ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: متن و ترجمه آیات مورد بحث به شرح ذیل است:

«فَإِذَا جَاءتِ الصَّاخَّةُ * يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ * وَأُمِّهِ وَأَبِيهِ * وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِيهِ * لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ» (عبس، 33تا37)

ترجمه: پس هنگامى كه صيحه گوش‏خراش (نفخه دوم صور) در رسد * روزى كه آدمى از برادرش مى‏گريزد * و از مادر و پدرش * و از همسر و پسرانش * براى هر انسانى در آن روز حال و كارى خواهد بود كه او را به خود مشغول دارد.

الف - بله، معنای «وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِيهِ» همسر و فرزندان می‌باشد، اعم از دختر یا پسر. خداوند متعال در این آیات، نزدیک‌ترین افراد سببی و نسبی را برشمرده و تأکید نموده است که در چنین روزی، انسان حتی از آنها فرار می‌کند.

ب – این آیات، عظمت روز قیامت و حالت انسان در آن روز را تشریح می‌نماید تا مفهوم و مُدرک همگان گردد.

انسان در همین عالم دنیا نیز وقتی با حادثه‌ای سنگین مواجه می‌گردد، برای لحظات، دقایق یا حتی مدتی، دچار فراموشی می‌شود که اصطلاحاً می‌گویند: شوکه شده است. مثل کسی که مثلاً تصادف سختی می‌کند، حتی اگر کاملاً سالم هم مانده باشد، ممکن است برای چند لحظه همه چیز و حتی نام خودش را فراموش کند و نداند که کجاست و چه شده است؟ و اگر در خطر و مَهلکه‌ای باشد، پذیرای شنیدن مشکلات دیگران نمی‌باشد. چرا که اول باید خود را نجات دهد.

ج – حوادثی چون مرگ، ورود به قبر، ورود به عالم برزخ، نفخه صور و بالاخره برپایی قیامت و ورود به محشر کبری، یکی عظیم‌تر از دیگری است، به حدی که قابل تصور نمی‌باشد و هول و هراس عجیبی را بر انسان مستولی می‌کند، به ویژه هنگامی که می‌فهمد، این همان محشر و قیامتی است که به او وعده داده شده بود. روز بیرون ریخته شدن همه اسرار «يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ» - روز حساب «‌يَوْمِ الْحِسَابِ‌» و روز حسرتِ نعمات و فرصت‌های از دست داده «يَوْمَ الْحَسْرَةِ» - روز پشیمانی از غفلت‌ها، بی‌توجهی‌ها، فدا کردن حقایق برای لذاتی اندک و زودگذر، لجاجت‌ها و کرده‌های سوء «يَوْمُ التَّغَابُنِ» و ... (به نام‌های گوناگون قیامت در قرآن کریم توجه شود).

در چنین روز و صحنه‌ای، انسان همه کس را فراموش می‌کند، چرا که روز محاکمه‌ی خودش است، آن هم در محکمه‌ای که اسناد و شواهد حاضر است، و بفرموده حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام: شاهد، خود حاکم است. یعنی قاضی دادگاه خودش شاهد بوده است و هیچ راه توجیه، تکذیب و فراری وجود ندارد.

از این رو، در آیه‌ی بعد از ذکر فراموشی خویشان، خود به علت این فراموشی تصریح کرده و می‌فرماید: به این دلیل است که هر کسی آنجا آن قدر مسئله و گرفتاری دارد که به یاد دیگران و مشکلات آنها نمی‌افتد «لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ».

د – در ضمن باید دقت داشت که پدر، مادر، برادر، خواهر، همسر، فرزند و ...، همه نَسَب‌های عالم دنیاست که پیدایش در آن، با امتزاج نطفه در رَحِم و تولد ایجاد می‌گردد. در روز قیامت، هیچ کسی از دیگری متولد نمی‌گردد که بگوید این پدر یا مادر من است؛ و نسبتی با کسی ندارد که بگوید: او همسر یا فرزند من است. بلکه همگان، مستقلاً از خاک بر می‌خیزند. (شاید بتوان گفت: مثل خلقت حضرت آدم علیه‌السلام)، و کسی با کسی نسبتی ندارد. لذا مهر پدری، مادری، فرزندی و همسری نیز ندارد. منتهی اگر به بهشت رفت، می‌داند که با این افراد در دنیا این نسبت‌ها را داشته است، لذا اگر آنها نیز اهل بهشت باشند، دیدار آنها برایش چشم‌روشنی و بهجت‌آور می‌گردد.

ﻫ – کسی می‌تواند در امری متوجه دیگری شود و به داد او برسد که خودش در آن امر گرفتار و محتاج نباشد. اگر کسی پولی نداشته باشد و گرسنه و تشنه باشد، نمی‌تواند به فقیر و نیازمند دیگری پول، غذا یا آبی بدهد. پس آنجا کسی به فکر دیگری نیست؛ گرفتاری‌های خودش، برای خودش کافیست «يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ»، مضافاً بر این که می‌داند کاری از دستش بر نمی‌آید، که اگر بر می‌آمد، برای خودش انجام می‌داد.

و – از این رو، فقط کسانی که در آنجا فوری در امنیت قرار می‌گیرند؛ به تعبیر و وعده‌ی خداوند متعال در قرآن کریم، ترس و اندوهی ندارند «فَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ»، یعنی نگرانی و ترس از پیش رو (عذاب و جهنم) و اندوه عمر از دست داده (پشت سر) را ندارند، باذن الله به شفاعت ماندگان در محشر بر می‌خیزند. مثل: انبیا، رسل، امامان، اولیاء الله، شهدا، صدیقین، مؤمنین و متقین – و در یک معنا «اهل الجنّة».

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   قیام   سوره عبس