ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: تأکید به نوافل و عبادات در دل شب، به ویژه نماز شب، صریح آیات قرآنی است و اختصاصی به فقه شیعه ندارد، لذا بسیار مورد توجه اهل سنّت نیز می‌باشد. چنان چه می‌فرماید:

«وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَى أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا» (الأسراء، 79)

ترجمه: و پاسى از شب را زنده بدار كه نافله‏اى مخصوص تو است، باشد كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند.

و هم چنین آیاتی چون:

«وَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنَا وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ * وَمِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَإِدْبَارَ النُّجُومِ» (الطّور، 48و49)

ترجمه: و براى [ابلاغ‏] فرمان پروردگارت صابر باش كه مسلماً تو تحت نظر مايى، و پروردگارت را هنگامى كه برمى‏خيزى، به ستايش تسبيح گوى * و او را پاسى از شب و به هنگام پشت كردن ستارگان تسبيح گوى.

«أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاء اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ» (الزّمر، 9)

ترجمه: (آيا آن كافر اهل عذاب بهتر است) يا كسى كه ساعات شب را در حال سجود و قيام، طاعت و خضوع دارد، از (عذاب) آخرت مى‏ترسد و رحمت پروردگار خود را اميدوار است؟ بگو: آيا كسانى كه مى‏دانند با كسانى كه نمى‏دانند يكسانند؟ جز اين نيست كه تنها صاحبان خرد ناب متذكر مى‏‌شوند.

الف – امیرالمؤمنین، اما علی علیه‌السلام بسیار توصیه و تأکید می‌فرمودند که «اوصیکُم بِتَقْوَی اللّه‏ وَ نَظمِ اَمْرِکُم - شما را به پرهیزکاری و نظم در کارها سفارش می‏کنم».

اگر بزرگ‌ترین سرمایه‌ی انسان «عمر شریف» اوست و به قول ضرب المثل معروف که در هر زبان و ادبیاتی به نوعی گفته می‌شود، «وقت طلاست»، پس، «مدیریت زمان» و برنامه‌ریزی، مهم‌ترین موضوع و مهارتی است که یک انسان عاقل باید از آن برخوردار باشد.

ب – شما در متن سؤال، به یک برنامه‌ی کاری از صبح تا شب اشاره نمودید که درست هم هست، اما همین شخص، فرصت کامل و مناسبی دارد که شبی یک ساعت سریال ببیند، (اگر به تیم یا مسابقه‌ای علاقمند باشد) 90 دقیقه فوتبال ببیند، روزانه چندین پیامک جوک بخواند و بفرستد، کلی با دوستان و آشنایان (به غیر حرف‌های واجب یا مستحب و لازم)، حرف‌های بی‌خود و بی‌فایده و گاه مضر و گناه، چون: غیبت، تهمت، زیر و رو کِشی، در مسخره کردن دیگران و ... بزند؛ و چه بسا بر اساس عادت، شبی یک ساعت نیز جدول حل کند و یا در شبکه‌های اجتماعی سیر کند و پاسخ اعضای گروه را بدهد و ... .

ج – نماز نافله شب، که این همه در آیات و احادیث بر آن تأکید شده است، با تمام آثار و برکات دنیوی و اخرویش، حداکثر 15 دقیقه زمان می‌برد، پس اگر کسی مایل و مصر به آن باشد، می‌تواند شب یک ربع زودتر بخواند و برای نماز صبح یک ربع زودتر از اذان بیدار شود و به این فیض برسد.

اصراری نیست که اگر شرایط و امکانش را ندارد، نماز صبح را به جماعت در مسجد نخواند، اما الحمدلله در مملکت ما، کلیه ادارات وقتی را برای نماز جماعت ظهر و عصر اختصاص داده‌اند که حتی معذورها و یا خدایی ناکرده بی‌نمازها نیز این وقت را مغتنم شمرده و در این فرصت چای و نسکافه و استراحت را به انجام وظیفه در راه انداختن کار مراجعین ترجیح می‌دهند.

د – اگر فرمود: دعای کمیل در شب‌های جمعه، یا دعای سمات در عصرهای جمعه فضیلت دارد، معنایش این نیست که واجب است همه این کار را انجام دهد و یا در وقت‌های دیگر نمی‌شود انجام دهد، بلکه اشاره به فضیلت زمانی است. پس، کسی مجبور نیست حتماً هر روز صبح زیارت عاشورا یا دعای عهد و هر شب جمعه دعای کمیل بخواند؛ اما اگر کسی بخواهد، می‌تواند با مدیریت زمان، این کار را به راحتی انجام دهد. چنان چه اگر صبح‌ها با سرویس اداره، اتوبوس یا مترو عازم محل کار باشید، افراد بسیاری را می‌بینید که مشغول خواندن دعا و زیارت هستند و یا تسبیحی در دست دارند و ذکر می‌گویند.

ﻫ – در برنامه‌ی روزانه‌ی مندرج در سؤال، به زمانی برای خدمت به پدر و مادر برای مجردان اشاره نمودید، که البته این خدمت، مخصوص مجردان نیست، بلکه همه فرزندان [اعم از مجرد یا متأهل] موظف به آن هستند، هر چند که مجرد چون در خانه است، بیشتر توجه دارد. اما یک مسلمان، عاقل و آگاه است و می‌داند که خدمت به پدر و مادر، از ضروری‌ترین و والاترین عبادت‌هاست. پس اگر به خاطر کمبود وقت، بین دو امر «خدمت به والدین/خدمت به همسر و فرزند» یا مثلاً «خواندن دعای کمیل/ یا رفتن به هیئت» قرار گرفت، می‌داند که اولی‌تر و عمل صالح، خدمت به پدر و مادر ، همسر، فرزندان و خانواده است و چون این کار را برای خدا انجام می‌دهد، خود عبادت خالصانه قلمداد می‌گردد.

چند نکته:

یک – هدف‌گزاری، برنامه‌ریزی بر اساس اهداف و مدیریت زمان که در یک کلمه آن را «نظم در امور» نیز می‌نامیم، ضرورتی اجتناب ناپذیر در رشد و موفقیت در هر امری می‌باشد.

دو – حذف کارها، رفتارها و یا عادت‌های غیر ضروری و گاه مضرّ، فرصت‌های بسیار مناسبی جهت انجام کارهای ضروری و عبادات ایجاد می‌نماید و البته انسان را از کار بیهوده (لغو) نیز باز می‌دارد.

سه – عبادت خداوند متعال، ابتدا به اخلاص عمل است و تردیدی نیست که «نیّت»، مبتنی بر تعقل و درایت و بصیرت و تشخیص ضرورت‌ها (عمل صالح) می‌باشد. لذا اصلاً نباید عبادت را چرتکه‌ای محاسبه نمود. به عنوان مثال: سه دور یا بیشتر ختم قرآن در طی یک سال خوب است و فوایدی نیز دارد، اما به هیچ وجه فایده‌ی و پاداش (صواب و ثواب) جمع آنها، برابر با تلاوت (قرائت با تأمل) یک آیه از قرآن کریم و تعقل و تفکر در آن و ایمان و عمل به آن نمی‌باشد.

چهار – تجربه (نه تنها در سیره و سلوک اهل عصمت علیهم السلام)، بلکه در افراد معمولی نیز نشان داده است که عاملین به نوافل، تلاوت روزانه‌ی چند آیه از قرآن کریم و تأمل در آن، خواندن هفتگی یا حتی روزانه زیارت عاشورا، شرکت کنندگان در نمازهای جماعت و حتی جمعه، اهل دعای کمیل و سمات و ...، نه تنها بی‌کار نبوده‌اند، بلکه به مراتب بیشتر کار داشته و دارند، اما همین عزم، جدیت، برنامه‌ریزی و تلاش توأم با اخلاص، سبب گردیده تا از یک سو توفیق یابند، از سوی دیگر تنبلی از آنها دور شود و از سوی دیگر وقت‌شان پر برکت گردد.

 

 

کلمات کلیدی:  حقوقی و احکام   دعا   ذکر   نماز