ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: واقعیت‌های علمی در قرآن کشف نمی‌شود، بلکه برخی از علوم قرآنی، در عرصه‌ی علمی نیز کشف می‌شود.

اگر چه قرآن کریم کتاب فیزیک، شیمی یا زیست نیست، اما همان‌گونه که شاهدید و فرمودید، بسیاری از کلیاتی که امروز علم به جزئیات آن پی‌برده است، در آیات قرآن کریم و سپس در احادیث بیان شده است. اما در رابطه با سؤال به چند نکته دقت نمایید:

الف – وقتی آیه یا حدیثی را بیان می‌کنید که دال بر بیان یک یافته‌ی علمی می‌باشد، دیگر «چرا زودتر نگفتید»، معنا ندارد، چرا که زودتر گفته شده بود که شما به آن استناد کردید.

ب – بشر خیلی سریع به اندک یافته علمی خود مغرور می‌شود؛ چنان از یافته‌ی علمی خود می‌گوید که گویا آن را خلق کرده است! در صورتی که کار علم، کشف قوانین حاکم بر عالم خلقت است. یعنی آن چه هست را می‌یابد، نه این که خودش آن را خلق می‌کند.

ج – چنان چه بیان شد، قرآن کریم، کتاب علوم طبیعی و تجربی نیست که مثلاً ساخت رایانه یا فضاپیما را آموزش دهد. قرآن مجید، کتاب تکنولوژی برای ساخت "ابزار" نیست، بلکه کتاب "انسانی‌سازی" است. اسلام انسان می‌سازد و انسان ابزار می‌سازد. پس، تفاوت ابزار در قرون متفاوت، دلیلی بر تغییر ماهوی انسان نمی‌باشد. انسانی که با درشکه می‌رفت با انسانی که با هواپیما می‌رود، هیچ فرقی جز "سهولت و سرعت بیشتر" ندارد. جامعه بشری امروز با این هم کشف و پیشرفت علمی، چندتا افلاطون، سقراط و ارسطور دارد که چند هزار سال از عصر آنان می‌گذرد. و یا چند نفر ملاصدرا، بوعلی سینا، فارابی، سهروردی و ... داشته و دارد؟

اما در عین حال برخی از کلیات علوم تجربی نیز در آیات قران کریم و یا حتی با ذکر جزئیات در آموزه‌های اسلامی (احادیث و روایات) بیان شده است و اگر وارد احادیث شویم، به ویژه در تمامی شئون زندگی فردی و اجتماعی انسان، مباحث جزئی‌ترِ علمی نیز بیان شده است. پس دیگر «چرا زودتر نگفتید» معنا و مفهومی ندارد. چون زودتر گفته شده بود. از احکام سلامت و بهداشت و طهارت گرفته، تا ریاضیات و نجوم و شیمی آلی ...، تا فلسفه و حکمت و ... .

حالا اگر به عنوان مثال: در احکام اسلام بیان شد که گوشت خوک نخورید و یا شراب نیاشامید، یا معامله ربوی نکنید...، و بعدها علم تجربی روز به روز بیشتر به مضرات فردی و اجتماعی آنها پی‌بُرد، نمی‌توان گفت: "چرا زودتر نگفتید؟!"

د – باید دقت شود که «چرا گفته نشده؟» با «چرا توجه نکردید و استفاده نکردید؟» خیلی متفاوت است. فرق است بین این که کسی به دیگری بگوید: «قبل از خوردن، دست‌هایت را بشوی – تا گرسنه نشدی، نخور – قبل از سیری دست بکش، چرا که منشأ بسیاری از بیماری‌ها معده است»؛ با این که گفته شود، اما مخاطب توجه نکند و اهمیت ندهد و بعد یک روزی که دیگران رفتند و تحقیق کردند و به این نتایج و علل آن رسیدند، بگوید: عجب؟!

پس، اگر مسلمانان در استفاده از علوم قرآنی و سایر آموزه‌های معصومین علیهم‌السلام کوتاهی کردند، مشکل آنان است، نه مشکل اسلام و یا این که چرا زودتر نگفته است؟

جابر بن حیّان، معروف به پدر "شیمی آلی" می‌باشد. از او پرسیدند: این علوم را از که گرفتی؟ پاسخ داد: از امام صادق علیه‌السلام.

ثبت علوم:

مشکل جامعه اسلامی و هم چنین جامعه بشری، فقط این نیست که چرا علوم را زودتر به نام خود ثبت نمی‌کند، بلکه "جعل در کشف" و "ثبت به نام خود"، [به قول امروزی‌ها، جعل در کپی‌رایت] نیز از معضلات اصلی می‌باشد.

امریکا را چه کسی کشف کرد و به نام چه کسی ثبت شد؟ چه کسی گفت: که آسمان‌ها ابتدا به شکل یک توده بود و سپس از هم باز شد و به نام چه کسانی ثبت شد؟ چه کسی گفت که عالم طبیعت به سوی توده‌ای از گاز شدن (دخان) می‌رود، و امروزه این تحقیقات را چه کسانی انجام می‌دهند و به نام‌شان ثبت می‌شود؟ و هزاران هزار مبحث دیگر علمی، به ویژه در علوم انسانی، مانند فلسفه، حکمت، اخلاق، حقوق، سیاست، اقتصاد، ادبیات، شعر، قصه‌ی حکیمانه و عبرت‌آموز و ... .

البته باید اذعان داشت که مسلمانان را از همان ابتدا به جان هم انداختند و همین اختلافات سبب گردید تا از این علوم کمتر استفاده کنند. اختلافات سبب گردید تا همیشه "غیر" بر آنها حاکم شود، علوم‌شان را نیز مانند سرمایه‌هایشان به یغما برد و هر چه بیان شده را مورد مطالعه قرار دهد و وقتی به قوانین علمی (تجربی) آن دست یافت، به نام خودش به ثبت برساند.

دو مثال جالب:

آیت‌الله حائری – ایشان همین ضعف و بی‌دقتی مسلمانان (در علوم تجربی) را نقد می‌کرد و مثال‌های گوناگونی را بیان می‌داشت. در مثالی گفت (نقل به مضمون): امروزه انبار کردن گندم در سیلوهای بزرگ، ضرورتی اجتناب ناپذیر است و البته مضراتی دارد، از جمله از دست دادن ویتامین‌ها و خواص اصلی گندم‌ و یا صدماتی که موش‌ها یا ... می‌زنند. سپس افزود: در قرآن کریم و قصه حضرت یوسف علیه‌السلام می‌خوانید که فرمود: "گندم‌ها را در درون خوشه‌های‌شان انبار کنید". شاخک‌های سر خوشه مانع از ورود جانواران می‌شود و ماندن گندم در داخل خوشه، تمامی خواص آن را حفظ می‌کند. اما مسلمانان نمی‌روند این کلیات را بگیرند، با تحقیق و مطالعه و آزمایشات و ...، قواعد علمی آن را بفهمند و کشف علمی را به نام خود ثبت کنند، روزی دیگران این کار را می‌کنند و به نام خود ثبت می‌کنند و تکنولوژی آن را به شما می‌فروشند، و شما خواهید گفت: این قبلاً در قرآن کریم آمده بود.

آیت‌الله علامه جعفری رحمة الله علیه – حال به مثالی در علوم انسانی اشاره شود. ایشان فرمودند (نقل به مضمون): به کنگره‌ای در فرانسه، با شرکت فلاسفه و نظریه‌پردازانی از سرتاسر جهان دعوت شده بودم و البته جزو مدعوین بودم.

موضوع بحث، «ارزش انسان به چیست؟» بود. هر یک از سخنرانان پشت تریبون قرار گرفت و تعریفی از "ارزش انسان به چیست؟» ارائه داد. من اجازه خواستم و گفتم: چون جزو مدعوین هستم، هیچ وقتی از جلسه نمی‌گیرم، فقط اجازه دهید که همین جا که ایستاده‌ام، یک جمله بگویم. آنها نیز [البته ایشان را به خوبی می‌شناختند]، گفتند: خیر، حتماً باید تشریف بیاورید پشت تریبون و آن یک جمله را بفرمایید.

علامه ادامه داد: رفتم پشت تریبون و گفتم: «ارزش انسان به چیزی است که آن را دوست دارد». می‌گوید: من رفتم نشستم، اما حضار همه ایستادند و تا دقایقی دست می‌زدند. افزود: ناگهان مطلبی به یادم افتادم و گفتم: اجازه بدهید فقط یک جمله کوتاه دیگر بگویم؛ رفتم پشت تریبون و گفتم: «البته این جمله که گفتم، از من نبود، بلکه از مولایم امیرالمؤمنین علیه السلام بود»؛ و باز کف زدن مضاعف حضار.

پس، این ماییم که از علومی که در اختیارمان گذاشته شده، استفاده نکرده‌ایم و اکنون باید با همّت والای جوانان دانش‌آموز و دانشجو جبران کنیم.

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   علم