ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: معراج را از منظرها و زوایای متفاوت و متعدد می‌توان مورد مطالعه و بررسی قرار داد. مانند: معراج به معنای خاص/معراج به معنای عام – معراج جسمانی/معراج روحانی و ... .

الف - در تعریف معراج به معنای عام، فرموده‌اند: «الصَّلاة مِعرَاجُ المُؤمِن». یعنی نماز معراج مؤمن است.

بدیهی است که این جمله، یک شعار زیبا جهت تعریف و تمجید و تشویق نیست، بلکه یک حقیقت است. لذا اگر در نماز ما معراجی رخ نمی‌دهد، مشکل از ایمان و نماز ماست، وگرنه نماز مؤمن معراج اوست. مگر می‌شود کسی به معراج نرود و حقایق عالم هستی را نشناسد، ولی قلبش به نور ایمان روشن و مطمئن گردد؟ همه تزلزل‌های ما نیز به خاطر این است که معراج نمی‌رویم، یعنی نمازمان زیاد هم نماز نیست.

پس، می‌توان نتیجه‌ی قطعی گرفت و با صراحت و یقین بیان نمود که پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله که تجلی و مصداق اتمّ مؤمن است، دست کم شبانه روزی 5 وعده به معراج می‌رفتند، به اضافه نوافل و به ویژه نافله شب.

چرا امیرالمؤمنین، امام علی علیه‌السلام می‌فرمودند: از من بپرسید که به راه‌های آسمان آگاه‌تر از راه‌های زمین هستم – اگر همه پرده‌ها کنار رود، چیزی بر یقین من افزوده نمی‌گردد؟ و چرا در نماز متحول شده و گاه غش می‌کردند؟ آیا علتی جز شهود عظمت الهی داشت که مستلزم معراج است؟

ب – در معراج خاص حضرت رسول اعظم صلوات الله علیه و آله، که مقصود همان معراج جسمانی می‌باشد – آن طور که از آیات قرآن مبرهن می‌گردد، ایشان دو سیر معراج داشتند که در هر کدام شاهد امور و مقاماتی بودند. حال به دو آیه ذیل دقت شود:

« سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ » (الأسراء، 1)

ترجمه: منزّه است آن كه بنده‏ى خود را شبى از مسجد الحرام به سوى مسجد الأقصى كه حومه آن را بركت داده‏ايم سير داد، تا برخی آيات (نشانه‌های) خويش را به او بنماييم كه همانا او شنواى بيناست.

دقت شود که در آیه‌ی فوق، پس از منزه دانستن خداوند متعال، به یک سیر از مسجدالحرام تا مسجد الاقصی اشاره دارد. و البته نه سیر زمینی و مشاهده‌ی زمینِ بین این دو نقطه.

در آیه فوق به هدف از این سیر تصریح می‌نماید که معراج برای دیدن آیات و نشانه‌های عظمت الهی بوده است و نه صرفاً علم به آنها. اما تصریح دارد که خداوند در این سیر، برخی از آیات را به ایشان نشان داد (لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا). مثل ديدن ملائک، انبیا، حیات، مرگ، رزق، بهشت، جهنم، اهل هر کدام، غذاهای بهشتی و جهنمی، عاقبت و باطن ثواب‌ها و گناهان و ... .

ج - اما در آیات سوره نجم، به دو مشاهده تصریح دارد، یکی به هنگام آغاز نزول وحی بود که می‌فرماید آن فرشته نیرومند وحی (شَدِيدُ الْقُوَى)، در افق اعلا قرار داشت و نزدیک و نزدیک شد، به حد دو سر یک کمان یا حتی نزدیک‌تر « قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى » و سپس کلام الهی را وحی نمود؛ بعد می‌فرماید که چرا انکار می‌کنید، پیامبر (ص) یکبار دیگر نیز او را نه در افق اعلا، بلکه در سدرة المنتهی دیده است:

« مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى * مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى * وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى * عِندَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى * عِندَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى * إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ مَا يَغْشَى * مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى * لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى» (النّجم، 11 تا 19)

ترجمه: قلب (پيامبر) در آنچه ديد (از صورت جبرئيل و نزديك شدن او خطا نكرد و) دروغ نگفت * آيا در آنچه مى‏بيند با وى ستيزه مى‏كنيد؟ * و همانا در يك نزول ديگر هم او (جبرئيل) را ديده است * در كنار سدرة المنتهى * كه بهشت آخرتى كه جايگاه (مؤمنان پس از تمام شدن حساب محشر) است در نزد آن است * هنگامى كه آن سدره را آنچه كه مى‏پوشاند (از نور و زيبايى و فرشتگان بى‏حد) احاطه كرده بود * هرگز چشم (پيامبر آنچه را ديد) به خطا نديد و (از آنچه بايد ببيند) تجاوز نكرد * به راستى كه برخى از آيات بزرگ‏تر پروردگارش را بديد.

*** - در آیات فوق، پس از آن که تصریح و تذکر دارد که آن چه شهود می‌شود (دیده می‌شود)، با دانسته و ندانسته‌ها قابل قیاس نمی‌باشند و قابل تکذیب نیز نمی‌باشد [به ویژه آن که شاهد، خودش عقل کل است]، تصریح به سیر تا سدرة المنتهی دارد و دیگر نمی‌فرماید «بعضی از نشانه‌ها» را به او نشان دادیم، بلکه می‌فرماید: «بعضی از نشانه‌های بزرگ‌تر پروردگارش را دید» (لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى).

د – اگر چه برخی قائل به دو معراج شده‌اند، اما اغلب بر این نظرند که یک معراج با دو سیر بوده است، یکی از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی و دیگری از مسجد الاقصی تا سدرة المنتهی.

و – از امام صادق علیه السلام نقل شده که پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، یکصد و بیست بار به معراج رفتند (حارالانوار، ج‏18، ص 387) – که البته منافاتی با آن چه گذشت ندارد، چرا که این دو معراج، یا یک معراج در دو سیر، با جسم مبارک بوده و مابقی معراج روحانی می‌باشد. (همان، 306)

 

 

کلمات کلیدی:  تاریخی