«ایکس - شبهه»: ماجرا (برای کسانی که این برنامه‌ را ندیدند) از این قرار بود که مجری محترم شبکه تلویزیونی قرآن، با خبرنگار این شبکه در مکه‌ی مکرمه مکالمه‌ای تلفنی داشت. خبرنگار در این گفتگو در بزرگداشت کسانی که پول سفرهای خود را صرف جهیزیه یا معالجه نیازمندان می‌کنند چند جمله‌ای ایراد نمود. پس از قطع مکالمه مجری گفت: اگر چه وی چنین گفت: اما بزرگان ما گفته‌اند پول حج مال حج است و پول جهیزیه مال جهیزیه ... و نباید پول حج را خرج جهیزیه‌ی یا مداوای نیازمند کرد ...! سپس در تأیید گفته‌های خود به فرازهایی از دعاهای ماه مبارک رمضان چون «اللهم ارزقنا حج بیتک الحرام فی عامی هذا و فی کل عام» اشاره نمود.

پاسخ: ظاهراً مجری محترم از روی صدق و صفا و علاقه‌ای که به زیارت خانه‌ی خدا دارد، در این مکالمه‌ی تلفنی مستقیم با همکار خود جو زده شد و مطالبی از خودش بیان نمود که بسیار بسیار غلط بود.

ایشان متوجه نشدند که اولاً «حج» با «عمره» فرق دارد. لذا هر زیارت خانه‌ی خدایی حج نیست. بدیهی است کسی که مستطیع می‌شود، حج بر او واجب می‌گردد و او موظف است که این واجب را به جای آورد. و حج فقط در ماه «ذی الحجة» انجام می‌پذیرد. اما «عمره» که زیارت کعبه‌ی مکرمه در هر زمان دیگری (و از جمله ماه مبارک رمضان) است، یک کار مستحبی می‌باشد که می‌توان هرگز انجام نداد.

پس اگر معصومین (ع) در دعاهای ماه مبارک رمضان توفیق «حج» را از خدا طلب نموده‌اند و یا اگر بزرگانی گفته‌اند «پول حج جداست»، منظور همان حج است و نه عمره‌های مفرده‌ای که مردم در طول سال می‌روند. و اگر استناد می‌کنند که در دعا آمده «توفیق حج در امسال و هر سال»،‌باز توفیق حج تمتع است که در ماه ذی ذی الحجه انجام می‌پذیرد و نه عمره. لذا شکی نیست که عظمت ثواب کمک به دیگران چون تهیه جهیزیه یا خرج مداوای بیمار نیازمند، اصلاً با زیارت و عمره و ... قابل مقایسه نیست. حتی در مورد «حج تمتع» که بر مستطیع واجب می‌شود، شما از هر مجتهدی چنین سؤال و استفتاء کنید: «فردی است که درآمد کافی دارد و در طول سال درآمدش را خرج نیازمندان می‌کند و به همین جهت مستطیع نمی‌گردد، اما اگر کمک به آنها را قطع کند، مستطیع می‌شود و می‌تواند به حج برود، حال آیا کمک را قطع کند یا خیر؟» آن وقت ببینید که چه پاسخی می‌دهند.

قرآن کریم برای مقابله با همین سطحی‌نگری‌ها و خرافه‌ها صریحاً توجه می‌دهد کجا می‌تواند ثواب سقایت در خانه‌ی خدا (آب‌رسانی به حجاج) و حتی تعمیر و عمارت کعبه معظمه و مسجد الحرام را با ایمان به الله، معاد و جهاد در راه خدا مقایسه نمود؟!

«أَ جَعَلْتُمْ سِقايَةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ لا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمينَ» (التوبه - 10)

ترجمه: چگونه آب دادن به حاجيان و تعمير مسجد الحرام را با رفتار كسى كه به خدا و روز جزا ايمان آورده و در راه خدا جهاد نموده برابر مى‏كنيد؟ و حال آنكه اين دو طائفه نزد خدا يكسان نيستند. و خداوند مردم ستمگر را هدايت نمى‏كند.

پس، آن چه مجری شبکه بیان نمود، تکرار همان ساده‌نگری‌های عوامانه، توأم با عدم شناخت از مفاهم ژرف واژه‌هایی چون «حج و عمره» و مضامین دعاها از یک سو و اوهام و خیالات از سوی دیگر بود. بدیهی است اگر مسلمانان عالم به روح «حج» که فقط بر مستطیع واجب می گردد و سایر اعمال و مستحبات که از جمله آنها زیارت خانه خدا در هر زمان دیگری «عمره» است یا سایر زیارات و عبادات توجه می‌کردند، به رغم وجود نزدیک به دو میلیارد مسلمان در غنی‌ترین سرزمین‌های عالم، به این رذالت، بدبختی، فقر، گرسنگی و تشنگی (مانند سومالی) و آوارگی دچار نمی‌شدند.

در کشور سومالی بیش از 11 میلیون انسان (که اغلب‌شان مسلمان نیز هستند) از فرط گرسنگی و تشنگی در حال مرگ هستند و در هر شش دقیقه یک کودک کشته می‌شود. سازمان ملل اعلام کرد که برای انجام یک عملیات فوری به بودجه‌ای برابر یک و نیم میلیارد یورو نیازمند است. حال محاسبه بفرمایید که فقط در ماه مبارک رمضان نزدیک به یک میلیون نفر یا بیشتر به زیارت خانه‌ی خدا «عمره» رفته‌اند. اگر هر کدام در طی اقامت ده یا پانزده روزه یا یک ماهه، فقط 1500 یورو [اعم از هزینه‌های رفت و برگشت، اقامت، غذا، سوقات و ...] کرده باشند، همان یک و نیم میلیارد یورو می‌شود که یازده میلیون انسان را از خطر مرگ حتمی نجات می‌دهد. و سالانه میلیون‌ها نفر مسلمان در سرتاسر به «عمره» می‌روند که یک عبادت مستحبی است، ولی نجات جان انسان – به ویژه یک مسلمان – از واجبات است. البته ای کاش هم کمک می‌کردند و هم به عمره می‌رفتند. اما اگر توان انسان فقط برای انجام یکی از این دو امر کافی باشد، معلوم است که انجام واجب اولویت دارد و اگر انجام ندهد، مؤاخذه و عذاب دارد.

حال آیا می‌توان گفت: پول این جداست و پول آن جداست، ما این پول را صرف زیارت و گشتن خودمان می‌کنیم، (به قول مجری): از خدا که کم نمی‌آيد،‌ إن شاء الله برای آن هم می‌دهد؟! آیا این ساده‌نگری‌ها و تفسیر به رأی‌ها، موجب کشته شدن روح معارف و عبادات اسلامی نمی‌گردد؟!

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون   حج