متن زیر بخشی از سخنرانی جناب حجت الاسلام و المسلمین میرباقری است که در ماه صفر ایام شهادت حضرت رقیه (س) به تاریخ 20 دی ماه 89 در هیأت الشهدای قم واقع در مسجد «جامع الکلمه» ایراد شده و از پایگاه اطلاع‌رسانی ایشان اخذ گردیده است.

مُلک کبیر - تحقق حیات طیبه جمعی در عصر ظهور

یکی از ویژگی‌های ممتاز عصر ظهور، پذیرش ولایت از سوی انسان‌هاست؛ یعنی جامعه بشری به حدی از رشد می‌رسد که می‌تواند ولایت حقه را بپذیرد. دیگر این گونه نیست که تنها جمعی از انسان‌ها به صورت جزیره‌ای دورافتاده از هم، ولایت معصوم را بپذیرند؛ بلکه جامعه‌ای متحد و یکپارچه حول محور ولی خدا شکل می‌گیرد و همگان روابط‌شان را بر محور این تولّی تنظیم می‌کنند. یعنی همه دوستی‌ها و دشمنی‌ها و روابط اجتماعی این جامعه عین تولی به ولایت حقّه و تبرّی از اولیای طاغوت است.

وقتی روح جمعی انسان‌ها وارد فضای ولایت شد، عالم نیز عالم دیگری شده، دریچه‌های "مُلک کبیر" به سوی جامعه مومنین باز می‌شود. خصوصیات چنین جامعه‌ای با جامعه امروزی ما متفاوت است. قرآن در اشاره به ویژگی‌های این جامعه می فرماید: «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یحْی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها قَدْ بَینَّا لَكُمُ الْآیاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ»(حدید/17) زمین زنده می‌شود؛ حیات جدیدی در زمین دمیده می‌شود؛ درست است که زمین همین زمین است، اما حیات دیگری در آن دمیده می‌شود .

همان طوری که با ورود مومن به فضای ولایت، حیات طیبه در او دمیده شده، و عالم جدیدی برایش مطرح می‌شود؛ در عصر ظهور برای همه عالم حیات طیبه دمیده خواهد شود. در این حالت زمین "دارالحیوان" می‌شود.

درک این مطلب هم چندان پیچیده و دور از انتظار نیست. همان گونه که اگر مومن رو به ولی خدا حرکت کند، به اندازه‌ای که قلبش آیینه ولی خدا شود، قلبش نورانی شده و مشکات الانوار می‌گردد؛ اگر جامعه مومنین نیز به نحو جمعی وارد محیط ولایت شود، فضای اجتماعی آن‌ها نورانی خواهد شد. در این حالت است که «وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وُضِعَ الْكِتابُ وَ جی ءَ بِالنَّبِیینَ وَ الشُّهَداءِ وَ قُضِی َبَینَهُمْ بِالْحَقِّ وَ هُمْ لایظْلَمُونَ»(زمر/69).

وقتی زمان طلوع ولایت رسید، زمین نیز زمین دیگری می‌شود؛ عالم دیگری با نشئه دیگر سر بر می‌آورد. در اصل، مقوله "مُلک" از جنس مقوله‌های این عالم نیست. این مُلک از جنس ولایت الله است.

عده‌ای به پشتوانه چنین نگاهی به عالم، در مورد بهشت حضرت آدم علیه السلام گفته‌اند: بهشتی که حضرت آدم و حواء علیهما السلام در آن زندگی می‌کردند، بر روی همین زمین بوده است. یعنی این بزرگواران روی همین زمین، ولی در نشئه دیگری از عالم زندگی می‌کردند. وقتی ترک اولی نسبت به امر ولایت از ایشان سر زد، هبوط کردند و از آن نشئه اخراج شدند. شاید همه ما در آن فضا حاضر بودیم و لذا همه ما هم هبوط کردیم. از این روست که قرآن می فرماید:«قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمیعاً»(بقره/38)

در عصر ظهور نیز فضای عالم به گونه‌ای عوض می‌شود که انسان‌ها به محیط "مُلک عظیم" به صورت جمعی بازگشت می‌کنند. ورود به بهشت نیز همین گونه است. مگر هنگام ورود به بهشت چه اتفاقی می‌افتد؛ جز این که انسان‌ها وارد مُلک عظیم می‌شوند؟! در واقع بهشت نیز مرتبه‌ای از مُلک عظیم اهل بیت علیهم السلام و مقرّ حکومت ولی الله است.

همان گونه که نورانیت مومنی که قلبش نورانی شده و به حیات طیبه رسیده است، از خودش نیست؛ بلکه ولایت موجبات نورانی شدن و به حیات دیگر رسیدن را برای او فراهم آورده است؛ در دوره عصر ظهور نیز عالم با تجلی آثار ولایت به نورانیت و حیات می‌رسد. «وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها»(زمر/69) عالم به نور امامش نورانی می‌شود؛ همه عالم به حیات طیبه می‌رسد. عالم از مقوله‌های مُلک ولایت اهل بیت علیهم السلام؛ عالم نور و معرفت؛ عالم علم و بندگی می‌شود.

اگر در آثار تحولات عصر ظهور که در روایات مربوطه آمده است نگاه کنید، وسعت و عظمت این تغییرات نشان از تحول عظیمی در نشئه حیات عالم انسانی دارند. عقول کامل می‌شوند؛ علم آشکار می‌شود؛ اخلاق حمیده در همه عالم فراگیر می‌شود؛ حتی نباتات و جمادات تغییر پیدا می‌کنند، به گونه‌ای که صفات حیوانات عوض می‌شود. گرگ و میش با هم زندگی می‌کنند. همه این تغییرات گواه بر این است که نشئه عالم عوض شده است.

البته وقتی محیط و فضا و نشئه عالم عوض می‌شود، آداب رعایت آن نیز تغییر می‌کند. در چنین فضایی اگر از کسی یک ترک اولی سربزند، هبوط سنگینی گریبان گیرش می‌شود. از آن سقوط‌های سنگین و خطرناک که در اول آفرینش آدم علیه السلام آن را تجربه کرد.

ـ عصر ظهور، عصر تجلی نور حقیقت محمدی (صلوات الله علیه و آله)

در عالم یک شمس حقیقی وجود دارد؛ این شمس عبارت است از وجود مقدس نبی اکرم صل الله علیه و آله که همه عالم به برکت نورانیت وجود ایشان روشن می‌شود. در عصر ظهور این نور تجلّی می‌یابد و ظهور پیدا می‌کند. عالم با تجلی نور نبی اکرم صل الله علیه و آله روشن می‌شود.

این محیط نورانی که خورشید در آن جلوه گر شده، روزِ عالم است؛ یعنی شب و ظلمات ناشی از ولایت طاغوت سپری می‌شود و زمان تجلی نور ولایت حقه و نور نبی اکرم صل الله علیه و آله فرا می‌رسد.

این مطلب به بیان‌های مختلفی در قرآن کریم بیان شده است. روایات مربوط به آیات ابتدایی سوره مبارکه شمس این مطلب را به روشنی بیان می‌کنند در تفسیر آیه «وَ النَّهارِ إِذا جَلاَّها»(شمس/3) فرموده‌اند: "والنهار" وجود مقدس امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است که در حقیقت با ظهور ایشان، شمس نبوت نبی اکرم صلی الله علیه و آله متجلی می شود؛ بنابراین عصر ظهور، عصر تجلی شمس حقیقت و نورانی شدن عالم به نور حقیقت محمدی (ص) است.

با رفعت یافتن آدم و عالم، انسان‌ها وارد فضای جدیدی از نعمات می‌شوند و بهره‌مندی های جدیدی را تجربه می‌کنند. با تغییر نشئه عالم در عصر ظهور، منزلتی از جنت مقدور می‌شود و انسان‌ها می‌توانند طعم وعده‌های الهی در بهشت را بچشند. «مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فیها أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَیرِ آسِنٍ وَ أَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ یتَغَیرْ طَعْمُهُ وَ أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبینَ وَ أَنْهارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى وَ لَهُمْ فیها مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ وَ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ كَمَنْ هُوَ خالِدٌ فِی النَّارِ وَ سُقُوا ماءً حَمیماً فَقَطَّعَ أَمْعاءَهُمْ»(محمد/15) بهشتی که خداوند برای متقین بشارت داده است، بهشت دیگری است. این بهشت با نیازها و مطالبات متقین تناسب دارد. اگر در این بهشت نهرهایی از آب گواراست که هیچ وقت فاسد نمی‌شوند؛ یا شیریست که طعمش دگرگونی ندارد؛ و یا نهرهایی هستند که وقتی متقین از آن می‌نوشند، غرق در بهجت و لذت می‌شوند؛ ظاهرش آب و شیر و خمر است ولی در باطن معنای دیگری دارد.

از روایات ذیل این آیه چنین فهمیده می‌شود که همه سرچشمه‌های حیات به امیرالمومنین علیه السلام منتهی می‌شوند؛ باطن حوض کوثر، خود نبی اکرم صلی الله علیه و آله و امیرالمومنین (ع) هستند. همه معارف از وجود حضرت نازل می‌شوند. ظاهر نعمت، شیر و خمر است؛ اما باطنش علم امام است که شیعیان از آن متلذذ می شوند. (1)

یکی از ویژگی‎های عالم آخرت همین است که به انسان مومن به اندازه‌ای می‌دهند که راضی شود؛ بیش از آن اگر عطا کنند، او رنج می‌برد. برای کسانی که توقعات‌شان در حد لذائذ دنیایی مانده است و از بهشت، درک نازلی دارند، بهره‌مندی از این نعمات معنایی ندارد؛ به دردش نمی‌خورد که هیچ، بلکه به رنج و تعب نیز می‌افتد. اما متقین حساب دیگری دارند.

یکی از علما می‌گفت: آرزوی من این است که به بهشت بروم و معارف توحیدی نهج البلاغه را از زبان خود امیرالمومنین علیه السلام یاد بگیرم.

معارفی هم که در خواب به انسان عرضه می‌شود، از این جنس هستند. حلوا خورده، ولی در واقع معرفت پیدا کرده است. انگشتر مکیده، یا درهای بهشت به رویش باز شده، ولی در باطن به او علم عطا شده است.

مرحوم شوشتری می‌گوید: روز عاشورا در خواب دیدم به خیمه حضرت سیدالشهدا مشرف شده ام. حضرت فرمودند: "آب نداریم"؛ سپس رو کردند به حبیب و فرمودند: "حبیب حلوا بیاور". حبیب، حلوا درست کرد و من خوردم. همه آن چه در ذائقه من است، از حلوایی است که خوردم.

در روایات هست که در صحنه قیامت در حالی که همه مردم مشغول حساب و کتاب هستند، عزاداران امام حسین علیه السلام غرق در کرامات و نور حضرتند؛ «على موائد النور»(2)‌؛ سفره‌هایی از نور برایشان پهن شده است. از این روست که بساط محشر جمع می‌شود، ولی باز هم حاضر نمی‌شوند به بهشت بروند. توقعات آن‌ها از بهشت چیز دیگریست؛ آن‌ها نعمت را در کنار امام حسین بودن می‌دانند.

در قصه یوسف علی نبینا و علی آله و علیه السلام هست که وقتی برادران آن حضرت رو به ایشان کردند و گفتند: ما را هم در کنار خود نگه دارید؛ ایشان فرمودند: من مزاحم شما و شما مزاحم من هستید. شما پیش من بمانید احساس در زندان بودن می‌کنید. ولی برای بنیامین این گونه نیست؛ بهشت بنیامین در کنار یوسف بودن است. برای کسی که کنار یوسف بودن و نبودن براییش، یکی است، آیا بهشت در کنار یوسف بودن را عطا می کنند؟! برای کسانی که به چنین درکی از بهشت نرسیده‌اند که عالی ترین مراتب بهشت بهره‌مندی از نور امام حسین است، آیاچنین مرتبه‌ای از بهشت را می‌شود عطا کرد؟! برای عده‌ای مائده‌های نور پهن می‌کنند، عده‌ای هم می‌گویند ما را به مائده‌های نور چه کار؟! یکی با نشستن سر سفره معارف اهل بیت غرق در بهجت و نور می‌شود، آن دیگری می‌گوید: در بهشت هم ما را ول نمی‌کنند؛ کلاس درس راه انداخته‌اند. ما همه درس‌ها را خوانده‌ایم تا در بهشت خوش باشیم!

برای کسی که توقعات، فهم و معرفتش رشد نکرده و درک او از بهشت، در حد مطالبه حور و قصور مانده، عرضه شدنِ مراتب عالی بهشت به معنای در زندان رفتن است. به چنین افرادی همان حور و قصور را عطا می‌کنند که مشغول باشند؛ این نیز بهشت است، ولی مرتبه نازل بهشت.

برای واقع شدن عصر ظهور نیز چنین است. وقتی سطح مطالبات انسان‌ها به حدی رشید نشده باشد که توقعاتی از جنس "ملک کبیر" را بطلبند، چه لزومی دارد که عصر ظهور واقع شود؟! عصر ظهور، دوران برپایی ملک کبیر است و ملک کبیر، منزلتیست از جنت الهی. در این دوره مطالبات انسان‌ها به اندازه‌ای رفعت داده شده است که زمین پاسخ‌گوی نیازهای بشر نیست؛ لازم است نشئه عالم عوش شود تا انسان‌های رشید به مطالبات خودشان برسند.

(1)  - عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ: « .... قَالَ عَلَيْهِ السَّلَامُ مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ وَ هُمْ آلُ مُحَمَّدٍ وَ أَشْيَاعُهُمْ ثُمَّ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع أَمَّا قَوْلُهُ فِيها أَنْهارٌ فَالْأَنْهَارُ رِجَالٌ وَ قَوْلُهُ ماءٍ غَيْرِ آسِنٍ فَهُوَ عَلِيٌّ ع فِي الْبَاطِنِ وَ قَوْلُهُ وَ أَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ فَإِنَّهُ الْإِمَامُ وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ فَإِنَّهُ عِلْمُهُمْ يَتَلَذَّذُ مِنْهُ شِيعَتُهُمْ وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ فَإِنَّهَا وَلَايَةُ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَمَّا قَوْلُهُ كَمَنْ هُوَ خالِدٌ فِي النَّارِ أَيْ إِنَّ الْمُتَيَقَّنَ كَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِي وَلَايَةِ عَدُوِّ آلِ مُحَمَّدٍ وَ وَلَايَةُ عَدُوِّ آلِ مُحَمَّدٍ هِيَ النَّارُ مَنْ دَخَلَهَا فَقَدْ دَخَلَ النَّارَ ثُمَّ أَخْبَرَ سُبْحَانَهُ عَنْهُمْ وَ سُقُوا ماءً حَمِيماً فَقَطَّعَ أَمْعاءَهُمْ...». بحارالأنوار، ج24، ص321.

(2)  - عن أبي عبد الله ع قال من سره أن يكون على موائد النور يوم القيامة فليكن من زوار الحسين بن علي ع. کامل الزيارات؛ ص135.

 

 

 

کلمات کلیدی:  در محضر استاد