اخلاق عملی – دستورالعملی کامل، برای جویندگان راه رشد و سعادت
نامهای به حارث همدانی که از یاران بسیار باوفای امیرالمؤمنین علیهالسلام و از علما و فقهای زمان خویش بود. این نامه حاوی رهنمودها و دستورهایی در اخلاق عملی است که باید برای تمامی جویندگاه راه رشد و سعاد دنیوی و اخروی نصب العین قرار گیرد، به ویژه اگر به موقعیتی در علم، ثروت، مقام و مسئولیتی رسیدهاند.
نهج البلاغه - نامه 69
وَ تَمَسَّكْ بِحَبْلِ الْقُرْآنِ وَ اسْتَنْصِحْهُ، وَ اَحِلَّ حَلالَهُ، وَ حَرِّمْ حَرامَهُ،
به ريسمان قرآن چنگ زن و از آن طلب پند كن، حلالش را حلال، و حرامش را حرام شمار،
وَ صَدِّقْ بِما سَلَفَ مِنَ الْحَقِّ، واعْتَبِرْبِما مَضى مِنَ الدُّنْيا ما بَقِىَ مِنْها،
به آنچه كه از حق گذشته است تصديق كن، از گذشته جهان براى باقيمانده آن پند گير،
فَاِنَّ بَعْضَها يُشْبِهُ بَعْضاً، وَ آخِرَها لاحِقٌ بِاَوَّلِها،
زيرا بعضى از آن شبيه بعض ديگر است، و انجامش به آغازش مى پيوندد،
وَ كُلُّها حائِلٌ مُفارِقٌ. وَ عَظِّمِ اسْمَ اللّهِ اَنْ تَذْكُرَهُ اِلاّ عَلى حَقٍّ.
و همه آن از بين رفتنى و از دست دادنى است. نام خدا را بزرگ دار در اينكه از نام خدا جز به حق ياد كنى.
وَ اَكْثِر ذِكْرَ الْمَوْتِ وَ ما بَعْدَ الْمَوْتِ. وَ لاتَتَمَنَّ الْمَوْتَ اِلاّ بِشَرْط وَثيق.
بسيار ياد مرگ و بعد از مرگ باش. مرگ را جز با شرط محكم و استوار آرزو مكن.
وَ احْذَرْ كُلَّ عَمَل يَرْضاهُ صاحِبُهُ لِنَفْسِهِ وَ يُكْرَهُ لِعامَّةِ الْمُسْلِمينَ.
آرزو مكن. از هر عملى كه كننده اش آن را براى خود مى پسندد و براى مسلمين خوشايند نيست برحذر باش
وَاحْذَرْ كُلَّ عَمَل يُعْمَلُ بِهِ فِى السِّرِّ، وَ يُسْتَحى مِنْهُ فِى الْعَلانِيَةِ.
خوشايند نيست برحذر باش. و از هر برنامه اى كه در نهان انجام مى گيرد و در آشكار از آن شرم مىرود دورى كن.
وَ احْذَرْ كُلَّ عَمَل اِذا سُئِلَ عَنْهُ صاحِبُهُ اَنْكَرَهُ اَوِ اعْتَذَرَ مِنْهُ.
از كارهايى كه اگر از كننده اش سؤال شود به انكار برمى خيزد يا از آن پوزش مى طلبد بپرهيز.
وَ لاتَجْعَلْ عِرْضَكَ غَرَضاً لِنِبالِ الْقَوْلِ، وَ لا تُحَدِّثِ النّاسَ بِكُلِّ ما سَمِعْتَ بِهِ،
آبرويت را نشانه تيرهاى گفته هاى مردم قرار مده، و هر آنچه را شنيدى با مردم در ميان مگذار،
فَكَفى بِذلِكَ كَذِباً، وَ لا تَرُدَّ عَلَى النّاسِ كُلَّ ما حَدَّثُوكَ بِهِ، فَكَفى بِذلِكَ جَهْلاً.
كه همين كار بر دروغگويى كفايت مىكند، و نيز هر آنچه را براى تو میگويند تكذيب مكن، كه اين گواه بر جهل است.
وَ اكْظِمِ الْغَيْظَ، وَ تَجاوَزْ عِنْدَ الْمَقْدُرَةِ، وَ احْلُمْ عِنْدَ الْغَضَبِ،
خشم را فرو خور، به هنگام توانايى گذشت كن، و به وقت غضب بردبار باش،
وَ اصْفَحْ مَعَ الدَّوْلَةِ تَكُنْ لَكَ الْعاقِبَةُ.
و زمان حكومت و قدرت چشم پوشى داشته باش تا عاقبت خوشى برايت باشد.
وَ اسْتَصْلِحْ كُلَّ نِعْمَة اَنْعَمَها اللّهُ عَلَيْكَ، وَ لاتُضَيِّعَنَّ نِعْمَةً مِنْ نِعَمِ اللّهِ عِنْدَكَ، وَلْيُرَ عَلَيْكَ اَثَرُ ما اَنْعَمَ اللّهُ بِهِ عَلَيْكَ.
از هر نعمتى كه خداوند در اختيارت گذاشته به راه صلاح مصرف كن، و هيچ نعمت خداداده را به تباهى نبر، بايد نشانه نعمت هايى كه خداوند به تو داده در تو ديده شود.
وَاعْلَمْ اَنَّ اَفْضَلَ الْمُؤْمِنينَ اَفْضَلُهُمْ تَقْدِمَةً مِنْ نَفْسِهِ وَ اَهْلِهِ وَ مالِهِ،
آگاه باش بهترين مؤمنين بهترين ايشان است در پيش فرستادن جان و اهل و مالش در راه حق،
فَاِنَّكَ ما تُقَدِّمْ مِنْ خَيْر يَبْقَ لَكَ ذُخْرُهُ، وَ ما تُؤَخِّرْهُ يَكُنْ لِغَيْرِكَ خَيْرُهُ.
كه هر آنچه از نيكى پيش فرستى براى تو ذخيره شود، و آنچه را به جاى گذارى خيرش براى غير تو خواهد بود.
وَ احْذَرْ صَحابَةَ مَنْ يَفيلُ رَأْيُهُ وَ يُنْكَرُ عَمَلُهُ،
از همنشينى با كسى كه رأيش سست و كارش زشت است بپرهيز،
فَاِنَّ الصّاحِبَ مُعْتَبَرٌ بِصاحِبِهِ.
كه هر دوستى را از دوستش مىشناسند.
وَ اسْكُنِ الاْمْصارَ الْعِظامَ، فَاِنَّها جِماعُ الْمُسْلِمينَ.
در شهرهاى بزرگ مسكن گزين كه آنجا مركز اجتماع مسلمين است،
وَ احْذَرْ مَنازِلَ الْغَفْلَةِ وَ الْجَفاءِ وَ قِلَّةِ الاْعْوانِ عَلى طاعَةِ اللّهِ. وَاقْصُرْ رَأْيَكَ عَلى ما يَعْنيكَ.
از اقامت در مراكز غفلت و ستمكارى و آنجا كه مددكاران بر طاعت خدا اندكند بپرهيز.
انديشهات را در امورى كه به كارت آيد مشغول دار.
وَ اِيّاكَ وَ مَقاعِدَ الاْسْواقِ، فَاِنَّها مَحاضِرُ الشَّيْطانِ وَ معاريضُ الْفِتَنِ.
از نشستن در گذرگاههاى بازار حذر كن، زيرا آن مراكز محل حضور شيطان و پيش آمدن فتنه هاست.
وَ اَكْثِرْ اَنْ تَنْظُرَ اِلى مَنْ فُضِّلْتَ عَلَيْهِ، فَاِنَّ ذلِكَ مِنْ اَبْوابِ الشُّكْرِ.
در رابطه با كسى كه تو را بر او برترى دادهاند زياد توجه داشته باش،كه اين توجه از جمله راههاى شكرگزارى است.
وَ لا تُسافِرْ فى يَوْمِ جُمُعَة حَتّى تَشْهَدَ الصَّلاةَ، اِلاّ فاصِلاً فى سَبيلِ اللّهِ، اَوْ فى اَمْر تُعْذَرُ بِهِ.
در روز جمعه سفر مكن تا به نماز جمعه حاضر شوى، مگر سفرى كه براى جهاد بروى، يا كارى كه نسبت به آن معذورى.
وَاَطِعِ اللّهَ فى جُمَلِ اُمُورِكَ، فَاِنَّ طاعَةَ اللّهِ فاضِلَةٌ عَلى ما سِواها.
در تمام كارهايت از خدا اطاعت كن، كه اطاعت از خدا از همه چيز برتر است.
وَ خادِعْ نَفْسَكَ فِى الْعِبادَةِ، وَ ارْفُقْ بِها و لا تَقْهَرْها،
نفس خود را در عبادت بفريب، و با او به رفق و مدارا باش
وَ خُذْ عَفْوَها وَ نَشاطَها، اِلاّ ما كانَ مَكْتُوباً عَلَيْكَ مِنَ الْفريضَةِ، فَاِنَّهُ لابُدَّ مِنْ قَضائِها وَ تَعاهُدِها عِنْدَ مَحَلِّها.
و به او سختگيرى مكن، و زمانى كه نشاط و فراغت دارد به عبادتش آر، مگر در آنچه بر تو واجب است كه تو را از انجامش و مراعات آن در زمان معينش چارهاى نيست.
وَ اِيّاكَ اَنْ يَنْزِلَ بِكَ الْمَوْتُ وَ اَنْتَ آبِقٌ مِنْ رَبِّكَ فى طَلَبِ الدُّنْيا.
بترس از اينكه مرگ بر تو درآيد و تو در آن وقت براى به دست آوردن دنيا از خداوندت فرارى باشى.
وَ اِيّاكَ وَ مُصاحَبَةَ الفُسّاقِ، فَاِنَّ الشَّرَّ بِالشَّرِّ مُلْحَقٌ.
از همنشينى با بدكاران دورى كن، كه بدى به بدى پيوندد.
وَ وَقِّرِ اللّهَ وَ اَحْبِبْ اَحِبّاءَهُ. وَ احْذَرِ الْغَضَبَ، فَاِنَّهُ جُنْدٌ عَظيمٌ مِنْ جُنُودِ اِبْليسَ. وَالسَّلامُ.
خداوند را بزرگ دار و دوستانش را دوست بدار. از خشم بپرهيز، كه خشم سپاهى بزرگ از سپاهيان ابليس است. والسلام.
- تعداد بازدید : 1435
- 21 بهمن 1393
- نسخه قابل چاپ
- اشتراک گذاری
کلمات کلیدی: نهج البلاغه