در متن سؤال آمده است: «... و در غیر این صورت ما باید با توجه به آیه یصلون علی النبی‌، همان اعمال نماز خودمان را برای پیامبر اجرا کنیم و می‌گویند چرا باید دراین آیه صلوات را انعطاف در رحمت ترجمه کنیم و در جاهای دیگر صلاة را نماز و عمل عبادی؟» (ارشد روانشناسی/تبریز)

ایکس – شبهه – پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: از آن بعضی بپرسید: چقدر قرآن را قرائت نموده‌اید؟ – تا چه حدّی با اسلام آشنایی و به آن اعتقاد و تقیّد دارید؟ - آیا آموزه‌های اسلامی به ما یاد داده که در شناخت اسلام به دنبال «کلمه» در قرآن بگردیم، یا اینها روش تبلیغات وهابیت است؟ - بفرمایید: اگر خداوند متعال در قرآن کریم فرمود: «یصلون علی النبی»، ولی نفرمود چگونه؟ پس چرا این گونه صلوات می‌فرستید؟ - اگر فرمود: حج به جای آورید، نفرمود: چگونه. پس چرا مسلمانان اینگونه حج به جای می‌آورند؟ مثلاً ابتدا مُحرم شده و تلبیه می‌گونید، هفت طواف کعبه و هفت سعی بین صفا و مروه به جای آورده و رمی و حلق و تقصیر و قربانی و ... می‌کنند؟ این جزئیات احکام و نحوه‌ی اجرای آنها در کجای قرآن کریم آمده است؟

بپرسید: آیا خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است که به آیات مکتوب در کتابت قرآن و آن هم ظاهر آن بسنده کنید؟ یا این که «حسبنا کتاب الله»، روش مسلمانی وهابی‌ها می‌باشد؟ بپرسید: آیا خداوند متعال فرموده که جهت استنباط، استخراج، بیان و انجام احکام الهی، به دنبال کلمه‌اش در قرآن بگردید و به هر کلمه‌ای که رسیدید از جانب خود معنا و تفسیر به رأی نمایید و برایش مصداق‌سازی کنید، یا این نیز روش وهابیت است؟!

به آنها بفرمایید که آیا خداوند متعال در قرآن کریم و همین ظاهرش که شما به آن بسنده می‌نمایید، نفرمود که دین و کتاب را از پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله بیاموزید – از او اطاعت کنید – او اسوه‌ی حسنه شماست – او را فرستادم تا آیات و حکمت و احکام را به شما بیاموزد و ...؟ اینها که همه در ظاهر قرآن کریم نیز مشهود است، چرا این آیات را نمی‌خوانید؟!

الف – صلوات در اصل لغت به معنای «انعطاف» است که از شمول رحمت می‌باشد. ما در همین ظاهر قرآن می‌خوانیم که خداوند متعال نیز پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله را مشمول صلوات خود گردانیده است. آیا منظور این است که العیاذ بالله خدا، برای او دعا می‌کند و یا نماز می‌خواند؟! هم چنین در آیه مبارکه آمده است که ملائک نیز ایشان را مشمول صلوات خود قرار می‌دهند و به مؤمنین نیز امر شده است که او را مشمول صلوات خود قرار دهند.

مرحوم علامه طباطبایی(ره) در تفسیر این آیه می‌نویسد: كلمه «صلاة» در اصل به معناى انعطاف بوده و صلاة خدا بر پیغمبر به معناى انعطاف او به وى است، به وسیله رحمتش؛ البته انعطافى مطلق، چون در آیه شریفه‏ صلاة را مقید به قیدى نكرده است و همچنین صلاة ملائكه بر آن جناب، انعطاف ایشان است بر وى، به اینكه او را تزكیه نموده و برایش استغفار كنند و صلاة مؤمنین بر او انعطاف ایشان است به وسیله درخواست رحمت براى او.

ب – صلوات خداوند کریم و به امر او صلوات ملائکه، اختصاص به شخص ایشان ندارد، بلکه همگان و به ویژه مؤمنین را نیز شامل می‌گردد، چنان چه فرمود:

«هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا» (الأحزاب، 43)

ترجمه: او همان است كه بر شما درود مى‏فرستد (رحمت خاص خود را بر شما مبذول مى‏دارد) و فرشتگانش نيز (براى شما آمرزش مى‏طلبند) تا شما را از تاريكى‏ها (ى جهل و كفر و فسق) به سوى نور (علم و ايمان و تقوا) بيرون آرد، و او همواره به اهل ايمان مهربان است.

حال آیا در این آیه می‌گویند که خدا برای مؤمنین «دعا» می‌کند؟ نزد که دعا می‌کند؟

ج – پس صلوات که به معنای انعطاف و مستلزم رحمت است، با حفظ معنا، مصادیق متفاوتی دارد. صلوات خداوند متعال، یعنی نظر رحمت به انسان می‌نماید تا از ظلمات خارج شده و به نور هدایت شود – صلوات ملائکه، ضمن آن که واسطه رسیدن فیض و رحمت هستند و هر کدام مأموریت‌ها و مسئولیت‌هایی دارند، دعا نزد حق تعالی می‌باشد و صلوات مؤمنین برای یک دیگر به معنای دعای خیر است و صلوات‌شان بر حضرت محمد مصطفی صلوات الله علیه و آله، ضمن درود و طلب رحمت از ساحت قدسی رحمان و رحیم، سلام و تسلیم نیز می‌باشد. یعنی فقط یک لفظ نیست، بلکه باور قلبی و تسلیم است که در عمل هویدا می‌گردد. لذا فرمود:

«إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا» (الأحزاب، 56)

ترجمه: همانا خدا و فرشتگانش همواره بر پيامبر درود مى‏فرستند (خدا بذل رحمت خاص و فرشتگان توصيف و تقديس مى‏كنند) اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد بر او درود فرستيد و سلام گوييد، و كاملا تسليم (فرمان او) باشيد.

این انعطاف به رحمت الهی، در مقصود و هدف غایی در عبادات، پیوند خوردن و وصل شدن است که با انجام اوامر و نواهی و آن هم با نیت خالص محقق می‌گردد و نماز یکی از آن احکام است که انسان را وصل می‌کند و معراج مؤمن است:

«وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَيَخَافُونَ سُوءَ الحِسَابِ» (الرّعد، 21)

ترجمه: و كسانى كه هر آنچه را خداوند به پيوستن آن فرمان داده مى‏پيوندند و از پروردگارشان مى‏ترسند و از بدى حساب بيم دارند.

د – پس، عبادت (که از مصادیق آن نماز و دعا می‌باشد) که همه انعطاف در مقابل اوامر الهی است، این است که ما تفسیر به رأی نکنیم و مطیع و تسلیم باشیم. به اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر، شناخت حاصل نموده و ایمان بیاوریم و در تسلیم (به اسلام) آن را محقق و ظاهر نماییم و مصداق «صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا» باشیم.

پس، این وصل، انعطاف و تسلیم، به این است که از ایشان بپرسیم: این که خداوند فرمود: حج به جای آوریم، چگونه به جای آوریم – این که فرمود: زکات دهیم، چگونه است؟ این که فرمود طهارت را در ظاهر و باطن رعایت کنیم، به چه شکلی محقق می‌شود؟ قوانین محرم و نامحرم و عقد و طلاق چیست؟

و بالاخره در خصوص «صلاة» که فرمود ستون دین و معراج مؤمن است، این که فرمود: «إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي – طه 14 / ه يقين اين منم خداى يكتا كه جز من معبودى نيست، پس مرا پرستش كن و نماز را به ياد من برپا دار»

این که فرمود: «حَافِظُواْ عَلَى الصَّلَوَاتِ والصَّلاَةِ الْوُسْطَى وَقُومُواْ لِلّهِ قَانِتِينَ - بر همه نمازها و (به ويژه) نماز ميانه (برخی گفته‌اند: نماز ظهر) محافظت نماييد و (در نماز و در هر امرى) براى خدا خاضعانه به پا خيزيد» یعنی چه؟

این که فرمود: از ویژگی‌های مؤمنین این است که «الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ – المؤمنون 2/ آنان كه در نمازشان (به دل و به اندام‏ها) فروتنند» و نیز «وَالَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ يُحَافِظُونَ – همان/3 - و آنان كه بر نمازهايشان محافظت دارند»، به چه معناست و چه باید کرد؟

و ایشان بفرمایید این چنین که من اقامه صلوة می‌کنم (با تمامی احکام و اوقاتش)، شما نیز اقامه نماز نمایید. این چنین که من صلوات می‌فرستم (دعا می‌کنم)، شما دعا کنید، این طور که عقد می‌کنم، عقد کنید و این طور که در تمامی شئون زندگی دستور می‌دهم عمل نمایید.

تذکر:

 

دقت شود که اثر طبیعی اکتفا به ظاهر قرآن کریم (و دنبال کلمه مربوطه گشتن) که خود مغایر با دستورات و آموزه‌های ظاهر و باطن قرآن کریم است، همین خودمحوری و خودرأیی در اسلام و احکام الهی است. از قطع ارتباط با رسول وحی و حاملان و عالمان و عاملان وحی [اهل عصمت علیهم السلام]، شروع می‌شود، به ترک نماز و سایر واجبات و محرمات می‌رسد و بدتر از همه آن که انسان را به اسم اسلام و قرآن، کافر می‌سازد، و البته کافری جاهل و مدعی که به غیر از خود، همه را احمق، نادان، کافر و مشرک می‌خواند (درست مثل وهابیت و یا گروهک‌های جدیدی که گاه سبز می‌شوند و به اصطلاح درس قرآن و عرفان می‌دهند).

کلمات کلیدی:  حقوقی و احکام   دعا   نماز