ما آن طوری را که خیال می‏کنیم، قرآن کریم در قصۀ آدم ـ که باید گفت یک قصّۀ رمزی است، لکن بسیار آموزنده ـ به ما یک دستوراتی داده است که اگر به آن دستورات بشر عمل بکند، حل همۀ مشکلات می‏شود.

قبل از این که آدم را خلق بکند به ملائکه می‏فرماید که می‏خواهم یک همچو کاری بکنم. ملائکه جنبۀ تقدس خودشان را نظر می‏کنند و جنبۀ فساد آدم را. از این جهت، می‏گویند که شما چرا خلق می‏کنی یک جمعیتی را که در زمین فساد کنند و سفک دماء کنند (خون بریزند)؟ ما تقدیس تو را می‏کنیم. خودشان را می‏بینند در صورت تقدس و آدم را می‏بینند در صورت فساد. جنبۀ خوبی خودشان را و جنبۀ بدی آدم را ملاحظه می‏کنند. خدای تبارک و تعالی هم بهشان می‏فرماید که شما نمی‏دانید، شما همان خودتان را می‏بینید، خودبین هستید و از آدم کمالات را نمی‏دانید. و بعد هم قصه را تمام می‏کند که به آدم «اسما» را که واقعش «اسماءاللّه‏» است ـ همه چیز اسماءاللّه‏ است ـ تعلیم می‏کند، و بعد می‏گوید عرضه کنید! آنها می‏بینند که عاجزند. آنها، خوب! عقب نشینی می‏کنند. بعد از این که خلق می‏کند آدم را، امر می‏کند که سجده کنند، «ملائکة اللّه‏» همه سجده می‏کنند، لکن ابلیس نمی‏کند. نکتۀ این که ابلیس نمی‏کند، این است که خودبین است. می‏گوید:خَلَقْتَنی مِنْ نارٍوَ خَلَقْتَهُ مِنْ طینٍ[2]؛ من از آتش خلق شدم، او از خاک خلق شده است؛ او پست تر از من است،من بالاتر از او

هستم. آن هم جنبۀ خودبینی دارد، و روی این زمینه سجده نمی‏کند و مطرود می‏شود. بعد هم خدا را تهدید می‏کند، بعد از این که انذار می‏کند و می‏گوید، به من مهلت بدهید. بعد از آن که مهلت را می‏گیرد و خاطر جمع می‏شود، آن وقت خدا را تهدید می‏کند به این که؛ به آن عزتت قسم، به آن اسمی که من را اغوا کردی قسم که اینها را نمی‏گذارم که اکثرشان به تو توجه کنند. از بین یدشان می‏آیم، از خلفشان می‏آیم، از یمین شان می‏آیم، از شمال‏شان می‏آیم.وَلاتَجِدُ اَکْثَرَهُمْ شاکِرینَخدا هم جواب را می‏دهد.

ما از این جا می‏فهمیم که قضیۀ خودبینی، ارث شیطان است، از صدر عالم این قضیه بوده است. وقتی هم که وسوسه می‏کند به آدم، باز آدم را اغوا می‏کند به این که تو را می‏خواهند این جاکَاَنَّهُ حبس کنند. تو اگر حرف من را بشنوی، بیشتر از اینها داری. آدم هم به آن جنبۀ دیگری از او قبول می‏کند. این یک تعلیم عمومی‏است که از قبل از خلقت آدم تاحالا باید برای ما عبرت باشد؛ بدانیم که ارث شیطان، خودبینی است. تمام فسادهایی که درعالم واقع می‏شود، چه فسادها از افراد و چه فسادها از حکومت‏ها و چه در اجتماع، تمام فسادها زیر سر همین ارث شیطان است. و تمام مفسده‏هایی که در عالم پیدا می‏شود، از این بیماری خودبینی است. چه در کنج خانه کسی نشسته باشد و به عبادت مشغول باشد، اگر خودبینی بکند، ارث شیطان را دارد، و چه در جامعه باشد و با مردم تماس داشته باشد، این هم اگر فسادی از آن حاصل بشود، از خودخواهی و خودبینی خودش است، و چه حکومت‏هایی که درعالم حکومت می‏کنند؛ از اولی که حکومت در دنیا تأسیس شده است تا حالا، هر فسادی واقع شده از این خصیصه است.

کلمات کلیدی:  در محضر استاد