«ایکس - شبهه»: تناقضی وجود ندارد که نیاز به حلّ داشته باشد، بلکه خلط مبحث شده است. و البته سایت‌ها یا مبلغین ضد دین نیز با نصفه خواندن آیات و ترجمه غلط یا تفسیر به رأی، سعی در ایجاد شبهه می‌نمایند. لذا برای درک معنا و مفهوم آیه دقت به چند نکته‌ی مهم ضروری است:

الف - این بشارت به «عباد» داده شده است و نه به همگان. عباد یعنی آنان که خدا را شناخته و به او ایمان آورده و فقط او را عبادت و بندگی می‌کنند، نه هر کس دیگری که بنده‌ی خدایان دیگر درونی (نفس) یا برونی‌ (طواغیب و بت‌ها) باشد. آنها اصلاً مورد بشارت حق‌تعالی به عاقبتی خوش قرار نمی‌گیرند. لذا در آیه‌ی قبل راجع به آنان سخن گفته است و سپس به همان‌ها بشارت داده است. کسانی که از عبادت طاغوت اجتناب ورزیده و به سوی خدا بر می‌گردند و نه به دیگران، اینها عبادی هستند که مورد بشارت قرار می‌گیرند.

«وَ الَّذِينَ اجْتَنَبُواْ الطَّغُوتَ أَن يَعْبُدُوهَا وَ أَنَابُواْ إِلىَ اللَّهِ لهَُمُ الْبُشْرَى‏  فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِكَ الَّذينَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِكَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ» (الزمر، 17 و 18)

ترجمه: و كسانى كه از پرستيدن طاغوت پرهيز كردند، و به سوى خدا بازگشتند، ايشان را مژده باد! پس بندگان مرا بشارت ده * همانهايى را كه به هر سخنى گوش مى‏دهند پس بهترين آن را پيروى مى‏كنند، آنان هستند كه خدا هدايتشان كرده و آنان هستند صاحبان خرد.

 ب – از معنای فوق معلوم می‌شود که معنای «يَسْتَمِعُونَ الْقَوْل‏» نیز شنیدن هر حرفی نیست. اصلاً مگر آدمی امکان و فرصتی دارد که برود هر حرفی را گوش کند و بعد بنشیند بین آنها انتخاب کند؟ وانگهی مگر خداوند حکیم به بندگان خود امر می‌نماید که بروید عمر خود را تلف کنید و هر حرفی را بشنوید؟! فرضاً شنیدید، از کجا می‌خواهید بدانید که کدام «احسن» است. اگر عقل و علم انسان این قدر کامل بود که خود همه چیز را می‌دانست و حتی می‌توانست بین سخنان همه‌ی دانشمندان و افراد داوری کند که دیگر نیازی به هدایت نداشت. فرض بفرمایید لازم باشد یک جوان 15 ساله، یا یک مرد یا زن 30 ساله، برای هدایت شدن برود ببیند افلاطون و ارسطو در گذشته چه گفته‌اند و بودا، مارکس، هگل، رورتی و ژان پل سارت چه گفته‌اند یا حکمای قدیم و معاصر اسلام مثل بوعلی، فارابی، ملاصدرا، علامه طباطبایی، علامه جعفری و ... چه گفته و می‌گویند، بعد خودش بنشیند و داوری کند که کدام «احسن» گفته‌اند؟!

پس بدیهی است که خداوند حکیم که انبیا را برای هدایت بشر گسیل داشته و به آنها وحی نازل نموده و پس از ختم نبوت و ارسال وحی نیز امامت را پا برجا نگه‌داشته، به بندگانش نمی‌فرماید که بروید همه‌ی حرف‌ها را بشنوید، بعد خودتان داوری و انتخاب کنید! و اساساً خداوند متعال از هر کار لغو، عبث و بیهوده‌ای پرهیز داده است، چرا که مانع رشد و تکامل می‌گردد. لذا می‌فرماید: برخی مشتری حرف مفت هستند. حرف باطل می‌زنند و حرف باطل می‌شنوند تا مردم را گمراه کنند و آنها را به عذاب خفت‌بار وعده داده است.

«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَري لَهْوَ الْحَديثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مُهين» (لقمان، 6)‏

ترجمه: بعضى از مردم گفتار بازيچه را می‌خرند، تا بدون علم مردم را از راه خدا گمراه كنند، و راه خدا را مسخره گيرند، آنان عذابى خفت‏آور دارند.

 ج – باید دقت شود که انتخاب «احسن» یعنی انتخاب بین خوب و خوب‌تر، زیبا و زیباتر و انتخاب بین حق و احق. پس معنای آیه، توصیف بندگان موحد خداوند متعال است که بین حق و احق، احق را می‌پسندند و بین زیبا و زیباتر، زیباتر را می‌پسندند و بین «حُسن» و «احسن»، از احسن تبعیت می‌کنند.‌ به عنوان مثال اگر به وی گفته شد می‌توانی و مجاز هستی که قصاص کنی و نیز می‌توانی ببخشی، بخشش را انتخاب می‌کنند [مگر آن که در شرایطی باشند که قصاص احسن باشد] – یا اگر گفته شد می‌توانی دو یا ده‌ها بار به عمره روی و می‌توانی یک بار که رفتی بسنده کنی و وجه آن را برای مستمندان هزینه‌ کنی، دومی را انتخاب می‌کند که «احسن» است. موحدین و مؤمنین همیشه «احسن» را انتخاب می‌کنند.

 د – اما نکته‌ی بعدی تقلید در احکام است که اصلاً ربطی به این آیه ندارد. دقت شود که اولاً اگر قرار باشد که انسان خودش تشخیص دهد که دیگر اصلاً حکمی از سوی خداوند متعال وضع و نازل نمی‌شد و دیگر باید و نبایدی در کار نبود و می‌فرمود بروید خودتان هر کاری که تشخیص دادید همین بهترین است انجام دهید.

ثانیاً هیچ کس مجبور نیست که تقلید کند، بلکه می‌تواند برود در فقه تحصیل کند و خودش متخصص و مجتهد شود که در این صورت اصلاً تقلید بر وی حرام می‌شود. فقه اسلام نیز مانند سایر علوم است. یا انسان باید خودش در آن رشته تحصیل کرده و متخصص گردد و یا به متخصص رجوع کند. چنان چه بیماری که پزشک نیست به پزشک رجوع می‌کند و یا کسی که چون حقوق نمی‌داند، به حقوقدان مراجعه می‌نماید.

پس چنان چه دقت و ملاحظه نمودید، این آیه به مبحث تقلید ربطی ندارد، چه رسد به این که تناقض داشته باشد.

کلمات کلیدی:  قرآن   آیات قرآن   انتخاب