ایکس – شبهه /یادداشت سردبیر:
انسان متشکل از «روح» فرا مادی (ملکوتی) و «بدن» کاملاً مادی (حیوانی) است. هر چند اصل انسان روح اوست و روح نیز در بُعد زمان و مکان قرار نمیگیرد و به آنها محصور نمیشود، اما تا انسان در این دنیای مادی قرار گرفته و اغلب امورش را به وسیلهی بدن مادی به ظهور رسانده و تجلی میبخشد و خواستههایش را به وسیله بدن بیان داشته و محقق میسازد، متأثر از «زمان و مکان» میباشد.
تفاوتها و امتیازها مکانها و زمانها، در عین مملوکیت واحد:
در عوالم مادی و غیر مادی، هر چه هست مخلوق خداوند متعال و متعلق به اوست. چنان چه فرمود: «لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ - مالكيت و حاكميت آسمانها و زمين از آن خدا است ، و او زنده ميگرداند و ميميراند ، و او بر هر چيزي توانا است» (الحدید، 2). لذا به لحاظ مخلوق و مملوک بودن، همه یکسان هستند. اما بر اساس علم و حکمتش، تفاوتی بین مقام و ارزش مکانها و زمانها قائل گردید و از بندگانش خواست تا زمانهای خاص و نیز مکانهای خاصی را محترم و مکرم بشمارند.
فرمود در روی این زمین، مکانها و خانههای ویژه و مقدسی وجود دارند، مثل: بیت الله، صفا و مروه، یا خانههایی که اجازه داده شده تا از آنها ذکر و یاد خدا بلند شود:
«إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَآئِرِ اللّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ» ﴿البقره، 158﴾
ترجمه: همانا صفا و مروه دو نمونه از نشانههاي خدا است پس هر كس حج خانه و يا عمره بجاي آورد ميتواند ميان آندو ، سعي كند و كسي كه عمل خيري را به طوع و رغبت خود بياورد ، خداوند شاكر و دانا است.
«فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ» (النور، 36)
ترجمه: (اين نور الهى) در خانههايى است (مانند خانه علی و فاطمه «ع»، مساجد و حرمهاى معصومين و ...) كه خداوند اذن داده تا (نام و مقام و بناء آنها) بالا برده شود و نام او در آنها ذكر گردد در آن خانهها در بامدادان و شامگاهان تسبيح او مىگويند.
و همین طور زمانهایی را متمایز و ممتاز از دیگر زمانها نمود. چنان چه میفرماید:
«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلاَ يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُواْ اللّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» (البقره، 185)
ترجمه: ماه رمضان [همان ماه] است كه در آن قرآن فرو فرستاده شده است [كتابى ] كه مردم را راهبر و [متضمن] دلايل آشكار هدايت و [ميزان] تشخيص حق از باطل است پس هر كس از شما اين ماه را درك كند بايد آن را روزه بدارد و كسى كه بيمار يا در سفر است [بايد به شماره آن] تعدادى از روزهاى ديگر [را روزه بدارد] خدا براى شما آسانى مىخواهد و براى شما دشوارى نمىخواهد تا شماره [مقرر] را تكميل كنيد و خدا را به پاس آنكه رهنمونيتان كرده است به بزرگى بستاييد و باشد كه شكرگزارى كنيد.
«إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ * لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ» ﴿القدر، 1 تا 3﴾
ترجمه: همانا ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم * ما قرآن را در شب قدر بر تو فرو فرستادیم * و چه چیز تو را آگاه کرده است که شب قدر چیست و چه عظمتى دارد؟ * شب قدر از هزار ماه بهتر است.
فضلیت زمانها مقدس نسبت به مکانهای مقدس:
اما «زمان»های مقدس نسبت به «مکان»های مقدس فضلیتهایی دارند که ذیلاً به چند نمونه آن اشاره میشود:
الف – محدودیت مکان و فراگیری زمان:
اماکن مقدس (مثل: مکه، مسجد البنی (ص)، بقیع، حرمها، مساجد و ...) در جای خود ثابت هستند و فیض عمومیشان به همگان میرسد، اما تنها کسانی از فیوضات ویژهی آن مکانها برخوردار میشوند که در آنها حضور یابند. اما «زمان» این چنین نیست. بلکه همزمان بر همگان احاطه پیدا میکند و همگان را از فیض عمومی و توجه کنندگان را از فیوضات ویژه خود بهرهمند میسازد. چنان چه اگر روز جمعه یا ماه مبارک رمضان یا شب قدر فرا رسد، به صورت یکسان همه عالم را فرا میگیرد.
ب – توقف مکان و حرکت زمان:
مکانها بر جای خود به صورت ثابت مستقر هستند. برای رسیدن به مکان مقدس، فرد باید زحمت حرکت بکشد و رنج سفر را به جان بخرد. هزینه کند و برای مدتی از دیار و متعلقات خود دور شود. اما «زمان» چنین نیست. بلکه خودش میآید و بدون هیچ رنج، زحمت، هزینه و مفارقتی، هر کجا که باشی، تو را در مییابد. شما باید به مکان رو کنید، اما این زمان است که به شما رو میکند. شما باید به مکان اقبال نشان دهید، اما زمان خودش به شما اقبال نشان میدهد. لذا حضرت رسول اکرم (ص) در مورد ماه مبارک رمضان فرمود:
«أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ. شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَيَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَيَّامِ وَ لَيَالِيهِ أَفْضَلُ اللَّيَالِي وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ.»
ترجمه: «اى مردم! همانا ماه خدا ، همراه با برکت و رحمت و آمرزش ، به شما روى آورده است؛ ماهى که نزد خدا برترینِ ماههاست و روزهایش برترینِ روزها، شب هایش برترینِ شبها و ساعاتش برترینِ ساعات است. ماهى است که در آن به میهمانى خدا دعوت شدهاید و از شایستگانِ کرامت الهى قرار داده شدهاید.
خطاب عمومی است. مخاطب (أَيُّهَا النَّاسُ) همه انسانها هستند. لذا فرقی نمیکند که شخص مؤمن باشد یا کافر، اهل تقوا باشد یا اهل معصیت، عالم باشد یا جاهل، در مکان مقدسی باشد و یا در بیابانی گرفتار، در کنار خانواده باشد و یا تنها و غریب و در کنج عزلت یا اسارت و ...، هر کس در هر حالتی و هر کجا که باشد، ماه رمضان با تمامی برکاتش بر او وارد میشود و به او اقبال نشان میدهد.
ج – فیض خاص مکان و فیض عام زمان:
فیوضات مکانی (به غیر از جنبهی آثار عمومی آن در عالم)، مخصوص کسی است که توفیق حضور در آن مکان را یافته است. به عنوان: هر کس که در ایام حج در منا و عرفات وقوف کند، گناهانش میریزد – هر کس که زیر گنبد مبارک حرم امام حسین علیه السلام دعا کند، دعایش مستجاب میگردد – هر کس که به زیارت با معرفت حرم امام رضا علیه السلام نایل آید، صواب چند صد یا چند هزار عمره یا حتی حج میبرد – هر کس که به زیارت حرم حضرت شاه عبدالعظیم حسنی (ع) برود، ثواب زیارت کربلا را به او میدهند و ... . اما «زمان» این چنین نیست و فیض عام دارد. چنان چه در ماه مبارک رمضان درهای جهنم بسته است – دست و پای شیطان در غل و زنجیر است – ابواب رحمت الهی باز است – گناه همگان (اگر توبه کنند) بخشوده است – دعا همگان (اگر دعا کنند) مقبول است – قرائت یک آیه ثواب ختم قرآن دارد ... . و این فیوضات همگان را در بر میگیرد.
و البته لازم به ذکر است که بسیاری از فیوضات مکانهای مقدس به برکت زمان افاضه میشود. مثل حج تمتع در زمان خاص آن، قربانی در قربانگاه زمان خاص آن، سعی صفا و مروه در زمان خاص آن، رمی جمرات در زمان خاص آن، وقوف در زمان خاص آن. یا عبادت در شب – تسبیح و دعا در سحر و ... .
د – تفاوت مقام انسانی در عدم درک مکان یا عدم درک زمان:
مقام انسانی بستگی کامل به میزان معرفت و هدف شناسی (خداشناسی)، اعتقاد و عمل او بستگی دارد. لذا فرمود: مکرمترین شما نزد خدا، با تقواترین شماست.
بیتردید عوامل خاصی در رشد و یا سقوط و هبوط انسانی مؤثر هستند که غالب این عوامل در بُعد زمان و مکان قرار گرفته است.
درک مکان، به شرط توجه و انجام اقدامات ضروری، در رشد انسان مؤثر است. مانند کسی که به حج یا عمره رفته و مناسکش را با توجه و درست به انجام رساند و یا به حرمی رفته و با معرفت و حضور قلب زیارتی کند، و یا به مسجدی رفته و نمازی به جماعت یا فرادا اقامه نماید... . اما «عدم درک مکان» میتواند هیچ تأثیر منفی و عاملیتی برای سقوط و ممانعتی برای رشد نداشته باشد.
امام حسن عسکری (ع) هیچگاه به حج نرفتند. ظاهراً مرحوم آیتالله نجفی مرعشی (ره) نیز به حج نرفتهاند. بسیاری از عاشقان در این سوی دنیا به زیارت عتبات مشرف نشدهاند و بسیاری از عاشقان در آن سوی دنیا نیز به زیارت حرم مطهر امام رضا (ع) مشرف نشدهاند و این عدم تشرف نیز از مقام آنها نکاسته است.
اما درک یا عدم درک «زمان» تأثیر مستقیم و سریعی بر چگونگی سرنوشت انسان در حیات دنیوی و چگونگی جایگاهش در حیات اخروی دارد. لذا از همگان نمی پرسند که چرا مکه، مدینه یا عتبات را درک نکردی؟ اما از همه میپرسند: جوانیات را چگونه سپری کردی؟ اوقات نماز را چگونه درک کردی؟ آیا از رجبها و شعبانهای عمرت بهرهای اندوختی؟ در ماه مبارک رمضان چه کردی؟ شبهای قدر در چه حال و کاری بودی؟ در روزهای عاشورا، دل و حواست کجا بود؟ نیمه شبها و سحرهایت چگونه گذشت؟ اینها همه زمانهایی است که بر همگان دارد و درک یا عدم درک آنها در زندگی همگان تأثیر مستقیم دارد، لذا از همگان درباره آنها سؤال میشود.
و البته تفاوتهای بسیار و نیز فضیلتهای دیگری نیز برای زمان به نسبت مکان وجود دارد. امید است که خداوند متعال توفیق درک ماه مبارک رمضان و شبهای قدر را به ما عطا فرماید.
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم.
- تعداد بازدید : 1162
- 21 تیر 1392
- نسخه قابل چاپ
- اشتراک گذاری
کلمات کلیدی: یادداشت