پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): نگاهی انتقادی و حتی سرزنشی به خود، هم جنبه‌ی مثبت و عالی دارد که سبب سازندگی می‌شود و هم جنبه‌ی منفی و تخریبی که سبب ناامیدی و بی‌انگیزگی می‌گردد؛ که به اجمال اشاره می‌شود:

جنبه‌‌های مثبت:

یک – اولین جنبه‌ی مثبتش این است که انسان از "غفلت" بیرون می‌آید و متوجه و متذکر خود می‌گردد و دردها و بیماری‌هایش را می‌شناسد و می‌تواند به دنبال معالجه و بهبود آنها برود. تا درد شناخته نشود، درمان نیز شناخته نخواهد شد، چنان که گفته‌اند: «شناخت درد، نیمی از درمان است».

اگر در مکانیزم و سیستم سلامت بدن انسان، اختلالی پیش آید، با علائمی چون: درد، یا درست عمل نکردن بخشی از اعضا، و یا ظهور علائمی در ظاهر (جوش، خشکی، چروک، رنگ صورت) و ...، متوجه بروز اختلال می‌گردد و اگر انسان عاقلی باشد و سلامتی خود را بخواهد، به دنبال مداوا می‌رود.

روح نیز بیمار می‌شود، در زندان نفس گرفتار و حبس شده و افسرده می‌گردد. بیماری‌های روحی نیز بروزهای ظاهری و خارجی دارند (خستگی، یأس، ناامید، کوری ...) و هم چنین راه مداوا و بهبود دارند، اما فرقش این است که چون دردهای عصبی و ... ندارند، هر کسی متوجه آن بیماری‌هایش نمی‌گردد. شناخت این شرایط، حالات و بیماری‌ها، مستلزم "توجه" است.

بسیاری بیمارند و خودشان متوجه نیستند. مثل کسی که غده‌ی سرطانی دارد، اما چون هنوز وجودش را نگرفته و علائمش را نمی‌بینند، نمی‌فهمند. همین‌طور بسیاری دچار تکبر، غفلت، جهل، کور دلی، سرگردانی و ... هستند، اما تا شرایط ظهورش پیش نیاید، نمی‌فهمند و چه بسا وقتی بفهمند که دیگر دیر شده است.

پس خوشا به حال کسی که زود و به موقع متوجه شده و می‌فهمد. چون می‌تواند به سرعت در پی مداوا و بهبود برود. دارویش پیش از بیماری داده شده است (یا مَنْ اِسْمُهُ دَوآءٌ وَ ذِکْرُهُ شِفآءٌ)، البته برای کسی که درست استفاده کند:

« وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا » (الإسراء، 82)

ترجمه: و ما آنچه را براى مؤمنان مايه درمان و رحمت است از قرآن نازل مى‌‏كنيم و[لى] ستمگران را جز زيان نمى‏‌افزايد

دو - دومین جنبه‌ی مثبت در شناخت کاستی‌ها و ضعف‌ها این است که "تکبر" را می‌شکند، که این خودش بدترین ابتلا و بیماری نوع انسان است. این توجه سبب می‌شود که انسان بفهمد نه تنها کسی و چیزی نیست، بلکه در راستای «لَفی خُسر» شدن قرار گرفته است و باید شرایط «الاّ» را در خود ایجاد نماید.

انسان متکبر، در بدترین شرایط و حالات نیز گمان می‌کند که سالم‌ترین و بهترین است؛ اما وقتی به احوال انسان‌های کامل و اولیاء الله نگاهی می‌کنیم، می‌بینیم که از آدم علیه السلام گرفته تا خاتم و اوصیای او صلوات الله علیهم اجمعین و مؤمنانِ آگاه و با بصیرت، همه در مقابل خداوند متعال، «ظَلمتُ نَفسی» گفته و می‌گویند. این اقرار، پس از توحید «لا إله الاّ انت – سبحانک و بحمدک» خودش دوای درد است.

جنبه‌‌های منفی:

یک – اما اولین جنبه‌ی منفی که از نگاه نادرست به ضعف‌ها نشأت می‌گیرد، "ناشکری" می‌باشد؛ چرا که آدمی، تا "ختم الله و کالانعام" نشده و فرصت و امکانش نیز به پایان نرسیده، از نعمت‌های بزرگ و بی‌شمار الهی بهره برده و می‌تواند ببرد و دارای استعدادهای فوق‌العاده‌ای می‌باشد که برخی از آنها به فعلیت رسیده و برخی دیگر بالقوه می‌باشد و می‌تواند به فعلیت برساند و رشد نماید.

از این رو، به ذکر نعمت و شکر (شناخت مُنعم، ضایع نکردن نعمت، استفاده‌ی درست از آن) بسیار تأکید شده است. به انسان دستور داده شده که نعمت‌های ربّش را بازگو نماید - « وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ – و اما نعمت ربت را بازگو (از آنها سخن بگو)/ الضحی، 11»‌ - نه این به بهانه‌ی این که "ریا نشود"، دم بر نیاورد و یا به بهانه‌ی افتادگی و خشوع در برابر حق تعالی و اقرار به ضعف‌ها، تمامی آنها را منکر گردد! کفران نعمت، همان پوشاندن آن در بیان و عمل، برای خود و دیگران می‌باشد و این همان ناشکری است که عذاب‌های دنیوی و اخروی را در پی خواهد داشت.

« وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ » (ابراهیم علیه السلام، 7)

ترجمه: و آنگاه كه پروردگارتان اعلام كرد كه اگر واقعا سپاسگزارى كنيد [نعمت] شما را افزون خواهم كرد و اگر ناسپاسى نماييد قطعا عذاب من سخت‏ خواهد بود.

بدیهی است که ندیدن، نفهمیدن، بی‌توجهی، کفران و بهره‌ی مناسب نبردن از نعمت‌ها، سبب ضایع شدن آنها و بالتبع ناامید و افسردگی می‌گردد.

دو – دومین جنبه‌ی منفی که از نگاه نادرست به ضعف‌ها نشأت می‌گیرد، "ناامیدی" می‌باشد که افسردگی و احساس پوچی را به همراه می‌آورد.

این ناامیدی و احساس پوچی و بالتبع افسردگی و ناخوشایندی از همه چیز و همه کس، فرودگاه شیطان هر کسی نیز هست. همین که کمترین جرقه‌ای از این حالت در کسی ایجاد شود، گویی دری برای شیطانش باز شده و چراغی سر راهش قرار گرفته و فوری وارد می‌شود و بر این آتش سوزاننده می‌دمد تا شعله‌ورتر گردد.

اگر به آیات قرآن کریم و احادیث توجه کنیم، می‌فرماید که به جز شرک و ناامیدی از رحمتم، هر گناهی و هر مقدار از گناه، قابل بخشایش است. چرا که این بخشش، برای احیای قلب و روحِ بیمار در حال احتضار است، اما مشرک و ناامید از رحمت الهی، خودش راه قلبش را بسته است. چون ناامید شده، دیگر هدف و انگیزه‌ای ندارد که بخواهد برگردد و به حیات و رشد خود ادامه دهد. لذا فرمود:

« قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ » (الزّمر، 53)

ترجمه: بگو اى بندگان من كه بر خويشتن زياده‏ روى روا داشته‏‌ايد (ای بندگان گناهکار من)، از رحمت‏ خدا نوميد مشويد در حقيقت ‏خدا همه گناهان را مى‌‏آمرزد كه او خود آمرزنده مهربان است.

هدف و انگیزه:

آدمی، به رغم تکبرها، ادعاها، ناشکری‌ها، کفر و شرک و عصیان‌هایش، نمی‌تواند حقایق هستی و نظام حاکم بر خلقت خود و عالم را بر هم زده و راه دیگری برود، بنابراین، وقتی در صراط حرکت نکرد، به بن بست می‌رسد و اگر باز نگردد، در جهل، تکبر و ناامیدی خود، غرق شده و خفه می‌شود.

خداوند متعال، انسان را بنده‌ی خود آفریده است، نه بنده‌ی دیگران – عاشق خود آفریده است و نه عاشق دیگران – امیدوار به رحمت، جود، کرم، فضل و مغفرت خود آفریده است، نه نظر لطف دیگرانی که چون خودش، مخلوقات فقیر و محتاج به او هستند. لذا قسم یاد کرد که امید امیدواران به غیر خودش را به یأس و ناامیدی می‌کشاند، چنان که از امام صادق علیه السلام در حدیث مفصلی نقل شده:

«... أَنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَقُولُ وَ عِزَّتِي‏ وَ جَلاَلِي وَ مَجْدِي وَ اِرْتِفَاعِي عَلَى عَرْشِي‏ لَأَقْطَعَنَّ أَمَلَ كُلِّ مُؤَمِّلٍ‏ مِنَ اَلنَّاسِ‏ غَيْرِي بِالْيَأْسِ وَ لَأَكْسُوَنَّهُ ثَوْبَ اَلْمَذَلَّةِ عِنْدَ اَلنَّاسِ وَ لَأُنَحِّيَنَّهُ‏ مِنْ قُرْبِي وَ لَأُبَعِّدَنَّهُ مِنْ فَضْلِي‏ أَ يُؤَمِّلُ غَيْرِي فِي اَلشَّدَائِدِ وَ اَلشَّدَائِدُ بِيَدِي‏ وَ يَرْجُو غَيْرِي وَ يَقْرَعُ بِالْفِكْرِ بَابَ غَيْرِي‏ وَ بِيَدِي مَفَاتِيحُ اَلْأَبْوَابِ وَ هِيَ مُغْلَقَةٌ وَ بَابِي مَفْتُوحٌ لِمَنْ دَعَانِي ...» (کتاب الكافي جلد ۲ كتاب الإيمان و الكفر‏‏ بَابُ التَّفْوِيضِ إِلَى اللَّهِ وَ التَّوَكُّلِ عَلَيْه)

ترجمه: خدا تبارك و تعالى‏ مى‏فرمود: به عزت و جلال و مجد و رفعتم و بر عرشم سوگند كه محققاً آرزوى هر آرزومندى را (از مردم) كه به جز خودم باشد با نوميدى مى‏برم و به او جامه خوارى مى‏پوشم در نزد مردم، و او را محققاً از نزديك خود دور كنم و از فضل خود كنار زنم، آيا در سختب‌ها اميد به جز من دارد؟ با اين كه همه سختی‌ها به دست من است؟ به ديگرى توجه دارد و با انديشه در ديگران را مى‏كوبد با اين كه كليدهاى هر درى به دست من است و همه درها بسته است و در خانه من باز است براى هر كه دعا كند ... .

●- بنابراین، تنها راه چاره، مداوا، بهبود و البته رشد و کمال این است که انسان به خودش و به خدای خودش توجه کند. ببیند که خودش از سویی چقدر شکست‌خورده، ضعیف و نیازمند است و از سویی دیگر چه امکانات و توان‌هایی دارد، و البته خدایی دارد که او را در حال دوست دارد، خدایی دارد که غنی و حمید است، خدایی دارد که مشتاق اوست، محبوبی دارد که عالم هستی را برای رشد، سعادت و فلاح او آفریده است؛ او را می‌بیند، صدایش را می‌شنود، به آن چه پنهان یا آشکار می‌نماید، خبیر و بصیر است و در عین سبوحیت، خالقیت، ربوبیت و الوهیتش، با بندگانش رفیق، انیس و مونس می‌شود.

به او می‌گوید: ای بنده‌ی من که تو را دوست دارم و تو نیز مرا دوست داری، تو را در عالم هستی سیر می‌دهم تا معرفت و رشد پیدا کنی، از عالم اعلای عقل و عشق گرفته، تا عالم سفلای ماده و جرم سفری داری؛ اما غصه نخور که این سفر کوتاه و پایانش نزدیک است و به زودی تو را باز می‌گردانم تا در جوار رحمتم و لقای عظمتم آرام گیری و مسرور باشی. نه خوفی و نه اندوهی، دامنگیرت نگردد.

« مَنْ كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ اللَّهِ فَإِنَّ أَجَلَ اللَّهِ لَآتٍ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ » (العنکبوت، 5)

ترجمه: کسی كه به ديدار خدا اميد دارد [بداند كه] اجل [او و پایان دوره‌ی سفرش، از سوى] خدا آمدنى است و اوست‏ شنواى دانا.

« أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ » (یونس علیه السلام، 62)

ترجمه: آگاه باشيد كه بر دوستان خدا نه بيمى است و نه آنان اندوهگين مى‌‏شوند.

بنابراین، اعتقاد به توحید و معاد است که عشق و انگیزه ایجاد می‌کند، ولا غیر.

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال به همراه نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

احساس پوچی می‌کنم. ناامیدی و افسردگی دیگه به هیچی علاقه ندارم نه هدفی نه انگیزه‌ای! از همه چی عقب افتاده‌ام‌! چه کنم؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/8937.html

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون