x-shobhe  : البته که اسلام دین رحمت است و «اگر» ندارد. خداوند متعال رحمان و رحیم است و رحمتش را حتی بر «عدالت» خود مسبوق داشته است، چه رسد به عذاب. بدیهی است اگر چنین نبود، نه تنها باب توبه را نمی‌گشود و فرصت بازگشت را همیشگی قرار نمی‌داد، بلکه اولین عصیان را برای پایان دادن به زندگی و نزول عذاب دنیوی و اخروی کافی می‌شمرد. اما باید توجه داشت که نه تنها معنای «رحمت»، جهالت، غفلت، ذلت و ضلالت نیست، بلکه عین حکمت و فضل است.

بدیهی است که اسلام دین خداست و خداوند متعال، رحمان و رحیم و نیز علیم و حکیم است و بندگان را هدایت می‌نماید تا به کمال برسند. لذا در اسلام آموزه‌هایی مانند آن چه به نام حضرت مسیح (ع) بر مسیحیان بیچاره القا کرده‌اند، مثل این که اگر به این طرف صورتت سیلی زدند، آن طرف را بیاور تا بزنند، یافت نمی‌شود. خداوند متعال رحمان و رحیم و نیز عادل است و دینش مخالف با «ظلم» بوده و «ظلم ستیزی» را نیز آموزش می‌دهد.

در مقابل «ظلم» یا «عدل» است و یا «فضل»، یعنی برتری به واسطه‌ی گذشت. اما در نگاه حکیمانه هر گذشتی برتری نیست و گاهی حماقت محض است.

این که اگر مالت را هدف گرفتند، جانت را تقدیم کن، و اگر جانت را هدف گرفتند، نوامیس مادی و معنویت را نیز پیش‌کش کن، همان حماقت، ذلالت و ضلالتی است که از ناحیه‌ی مستکبرین و ظالمین القا می‌شود تا برای چپاول، تجاوز و نسل کشی، حتی با اندک مقاومتی نیز مواجه نگردند و بدون زحمت و به سهولت به آمال خود دست یابند.

لذا هر عقل سلیمی حکم می‌کند که گاهی گذشت و بخشش لازم است (که بیشتر در امور و حقوق فردی متجلی می‌گردد) و گاهی مقاومت، مجاهدت، قصاص و حتی جنگ ضروری می‌باشد (که بیشتر از امور اجتماعی و دفاع از حقوق الهی و انسانی جامعه مقق می‌گردد). و سکوت، رضایت، بخشش، ترحم و ... در این گونه امور، خود از عوامل گسترش ظلم و فساد خواهد بود. لذا:

الف – اگر خداوند متعال فرمود: «وَ لَكُمْ فِي الْقِصاصِ حَياةٌ يا أُولِي الْأَلْبابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ - براي شما در قصاص، زندگی نهفته است. ای صاحبان انديشه، بدان اميد كه تقوی پيشه كنيد (البقره، 179»، به یک ضرورت عقلی جهت حفظ امنیت و نظم جامعه اجازه داده و توصیه نموده است و به همین دلیل است که «أُولِي الْأَلْبابِ‌« یعنی صاحبان فکر (برنامه‌ریزان و سیاستگذاران و مجریان حقوقی، قضایی و نظم اجتماعی) را مؤکداً مورد خطاب قرار داده است. در کجای دنیا غیر از این عمل می‌شود و برای جرم، مجازات تعیین نمی‌گردد و هر مجرم و جنایتکاری مورد عفو و رحمت قرار می‌گیرد؟!

اما در قرآن کریم آیات بسیاری نیز وجود دارد که گذشت  عفو را افضل از قصاص قلمداد نموده و به تقوا نزدیک‌تر برشمرده است. به ویژه در مسائل شخصی. چنان چه در اختلافات خانوادگی می‌فرماید در صورت تخلف می‌توانید متارکه کنید، اما اگر گذشت و صلح کنید، به تقوا نزدیک‌تر است: «وَ أَنْ تَعْفُوا أَقْرَبُ لِلتَّقْوى».‏

پس، نه قصاص یک حکم مطلق است و نه گذشت و هر کدام باید در جای خود عمل شود.

ب – اگر خداوند متعال در خصوص فتنه گران فرمود:

«وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ بِما يَعْمَلُونَ بَصيرٌ» (الأنفال، 39)

ترجمه: و با آنها قتال كنيد تا فتنه‏اى نباشد و همه دین براى خدا باشد و اگر باز ايستند، پس بى‏گمان خدا بدانچه مى‏كنند بيناست.

در آیات دیگر نیز توضیح داد که «فتنه» از «قتل» بدتر، بزرگ‌تر و شدیدتر است. دقت شود که آدمی معمولاً احساسی برخورد می‌کند و احساسات اغلب حجاب تعقل، تدبر و بصیرت می‌شوند. لذا اگر افراد جامعه مشاهده کنند که یک نفر آمد و یک یا چند نفر دیگر را کشت، به نظرشان او فاسد و فاسقی است که باید قصاص شود و ترحم بر او، همان ترحم بر پلنگ تیز دندان است، اما گمان می‌کنند که «فتنه» شرارت بزرگی نیست، چیز مهمی نیست و اثر چندانی نیز ندارد و می‌توان به آن بی‌توجه بود و یا دست کم اغماض کرد. اما خداوند متعال به انسان بصیرت می‌دهد که «فتنه از قتل بدتر است». ممکن است یک قاتل، یک یا چند نفر را بکشد و یا مانند امریکا و اسرائیل در یک حمله چند صد نفر زن و کودک را قتل عام کنند. در این جنایت بطلان کفر و ظلم ظالم مشهود است، اما در فتنه یک جامعه کشته می‌شود، دنیا و آخرت یک نسل بر باد می‌رود، سرنوشت نسل‌ها برای مدت‌ها و شاید تا قیامت متغیر می‌شود و چه بسا هویت، ماهیت و واقعیت پلید فتنه و فتنه‌گر هیچ‌گاه آشکار نگردد. لذا فرمود:

«وَ اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أَخْرِجُوهُمْ مِنْ حَيْثُ أَخْرَجُوكُمْ وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْل‏ ...» (البقره، 191)

ترجمه: و هر جا آنها را يافتيد بكشيد و بيرونشان كنيد از آنجا كه شما را بيرون كردند. فتنه [آنان‏] از كشتن بدتر است.

و فرمود:

«يَسْأَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِيهِ قُلْ قِتَالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَصَدٌّ عَن سَبِيلِ اللّهِ وَكُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ إِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِندَ اللّهِ وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلاَ يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ حَتَّىَ يَرُدُّوكُمْ عَن دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطَاعُواْ وَمَن يَرْتَدِدْ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَيَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ فَأُوْلَـئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ وَأُوْلَـئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ»(البقره، 217)

ترجمه: از تو درباره جنگ در ماه حرام (رجب، شوال، ذى قعده و ذى حجه) مى‏پرسند (چون عده‏اى از سپاهيان اسلام اشتباها در آن ماه جنگيده بودند)، بگو: هر نوع جنگى در آن (گناهى  ) بزرگ است، ولى هر نوع جلوگيرى از راه خدا (از اسلام آوردن مردم)، و كافر شدن به او و (منع مردم از) مسجد الحرام، و بيرون كردن اهلش از آن، (گناه اين امورى كه كفار انجام مى‏دهند) در نزد خداوند بزرگتر (از جنگ در ماه حرام) است، و فتنه (شرك و آزار مسلمين) از كشتار بزرگتر است! و همواره (مشركان) با شما خواهند جنگيد تا اگر بتوانند شما را از دينتان بازگردانند، و هر كه از شما از دينش برگردد و در حال كفر بميرد، چنين كسانى عمل‏هاى نيكشان در دنيا و آخرت تباه مى‏شود (در دنيا نيز ذكر خير و دعا و ترحم مردم به واسطه آثار نيكشان تبديل به عكس مى‏شود) و آنها اهل آتش‏اند و در آنجا جاودانند.

ج – و البته در آیات بسیاری تأکید شده که اگر دست از فتنه برداشتند، اگر دست از جنگ کشیدند، اگر به شما تعرضی نکردند، اگر با شما وارد صلح شدند، اگر بر تعهدات پایبند بوده و معاهدات فی مابین را نقض نکردند، اگر از شما پناه خواستند و...، شما نیز ترحم کنید.

اما در هیچ آیه‌ای نیامده است که اگر فتنه کردند، شما فریب خورده و قربانی شوید – اگر به دین، کشور، جان، مال و نوامیس مادی و معنویتان متعرض شدند، شما با دسته گل و شیرینی به پیشواز روید – اگر علیه شما جنگیدند، شما تسلیم باشید – اگر شما را قتل عام کردند، شما اهل ترحم باشید و گذشت کنید و ... .

حال اگر این مواضع را با «دین رحمت» بودن اسلام در تضاد می‌بینند، مشکل از بینش و دانش و یا قصد و غرض آنها در ضد تبلیغ و اغفال مسلمین است.

مرتبط:

س: به نظر می‌رسد در سیره‌ی پیامبر اکرم (ص) و حضرت علی (ع) در زمان حکومت، تا زمانی که گروه مخالف دست به سلاح نبرده و جنگ مسلحانه را آغاز نکرده، حکومت آنها را حتی توبیخ هم نمی‌کرد، چه رسد به حکم بازداشت، محاکمه یا مجازات. اگر چه گروهی برای براندازی تشکیل داده و فتنه می‌کردند.

جدید:

یادداشت سردبیر: تفاوت‌های زمان‌ها و مکان‌ها در عین وحدت مالکیت. (به مناسبت نزدیک شدن ماه مبارک   رمضان)

کلمات کلیدی:  سیاسی