است، اما اولی مقدم است، چرا که تا او را نخوانید، نمی‌توانید از او چیزی بخواهید، لذا فرمود: «مرا بخوانید، تا استجابت کنم شما را».

ج – بنا بر این، "دعا" که همان خواندن او و سپس خواستن از اوست، عبادت و بندگی است و نه صرفاً ثبت سفارش. "عبد" با خواندن او و خواستن از او، ارتباط تنگاتنگی با خالق، معبود، إله و رازق خود برقرار ساخته و با عقل، فطرت، قلب و سپس زبان و بیان خود، اذعان می‌دارد که « إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ ». از این رو، پس از آن که فرمود: «مرا بخوانید»، تأکید نمود که نخواندن من و دعا نکردن و نخواستن از من، معلول و متأثر از "تکبر" است – ابلیس نیز برای تکبرش اخراج شد – و جایگاه اهل تکبر نیز آتش است.

« وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ » (غافر، 60)

ترجمه: پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانید تا (دعای) شما را بپذیرم! کسانی که از عبادت من تکبّر می‌ورزند به زودی با ذلّت وارد دوزخ می‌شوند!»

د – آری، خداوند سبحان غنی و حمید است، پس نیازی به دعای ما ندارد، جواد و کریم و رازق نیز هست، پس به بندگانش، حتی بدون آن که او را بشناسند و یا از او چیزی بخواهند، نعمات بسیاری را ارزانی می‌دارد؛ پس معلوم می‌شود که "اثر اصلی" دعا کردن یا نکردن، به شاکله‌ی وجودی خود ما بر می‌گردد، نه به اشیای سر سفره‌ی ما.

پاسخ سؤال، در یک دعا:

ببینیم حضرت امام صادق علیه السلام، چه جامع، کامل و لطیف، همین معنای مطروحه در سؤال را با پاسخش، در چند خط کوتاه از یک دعا، مطرح نموده‌اند! در دعای رجبیه می‌خوانیم:

« یا مَنْ یُعْطی مَنْ سَئَلَهُ » - ای که عطا کنی به هرکه از تو خواهد؛

« یا مَنْ یُعْطی مَنْ لَمْ یَسْئَلْهُ وَمَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَرَحْمَةً» - ای که عطا کنی به کسی که از تو نخواهد، و تو را نشناسد؛ از روی نعمت بخشی و مهرورزی »

« اَعْطِنی بِمَسْئَلَتی اِیّاکَ جَمیعَ خَیْرِ الدُّنْیا وَجَمیعَ خَیْرِ الاْخِرَهِ »

عطا کن به من، به خاطر درخواستی که از تو کردم؛ همه خوبی دنیا و همه خوبی و خیر آخرت را؛

« وَاصْرِفْ عَنّی بِمَسْئَلَتی اِیّاکَ جَمیعَ شَرِّ الدُّنْیا وَشَرِّ الاْخِرَهِ »

و بگردان از من به خاطر همان درخواستی که از تو کردم، همه شر دنیا و شر آخرت را.

**- در این چند جمله‌ی کوتاه، معانی ژرفی هست. عرض می‌کند که بله، تو هم به کسی که تو را می‌پرستد و از تو می‌خواهد، عطایایی داری، و هم به کسی که اصلاً تو را نمی‌شناسد و بالتبع از تو نمی‌خواهد (کافر و مشرکت است)، عطایایی داری؛ چرا که خودت بخشنده و مهربانی، اما قطعاً نظر لطف تو به من، به خاطر آن که تو را می‌شناسم، ایمان دارم، می‌خوانم و از تو می‌خواهم، بیشتر است، لذا خیر دنیا و آخرت را به من بده و شر دنیا و آخرت را از من دور کن.

**- پس یک فرق اصلی همین است که شاید کافر و مشرک، از نعماتی در دنیا برخوردار گردد که البته بیشتر به رفع نیاز بدن و لذت جسم و نیز ارضای نفس مربوط می‌شود، اما هرگز نه شر دنیا و آخرت از او برداشته می‌شود و نه خیر دنیا و آخرت به او می‌رسد.

ﮪ – نکته‌ی مهم دیگر آن که "خواندن خدا و خواستن از او"، به هدف‌گزاری و بالتبع تعیین و دسته‌بندی نیازها، جهت می‌دهد. به طور قطع و یقین، کسی که او را می‌خواند (می‌پرستد)، و از  او می‌خواهد؛  هیچ گاه خواسته‌هایش مغایر با اهداف و هدف غایی‌اش (قرب الهی) نمی‌باشد. او اگر نعمات دنیوی را نیز بخواهد، برای دنیاگرایی، لذت‌گرایی، هوای نفس، زیادت طلبی، تفاخر، تکبر، ظلم و معصیت نخواهد بود، بلکه به عنوان اسباب لازم، جهت رشد و کمال بیشتر می‌باشد.

عبد و معبود:

بنا بر این، خواندن او و خواستن از او، سبب معرفت، رشد و کمال خودمان است.

این که خداوند متعال، خالق، مالک، رازق، جواد، کریم و ... می‌باشد و نسبت به تمامی مخلوقاتش از انس، مَلَک، جن و حیوانات و ... رحمت واسعه دارد، اسما و صفات ذاتی و فعلی خداست، اما این که من [دعا کننده]، او را می‌شناسم یا نه؟ بندگی می‌کنم یا نه؟ او را می‌خوانم یا دیگران را؟ از او می‌خواهم، یا دیگران را مانند او منشأ اثر می‌دانم یا نه؟ مهم و مؤثر است.

نتیجه:

پس، این که بندگان او را بشناسند یا نشناسند – ایمان بیاورند یا نیاورند – او را بخوانند و از او بخواهند یا نه؟ مؤثر در وجود خود بندگان می‌باشد؛ مضافاً بر این که بسیاری از نعمات و مواهب الهی، خواسته یا ناخواسته عطا می‌شود (که بیشتر مربوط به حیات مادی انسان است)، اما بسیاری دیگر از آنها، فقط و فقط به شرط "دعا" و خواستن عطا می‌گردد؛ پس به کسی که نخواهد، داده نمی‌شود.

مثال: فرض کنید شخص مؤمن و توانمندی، ضمن این که خودش خیرات، مبرات، صدقات و انفاق‌های بسیاری دارد، یک امکان بزرگی در مساعدت (مثل بنیاد، صندوق و ...) نیز ایجاد کند و بگوید: این امکانات، مخصوص کسانی است که به این جا رجوع کنند و درخواست نمایند؛ و به کارگزاران بگوید: «اگر کسی آمد و درخواستی کرد، از این امکاناتی که من قرار داده‌ام، به او بدهید»، بدیهی است که اگر کسی رجوع و درخواست ننماید، به او نمی‌دهند.

بزرگ توانمندی، باغ بزرگی را به درخواست کنندگان اختصاص داده است و گفته: هر کس آمد و در خواست ورود کرد، او را با تشریفات به داخل بیاورید و از او به نحو احسن پذیرایی کنید؛ بدیهی است که این نعمت، شامل حال کسانی که نیامدند و خواهان ورود و پذیرایی نیستند، نمی‌گردد.

 

مرتبط:

*- باز هم از دعا کردن بگویید، حاجت  ‎ها (گرفتاری‌ها) بسیار است، اما دعایمان نیز مستجاب نمی‌گردد! چرا و چه کنیم؟! (8 اردیبهشت 1394)

*- آیا دعای انسان گناه کار به هیچ وجه مستجاب نمی‌شود؟ و آیا خداوند نماز و دعا و قران گنه‌کار را قبول می‌کند؟ (2 تیر 1393)

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

ما دعا می‌کنیم و بسیاری دعا نمی‌کنند، خداوند نیز بنا به مصلحتش، یا به هر دو می‌دهد یا نمی‌دهد؛ پس فایده و اثر این دعا چیست؟

 

http://www.x-shobhe.com/shobhe/7843.html

کلمات کلیدی:  گوناگون   دعا