پایگاه پاسخگویی به سؤالات و به شبهات (ایکس – شبهه): وقتی در قرآن کریم به صراحت فرموده که «(اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ – الله آنان را مسخره می‌کند»، معلوم و روشن می‌گردد که یقیناً چنین می‌نماید؛ لذا نباید پرسید: «مگر خدا مسخره می‌کند؟» چرا که فرموده: «چنین می‌کند»، بلکه باید سؤال کرد چگونه این کار را انجام می‌دهد، تا چرایی‌اش نیز روشن گردد.

●- در آیات قبل، شرح حال، گفتار و رفتار کفار را بیان نموده است که چون از سویی جاهل و مستکبر هستند و از سویی دیگر گمان می‌کنند که خیلی دانشمند، باهوش و زیرک هستند، هم انکار می‌کنند؛ هم خدعه می‌کنند و هم مؤمنان را مسخره می‌کنند ... و وقتی به آنها گفته می‌شود که «مانند سایر مردم ایمان بیاورید»، با تکبری خاص و لحنی مسخره‌آمیز می‌گویند: «آیا مثل این احمق‌ها ایمان بیاوریم»! – این شرح ادامه دارد تا آنجا که به "نفاق" برخی از آنها تصریح نموده و می‌فرماید:

« وَإِذَا لَقُوا الَّذِينَ آمَنُوا قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ » (البقره، 14)

ترجمه: و هنگامی که افراد باایمان را ملاقات می‌کنند، و می‌گویند: «ما ایمان آورده‌ایم!» (ولی) هنگامی که با شیطان‌های خود خلوت می‌کنند، می‌گویند: «ما با شمائیم! ما فقط (آنها را) مسخره می‌کنیم!»

« اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَيَمُدُّهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ » (البقره، 15)

ترجمه: خداوند آنان را استهزا می‌کند؛ و آنها را در طغیانشان نگه می‌دارد، تا سرگردان شوند.

استهزاء (مسخره کردن):

در معنی "استهزاء" آورده‌اند: بیان یا رفتاری است که موجب خنده‌ی تحقیرآمیز دیگران گردد. بنابر این هر گونه گفتار، ادا و رفتار، ایماء و اشاره، کنایه و ... که سبب خنده‌ی تحقیرآمیز نسبت به شخص یا اشخاص گردد را «استهزاء، یا مسخره کردن» می‌گویند.

نکوهش مسخره کردن:

بی‌تردید "مسخره کردن"، با انکار، تکذیب و یا نقد متفاوت است. مبتنی بر هیچ عقلانیت، استدلال و برهان و حکمتی نمی‌باشد، بلکه مبتنی بر خودبزرگ‌بینی و تکبر مسخره کننده می‌باشد.

از این رو، مسخره کردن، چه در آیات و چه در احادیث، از موارد شمول غضب و عذاب الهی بیان شده و به شدت مورد نکوهش قرار گرفته و از آن پرهیز داده شده است؛ چنان که به مؤمنین فرمود:

« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ » (الحجرات، 11)

ترجمه: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند؛ و نه زنانی زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند؛ و یکدیگر را مورد طعن و عیبجویی قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید، بسیار بد است که بر کسی پس از ایمان نام کفرآمیز بگذارید؛ و آنها که توبه نکنند، ظالم و ستمگرند!

نکات:

●- در این آیه، ابتدا به مسخره کردن قومیتی اشاره شده است، چرا که نه تنها موضوعیت بیشتری دارد، بلکه ضرر و زیان آن برای ایجاد تفرقه، زمینه‌سازی نفوذ و سوء استفاده‌ی دشمنان در ایجاد و تشدید دشمنی‌ها ... و بالاخره انداختن اقوام به جان هم، به مراتب بیشتر می‌باشد.

●- در آیات بسیاری مسخره کردن شخصی (مرد و زن) را مورد نکوهش قرار داده است، اما در این آیه به ویژه به بانوان اشاره کرده است؛ چرا که در میان آنان رایج‌تر است.

●- عیبجویی و به کاربردن القاب زشت در وصف یک دیگر (به ویژه نسبت به اقوام) و هم چنین کافر خواندن مؤمن را از اقسام مسخره کردن بر شمرده است! مثل این که بگویند: فلانی دیوانه است – خر است، یا فلان قوم چنین و چنانند – یا این فرد مؤمن یا مؤمنان از کفار هم بدترند و ...!

●- کسانی که اشخاص و اقوام را مسخره کرده‌اند، اگر توبه (بازگشت و اصلاح) ننمایند، در زمره‌ی ظالمین قرار می‌گیرند.

مسخره کردن انسان:

بیان شد که "مسخره کردن" با انکار، تکذیب و انتقاد متفاوت است و فقط ریشه در تکبر و تحقیر دارد.

از این‌رو، مسخره کردن انسان، فقط اعتباری [بدون حقیقت و واقعیت] می‌باشد؛ به قول امروزی خودمان، فقط اهانت، شعار و جوّسازی است.

به عنوان مثال: اگر کسی لهجه، لباس، نشست و برخاست، آداب و سنن، اعتقادات، عبادات و به طور کلی فرهنگ شخص یا قومی را مسخره نماید، خالی از صفات و اثرات واقعی می‌باشد و مرتکب زشت‌ترین رفتارها در تعاملات اجتماعی شده است.

مثل این که کفار بگویند: این مؤمنان همگی نادان، احمق، متعصب، دگم، خشن و ... هستند و در انتساب این القاب، لحن یا رفتار مسخره‌آمیز نیز داشته باشند.

مسخره کردن خداوند متعال:

بدیهی است که خداوند سبحان، بدین شکل (اعتباری) کسی را مسخره نمی‌نماید. همگان مخلوقات او هستند و او [العیاذ بالله] خلقت خود را مورد تمسخر قرار نمی‌دهد. اگر شما صورتی را ترسیم کنید، ساختمانی بسازید، جمله‌ای بگویید ... و سپس خودتان آن را مسخره کنید، چه کسی را مسخره کرده‌اید؟!

اما، مسخره کردن خداوند متعال، واقعی و حقیقی است، یعنی طبق قوانینی که بر عالم خلقت حاکم نموده، صورت "تکوینی" به خود می‌گیرد. همان‌طور که صورت‌های ظاهری، همه شکل انسان و مثل هم هستند، اما صورت حقیقی مال‌اندوز، مانند مورچه – شهوت‌ران، مانند خوک – اهل غیبت و آزارهای زبانی، مانند مار و عقرب و ... می‌شود.

سنت الله:

خداوند متعال "عزیز" است، یعنی غیر قابل نفوذ می‌باشد، لذا نه تنها تصدیق‌ها و یا انکارها و تکذیب‌ها، به او نمی‌افزاید و از او نمی‌کاهد، بلکه خدعه‌ها، فریب‌ها، گریزها، دشمنی‌ها، لجاجت‌ها ... و بالاخره مسخره کردن‌ها نیز به ساحت مقدس او نفوذ و اثری ندارند.

از این‌رو، نظام خلقت و هدایت را بدینگونه آفریده که خدعه‌ی خدعه کنندگان، به خودشان بر می‌گردد – مکر (چاره‌جویی‌ها و تدبیرها)ی آنان به خودشان بر می‌گردد و علیه خودشان تمام می‌شود – تکذیب و انکار آنان به خودشان بر می‌گردد – ظلم آنها به خودشان بر می‌گردد - و بالاخره آن که مسخره کردن آنها نیز به خودشان بر می‌گردد و حقیقتاً مورد تمسخر خود و دیگران قرار می‌گیرند. چنان که فرمود:

« يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَمَا يَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَمَا يَشْعُرُونَ » (البقره، 9)

ترجمه: می‌خواهند خدا و مؤمنان را فریب دهند؛ در حالی که جز خودشان را فریب نمی‌دهند؛ (اما) نمی‌فهمند.

« وَمَكَرُوا وَمَكَرَ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ » (آل‌عمران، 54)

ترجمه: و [دشمنان‌] مكر ورزيدند، و خدا [در پاسخ‌شان‌] مكر در ميان آورد، و خداوند بهترين مكرانگيزان است.

« وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِنْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ فَمَا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ لَمَّا جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَمَا زَادُوهُمْ غَيْرَ تَتْبِيبٍ » (هود علیه السلام، 11)

ترجمه: ما به آنها ستم نکردیم؛ بلکه آنها خودشان بر خویشتن ستم روا داشتند! و هنگامی که فرمان مجازات الهی فرا رسید، معبودانی را که غیر از خدا می‌خواندند، آنها را یاری نکردند؛ و جز بر هلاکت آنان نیفزودند!

●- و ... ده‌ها آیه‌ی دیگر، در بیان این که هر کسی، هر آن چه از خوب و بد انجام ‌دهد، به خودش بر می‌گردد؛ چنان که در آخرت نیز خوب و بد هر کسی به خودش بر می‌گردد.

چگونگی مسخره کردن خداوند سبحان:

در آیه‌ی فوق، کوتاه، ولی جامع، شرح داده شده است که خداوند متعال چگونه مسخره کنندگان را مسخره می‌نماید؟ فرمود: « وَيَمُدُّهُمْ فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ - و آنها را در طغیان‌شان نگه می‌دارد، تا سرگردان شوند – یا طغیانش امتداد دارد تا سرگردان‌تر شوند ».

*- طغیان، خروج از "مسیر" است، چنان که فسق، خروج از "پوسته" می‌باشد. بدیهی است که اگر کسی طغیان کرد - تکبر نمود - با خودبزرگ‌بینی، به دیگران نگاه تحقیرآمیز داشت و آنها را در زبان یا رفتار و اداهای گوناگون مسخره کرد؛ خودش مانند دیوانه یا دلقکی روی سن می‌شود که چیزهایی می‌گوید و اداهایی در می‌آورد و مردم به خود او می‌خندند! و بالتبع نقش و موقعیت او در نظام هستی و محضر خداوند سبحان و منظر مؤمنان (و حتی کافران)، مسخره می‌شود.

 

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

فرمود: (اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ ... / البقره، 15) - مگر خداوند کسی را مسخره می‌کند؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/8337.html 

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   سوره بقره