امام - اهل دلی میگفت: امام حسین (ع) فرموده: معرفت خدا در هر زمان این است که امام زمانت را بشناسی. من میخواستم صحت این جمله را برسی کنم که اگر درست است، چگونه باید بشناسیم؟ (کارشناسی ارشد دانشگاه تهران)
ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: روایات در این زمینه که آن اهل دل گفته بسیار است و البته بحث در این خصوص نیز بسیار گسترده میباشد. از این رو موضوع به صورت اختصار بیان میگردد.
الف - در قرآن کریم تصریح شده که جنّ و انس را جز برای بندگی (عبادت = پرستش = وابستگیِ حق تعالی) خلق نکردهام (وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیعْبُدُونِ/ الذّاریات، 56) یعنی جز این راهی برای رشد و کمال آنها قرار داده نشده و متصور نمیباشد. لذا تصریح نمود که پرستیدن او که مستلزم نپرسیدن غیر از اوست، قضای حتمی الهی میباشد (وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیاهُ – و قضای الهی این است که جز او را نپرستید/ الإسراء، 23)، یعنی علم، حکمت، مشیت و ارادهی الهی بر این تعلق گرفته است و نظام آفرینش و خط کمال نیز همین است.
ب – اما، بدیهی است که پرستش (عبادت)، مستلزم معرفت و شناخت میباشد. تا کسی خدا را نشناسد، او را بندگی نخواهد کرد، چنان چه تا انسان کسی را نشناسد، نه از او خوشش میآید و نه بدش میآید. از این رو تأکید بر شناخت خدا «معرفة الله» شده است. سیدالشهداء امام حسین علیه السلام، در این خصوص فرمودند:
«أَیهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلا لِیعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَا سِوَاهُ».
ترجمه: ی مردم! همانا خداوند متعال بندگان را نیافرید، مگر برای آنكه او را بشناسند. پس در آن هنگام كه او را شناختند، بندگی او را خواهند كرد. و آن هنگام كه او را بندگی كردند، با عبادت او از عبادت غیر او بینیاز میگردند.
شخصی پرسید: «ای پسر رسول خدا! پدر و مادرم به فدایت، معنای شناخت خدا چیست؟» ایشان فرمودند:
«مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ الَّذِی یَجِبُ عَلَیهِمْ طَاعَتُهُ» (شيخ صدوق(ره)، علل الشرايع، ج1، ص9)
«معرفت خدا عبارت است از اینکه اهل هر زمان امامی را كه اطاعتش بر آنان واجب است، بشناسد».
بدیهی است اگر او را نشناسد، حتماً و یقیناً از امام دیگری تبعیت میکند و از صراط مستقیم بندگی خدا خارج میشود.
ج – امام باقر علیهالسلام فرمودند: «بِنا عُبِدَالله. وَ بِنا عُرِفَ اللهُ. وَ بِنا وُحِدَ اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالی. وَ مُحَّمَدٌ (ص) حِجابٌ اللهِ تَبارَکَ وَ تَعالی - به وسیله ما خدا بندگی میشود. و به وسیله ما خدا شناخته میشود. و به وسیله ما توحید خداوند متعال تحقق مییابد.»
خداوند متعال آنان را خلیفهی خودش در زمین و وسیلهی هدایت بندگانش قرار داده است. پس هر کس آنان را نشناسد و تبعیت نکند، به طور کلی ارتباطش قطع میشود. نه خدا را خواهد شناخت و نه عبادت و اطاعت خواهد کرد. از این رو پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمودند: «مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ ماتَ مَيْتَةً جاهِلِيَّةً - کسی که بميرد و امام زمان خويش را نشناخته باشد، در واقع به مرگ جاهليّت مرده است. / وسائل الشيعه، ج 16، ص 246»
شناخت خدا:
ما خدا را چگونه میشناسیم؟ آیا جز این است که هر چیزی (حتی انسان یا سایر موجودات)، به نشانههایش (آیات و اسماءاش) شناخته میشود و نه به ذاتش؟ پس خداوند متعال نیز به اسماءاش (نشانههایش) شناخته میشود. لذا فرمود: «بِسم اللهِ الرّحمن الرّحیم». یعنی به اسم الله، به اسم رحمن و به اسم رحیم.
پس، وقتی میگوییم به نشانه الله، یا به نشانه رحمان، این اسمها الفاظ و کلمات نیستند، بلکه باید وجود خارجی و عینی داشته باشند تا ما بتوانیم آنها درک کرده و بشناسیم. به عنوان مثال: از یک سو به اسم رحمتش اشاره نمود و فرمود: «وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ – و رحمت من همه چیز را فرا گرفته است / الأعراف، 156»؛ و از سوی دیگر فرمود: «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ - و ما تو را جز رحمتى براى عالمیان نفرستاديم / الأنبیاء، 107» - یا از یک سو کمال انسان را در بندگی و اطاعت از خود بیان نمود و از سوی دیگر این اطاعت را در اطاعت از رسول و اولیالامر علیهمالسلام متجلی و محقق کرد و به مؤمنین فرمود اگر واقعاً به خدا و قیامت اعتقادی دارید، از خدا و آنها اطاعت کنید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ .../ النساء، 59» - و هم چنین قرار گرفتن در شمول و ظل رحمت واسعهی خود را نیز مرهون و منوط به این اطاعت نمود. (وَأَطِيعُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ / آلعمران، 132)
پس، آنها هستند که برترین نشانهها، آیات و اسمهای (اسم اعظم) خداوند منّان هستند. آنانند که مخاطب وحی، ابلاغ کننده وحی، معدن وحی، مخزن علم الهی، ظرفهای حکمت و مشیت الهی ... و تجلی اتمّ اسمای الهی هستند و بدون شناخت، محبت و موّدت آنها، نه شناخت و عبادت خدا ممکن است و نه بالتبع رشد و فلاح.
شناخت امام:
اما شناخت امام نیز دو مرحله دارد. یکی شناخت شناسنامهای است [مثل این که نام و کنیهاش چیست؟ فرزند کیست؟ چه سالی به دنیا آمده و یا به شهادت رسیده است؟ تاریخ زندگی وی چگونه بوده است و...؟]؛ اگر چه این مرحله از شناخت، مقدمهی لازم است و بدون این مرحله ورود به مرحله بعد ممکن نیست، اما منظور از آن معرفت و شناخت امام زمان (ع) که در احادیث متعدد بیان شده است، فقط این مقدار نیست. چرا که حتی ممکن است بسیاری از دشمنان، از چنین شناختی برخوردار باشند.
اما دیگری و آن شناختی که منظور میباشد، شناخت امام به شخصیت او، جایگاه او، مقام علمی او، مقام عصمت او، خلیفةالله فی ارضه بودن او ... و خلاصه مقام امامت است.
محبت امام:
در عین حال، شناخت به تنهایی کارساز نیست، حتی شناخت خدا. مگر ابلیس خدا را نمیشناخت و یا مگر بسیاری از کفار و منافقین و مشرکین، خدا را نمیشناسند؟ بلکه پس از ایمان و باور و یقین، "محبت" لازم است؛ چرا که انسان به رغم تمامی معارف (شناختها) و علومش، دست آخر به طرف چیزی یا کسی میرود که دوستش دارد. هدف همیشه محبوب است و نه معروف. و خوشا به حال کسی که معروف و محبوبش یکی باشد. (يَا وَلِيَّ الْمُؤْمِنِينَ يَا غَايَةَ آمَالِ الْعَارِفِينَ يَا غِيَاثَ الْمُسْتَغِيثِينَ يَا حَبِيبَ قُلُوبِ الصَّادِقِينَ وَ يَا إِلَهَ الْعَالَمِينَ / دعای کمیل)
*- خداوند متعال حتی جلوهی "محبت" خودش را در اطاعت از نبیاش، حضرت محمد مصطفی، صلوات الله علیه و آله قرار داد و فرمود:
«قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ» (آلعمران، 31)
ترجمه: بگو: اگر خدا را دوست مىداريد پس پيروى از من كنيد تا خدا نيز شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشايد، و خدا بسيار آمرزنده و مهربان است.
*- خداوند متعال تمامی انبیا را به «بشارت و انذار» مأمور کرده است و به مؤمنین جنت (بهشت)، یعنی جایگاه استقرار محبین و قرب خودش را بشارت داده است و به آخرین نبی خود فرمود: بگو این بشارتها همه همان «مودت اهل بیت علیهم السلام» است.
«ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَن يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ» (الشّوری، 23)
ترجمه: اين همان چيزى است كه خداوند، آن بندگان خود را كه ايمان آورده و عملهاى شايسته كردهاند بدان بشارت مىدهد. بگو: از شما در مقابل اين ( ابلاغ رسالت خود) جز محبت (قلبى و عملى) درباره خويشاوندانم مزدى نمىطلبم، و هر كس كار نيكى انجام دهد (بر اين محبت بيفزايد) ما برايش در آن، نيكى مىافزاييم، حقّا كه خداوند آمرزنده و شكرگزار است.
حشر با امام:
فرمود: هر کس هر چیزی را دوست باشد، با همان او محشور میشود. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند (مضمون): «به خدا قسم اگر یک قطعه چوب را دوست داشته باشید، با همان محشور میشوید». آری هر کس تابع و پیرو رهبر، جلودار و امامی میشود که او را دوست دارد و قیامت نیز روزی است که هر کس، با امامی که در دنیا او را دوست داشته و تبعیت میکرده محشور میگردد. «يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ – روزی که همه انسانها را با پیشوای خود میخوانیم / الإسراء، 71»
پس، باید امام را به «امامتش» بشناسیم و از او تبعیت و اطاعت کنیم. اگر او را (حتی در حد خودمان) بشناسیم، حتماً او را دوست خواهیم داشت، چرا که انسان رهبر آگاه، خیرخواه، دوست، رفیق، کریم، واسطهی فیض و منجی و رشد دهندهی خود را دوست دارد. به ویژه اگر بدانیم که او چقدر ما را (به رغم بیوفاییها) دوست دارد.
- تعداد بازدید : 4433
- 29 آبان 1393
- نسخه قابل چاپ
- اشتراک گذاری
کلمات کلیدی: اعتقادی امام حسین(محرم)