پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – سخن): سخن گفتن و یا نوشتن، اهمیت بسیار بسیار والایی در ساختار شخصیتی انسان و جامعه دارد؛ از این رو در آیات قرآن کریم و احادیث، تأکید بسیاری بر آنها شده و حدود و احکام بسیاری برایش تبیین گردیده است.
ای کاش محققین و پژوهشگرانی همت کرده و مجموعهای از آداب سخن گفتن، سخن شنیدن، نوشتن و خواندن را در فرهنگ و آموزههای اسلامی (قرآن و حدیث)، تدوین و تألیف مینمودند تا نه تنها مسلمانان، بلکه تمامی مردمان جهان، با عظمت فرهنگ و تربیت اسلامی بیشتر آشنامیشدند.
●- یک سخن حق که گفته یا نوشته شود، جامعهای را آگاه و بیدار میسازد، چنان که یک سخن باطل، جامعهای را به انحطاط میکشاند – یک جمله مخاطب را هدایت میکند و یک جمله منحرف – یک جمله خوشحال میکند و یک جمله ناراحت – یک جمله رشد میدهد و یک جمله تحقیر کرده و قهقراء میکشاند – یک جمله شایعه را باطل میکند و یک جمله شایع را فرافکنی میکند ...، اگر چه در قالب شوخی، مزاح، طنز و ... گفته و یا نوشته شوند.
بنابراین، انسان عاقل و حکیمی که دهان به سخن باز میکند و یا آغاز به نوشتن میکند، باید بسیار مراقب باشد که چه میگوید و یا چه مینویسد؟ به آثارش بیاندیشد و بداند که قطعاً مسئول و پاسخگو خواهد بود، و مسلمانانی که به توحید و معاد اعتقاد دارند، بیشتر دقت کنند که آنجا دیگر نمیتوانند بگویند: «شوخی کردم»!
سخن بیهوده:
به طور کلی، سخن بیهوده، چه جدی، چه شوخی، چه در قالب مباحث نظری و چه خبری و یا ...، مانند هر کار بیهودهی دیگری، امر باطل است و امر باطل نیز مذموم است، حال خواه آیه و حدیثی در این باره باشد (که هست) یا نباشد.
خداوند متعال میفرماید که کار یک عده، ایجاد بازار و اشتغال، در تولید و خرید و فروش حرف مُفت و سخن بیهوده میباشد که البته هدف از آن، گمراه کردن مردم است:
« وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ » (لقمان، 6)
ترجمه: و برخى از مردم كسانىاند كه سخن بيهوده را خريدارند تا [مردم را] بى[هيچ] دانشى از راه خدا گمراه كنند و [راه خدا] را به ريشخند گيرند براى آنان عذابى خواركننده خواهد بود.
شوخی (مزاح):
شوخی و مزاح، در اصل یک هنری در بیان است. گاه حتی مطالب حکیمانه، آموزنده، بصیرتبخش با شوخی (مزاح)، طنز، هجو (ضد مدح و گزنده یا انتقادی) و ... بیان میگردد. اما چه بسا عدهای از این هنر، به بدترین شکل ممکن سوء استفاده کنند و تحت عنوان شوخی، هنجار شکنی نموده و بینزاکتی، بینربیتی، فحاشی، غیبت، تهمت، افترا، مسخره کردن ... و حتی تحقیر، تسخیف و اهانت به یک دیگر، فرهنگها، ملیتها، نژادها و یا حتی مقدسات را رواج دهند.
از این رو، در احادیث و روایات، به هر دو دسته شوخی و مزاح تصریح شده است.
الف – شوخی (مزاح) مجاز و مطلوب:
پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله: «إِنّى أَمزَحُ وَ لا أَقولُ إِلاّ حَقّا»؛ (شرح نهج البلاغه(ابن ابی الحدید) ج6، ص330)
ترجمه: من شوخى مىكنم، اما جز حق نمىگويم.
حضرت امام باقر علیه السلام: «إِنَّ اللّه عَزَّ وَ جَلَّ يُحِبُّ المُداعِبَ فِى الجَماعَةِ بِلا رَفَثٍ»؛ (الكافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص663)
ترجمه: خداوند عزوجل دوست دارد كسى را كه در ميان جمع شوخى كند به شرط آن كه ناسزا (یا سخن رکیک) نگويد.
حضرت امام صادق علیه السلام: « مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلاَّ وَ فِيهِ دُعَابَةٌ قُلْتُ وَ مَا اَلدُّعَابَةُ قَالَ اَلْمِزَاحُ» (الكافي جلد ۲ - كِتَابُ الْعِشْرَة بَابُ الدُّعَابَةِ وَ الضَّحِك - فصل شوخی و خنده)
ترجمه: فضل بن أبى قره گويد: حضرت صادق عليه السلام فرمود: هيچ مؤمنى نيست جز اينكه در او دعابة هست، من عرض كردم: دعابة چيست؟ فرمود: مزاح.
ب – شوخی (مزاح) مذموم:
حضرت امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام:
«كَثرَةُ المِزاحِ تَذهَبُ البَهاءَ وَ توجِبُ الشَّحناءَ»؛ (عیون الحکم و المواعظ ص 390)
ترجمه: شوخى زياد، ارج و احترام را مىبرد و موجب دشمنى مىشود.
*- (دقت شود که موضوع «شوخی زیاد» است، نه شوخی بد؛ یعنی شوخی خوب هم زیادش مضر است).
حضرت امام کاظم علیه السلام:
« اِیاک وَ المِزاحَ فَاِنَّهُ یذهَبُ بِنُورِ ایمانِک » (کافی(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص 665)
ترجمه: از شوخی بپرهیز، زیرا که شوخی نور ایمان تو را میبرد.
حضرت امام حسن عسکری علیه السلام:
«لا تُمار فَیذهَبَ بَهاوُک وَ لا تمازح فَیجتَرَاُ عَلَیک»؛ (کافی(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص 665)
ترجمه: جدال مکن که ارزشت میرود و شوخی مکن که بر تو دلیر شوند
نکته:
بدیهی است که آموزندهی مکتب اهل بیت علیهم السلام، نباید بگوید: چون در این یک حدیث مورد نظر نفرمود "چه نوع شوخی"، پس میشود "مطلق شوخی"، یا چون نفرمود: "چگونه جدالی"، پس میشود "مطلق جدال"؟! در حالی که در قرآن کریم تصریح به "جدال احسن" کرده است و در سیرهی اهل عصمت علیهم السلام میخواند که ساعتها بحث و جدال میکردند و در یک جا نیز به بحث و مناظره جدلی ادامه نمیدانند و میفرمودند: «جدال جایز نیست».
مشارکت و همافزایی (سؤال به همراه نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)
از امام کاظم (ع) نقل شده که شوخی بیمورد، نور ایمان را میبرد؟ اگر کلمه "بیمورد" در متن حدیث نباشد، مراد "مطلق شوخی" است.
http://www.x-shobhe.com/shobhe/8745.html
کلمات کلیدی:
گوناگون امام كاظم