پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): رنگ سیاه نیز از جمله رنگ‌های بسیار زیبا و با فراوانی قابل توجه در طبیعت است که خداوند حکیم و علیم آفریده است. لذا حدیث یا حکمی که بیان نماید رنگ سیاه به طور کلی و مطلق بد یا مکروه است، بیان نشده است.

بدیهی است که هر رنگی آثاری دارد و در هر شرایطی می‌تواند مورد تعبیری قرار گیرد. این تعابیر گاه به طبیعت آن رنگ بر می‌گردد و گاه اعتباری است. به عنوان مثال: طبیعت رنگ زرد، روز و روشنایی است و به لحاظ اعتباری گاه سمبلی برای بیان حیات و زندگی فرض می‌شود و گاه سمبل نفرت نیز اعتبار می‌شود و می‌گویند به محبوب گُل زرد رنگ هدیه ندهید (اگر چه این اعتبار ریشه‌ای منطقی ندارد)؛ به لحاظ علمی نیز چون فرکانس بالایی دارد، رنگ اعلام و علامتی برای جلب توجه در «خبر»ی که احتیاط لازم دارد و یا به نوعی «خطر» است، استفاده می‌شود.

همین طور است رنگ قرمز، گاه آن را رنگ عشق معرفی می‌کنند و گاه چون رنگ خون است، سمبلی از جنگ و خونریزی و ... اعتبار می‌شود و یا در روانشناسی رنگ‌ها، رنگ مُحرّک تشخیص داده شده است.

رنگ سیاه نیز از این قواعد مستثنی نمی‌باشد. شب سیاه است و موجب تسکین و آرامش و توجه به خود، چرا که نوری بر غیر نمی‌تابد تا به دیده بیاید و توجه را به سوی غیر منحرف نماید و در ضمن همین سیاهی شب است که شرایط دیده شدن ستارگان و زیبایی‌های آسمان را فراهم می‌آورد. اما همین سیاهی شب، می‌تواند نشان از غم و اندوه فراوان و تعبیری برای تیره و تار شدن زندگی داشته باشد. حضرت زهرا سلام‌الله علیها، در روز هشتم رحلت حضرت رسول صلوات الله علیه و آله، بر سر قبر آن حضرت رفت و عرضه داشت: «يا ابتاه انقطعت بك الدنيا بانوارها و زوت زهرتها و كانت ببهجتك زاهرة فقد اسود نهارها، فصار يحكى حنادسها رطبها و يابسها ... و الأسى لازمنا ...»؛ (بحارالانوار، ج 43، ص 174 – 180) یعنی: «اى پدر! تو رفتى و با رفتن تو، دنيا روشنى‏هاى خويش را از ما برگرفت و نعمت و خوشى‏اش را از ما دريغ كرد. جهان، به حسن و جمال تو، روشن و درخشان بود روز روشن آن سياه گشته و تر و خشكش حكايت از شب‏هاى بس تاريك دارد ... و حزن و اندوه، همواره، ملازم ما است ...».

از سوی دیگر «سیاه» نوعی سنگینی هم نسبت به سایر رنگ‌ها دارد، لذا گاه رنگ بزرگی‌، تفاخر و حتی تکبر اعتبار می‌شود و چه بسا برای جایی که تشخص لازم است، رنگ سیاه مناسب هم باشد و در جای دیگر که نشان از خود بزرگ‌بینی و تکبر دارد (مثل لباس فرعون)، بسیار نامناسب باشد. از سوی دیگر، سیاه رنگ شادی نیست، پس یادآور غم و غصه است. همه جا، در همه فرهنگ‌ها و در هر زمانی؛ و نیز از آثار رنگ سیاه، جذب بسیار حرارت است. لذا در مناطق گرمسیر، رنگ سفید که دفع حرارت دارد، بیشتر مورد استفاده در پوشش، خودرو و ... قرار می‌گیرد.

از این رو، نگاه به رنگ سیاه در فرهنگ اسلامی نیز متفاوت و متناسب با موضوع است. مثلاً به صورت عمومی و بی‌دلیل، برای لباس مناسب شناخته نشده است، تا هم موجب تفاخر و تکبر نگردد و هم اشاعه‌ی غم نباشد و نیز ستر و پوششی برای کثیفی قرار نگیرد. اما برای لباس رو (مثل ابا) یا برای عمّامه یا کفش چرمی نازک مناسب بیان شده است و هم چنین برای پوشش رویین بانوان، نه تنها کراهتی بیان نشده است، بلکه مناسب نیز بیان شده است، تا رنگ‌های گوناگون سبب جلب توجه غیر نگردد.

امام صادق(ع) فرمود: «یکره السواد إلاّ فی ثلاثة الخفّ و العمامة و الکساء»؛ پوشیدن لباس سیاه مکروه است، مگر در سه مورد: کفش سیاه‌، عمامه سیاه و عبا یا قبای سیاه".

رنگ سیاه برای پوشش، به هنگام عزا، نه تنها قدمت داشته، بلکه در اهل عصمت علیهم‌السلام نیز نمونه‌های بسیاری داشته است. به عنوان مثال:

امام باقر علیه‌السلام نقل شده است: «وقتی جدّم امام حسین (ع) شهید شد زنان بنی‌هاشم در عزای آن حضرت لباس سیاه پوشیدند و این لباس را در گرما و سرما تغییر نمی‌دادند» (البحرانی، الحدائق الناظرة فی احکام العترة الطاهرة، ج 7، ص 118) – و در تواریخ مستند است که پس از واقعه‌ی عاشورا، بازماندگان همه برای مدت‌ها لباس سیاه را از تن در نیاوردند. لذا اغلب مراجع عظام نیز در پاسخ استفتاء در مورد پوشیدن لباس مشکی به هنگام عزاداری گفته‌اند: «پوشیدن لباس سیاه در مصیبت و عزای ائمه مخصوصاً حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام نه تنها کراهت ندارد،‌ بلکه چون از مصادیق تعظیم شعایر اسلامی است و باعث زنده نگه داشتن اهداف امام حسین علیه السلام می باشد،‌ دارای ثواب و اجر الهی است.»

بنا بر این:

*- پوشیدن لباس مشکی برای مردان در مواقع عادی، به جز عمامه، ابا و کفش و یا لباس رسمی، مناسب نیست و اگر به نیت تشخص، تفاخر، تکبر و ... باشد که اساساً هر لباسی اشکال دارد.

*- پوشیدن لباس رویین و یا چادر مشکی، برای بانوان، بسیار مناسب است و موجب پوشش بیشتر و جلب توجه کمتر می‌گردد.

*- پوشیدن لباس مشکی در عزاداری اهل عصمت [به ویژه سیدالشهداء] علیهم الصلوة و السلام، برای مرد و زن، نه تنها اشکالی ندارد، بلکه چون حفظ شعایر و معظم داشتن شهادت آنهاست، بسیار خوب و مستحب نیز می‌باشد.

کلمات کلیدی:  حقوقی و احکام