ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: منبع حدیثی نیافتیم؛ و البته که "صبر" از صفات الهی و "صابر" از اسمای الهی است و اسما و صفات الهی نیز عین ذات مقدس او هستند، پس بزرگ و کوچک ندارند.

شاید این بیان برگرفته از آیات و احادیث تربیتی برای انسان و تأکید بر عدد "چهل" در روز، سال و سایر امور باشد. حال عدد "چهل" چه رمز و رموزی دارد، مقوله‌ی دیگری هست، اما بی‌تردید تمامی این رمز و رموزها، منطبق با نظام آفرینش (مادی و غیر مادی و معنوی) می‌باشد.

آیات و احادیث بسیاری در زمینه‌ها و موضوعات متفاوت وجود دارد که بر عدد "چهل" تصریح و تأکید دارند، به عنوان مثال:

*- بنی اسرائیل به خاطر نافرمانی، چهل سال از ورود به سرزمین مقدس محروم و در بیابان‌ها آواره شدند. (المائده، 26)

*- میقات حضرت موسی علیه‌السلام، چهل شب بود. (الأعراف، 142)

*- پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله (و اغلب انبیا علیهم السلام) در سن چهل سالگی مبعوث شدند – به ایشان امر شد که چهل روز از خانه و حضرت خدیجه کبری علیهاالسلام دوری گزیند و به عبادت بپردازد تا خدا کوثر را به عطا کند.

هم چنین روایات نیز به صراحت بر عدد چهل تصریح شده است. مانند: رسول خدا صلوات الله علیه و آله فرمود: «هركس از امت من چهل حدیث مورد نیاز مردم در امور دین را حفظ كند، خداوند او را در روز قیامت فقیه و دانشمند بر مى‌انگیزد» (بحارالانوار ج 2 ص 156) - «مَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ أَرْبَعِینَ یَوْماً فَجَّرَ اللَّهُ یَنَابِیعَ الْحِكْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَى عَلی لِسانه - هر كس خود را چهل روز برای خداوند خالص و پاك گرداند، خداوند چشمه‌های حكمت را از قلبش بر زبانش جاری می‌سازد. (عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج 2، ص 85) و ... .

پیامبر اکرم فرمودند: «إِنَّ صَبْرَ الْمُسْلِمِ‏ فِی‏ بَعْضِ‏ مَوَاطِنِ‏ الْجِهَادِ یَوْماً وَاحِداً خَیْرٌ لَهُ مِنْ عِبَادَةِ أَرْبَعِینَ سَنَةً – یک روز استقامت مسلمان در برخی از عرصه‌های جهاد، خیرش برای او از چهل سال عبادت بیشتر است»(عوال اللئالی، ج1، ص282)

رشد و کمال:

از مجموع آیات و روایات چنین برداشت می‌شود که رمز یا حکمت اصلی عدد "چهل"، دوره‌ی اکمال چرخه‌ی رشد و کمال است. حال چه چهل حدیث باشد، یا دعا برای چهل مؤمن، یا قبول نشدن دعا به واسطه‌ی برخی گناهان تا چهل روز و ... .

«وَوَصَّینَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا حَتَّى إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَرْبَعِینَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِی أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِی أَنْعَمْتَ عَلَی وَعَلَى وَالِدَی وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَصْلِحْ لِی فِی ذُرِّیتِی إِنِّی تُبْتُ إِلَیكَ وَإِنِّی مِنَ الْمُسْلِمِینَ» (الأحقاف، 15)

ترجمه: ما به انسان سفارش پدر و مادرش را كردیم كه به ایشان احسان كند احسانى مخصوص به آنان، مادرش او را به حملى ناراحت كننده حمل كرد و به وضعى ناراحت كننده بزایید و حمل او تا روزى كه از شیرش مى‏گیرد سى ماه است و تا هنگامى كه به حد بلوغ و رشد عقلى برسد هم چنان پدر و مادر مراقبش هستند تا به حد چهل سالگى برسد. آن وقت مى‏گوید: پروردگارا نصیبم كن كه شكر آن نعمت‏هایى كه به من و پدر و مادرم انعام فرمودى به جاى آرم و اعمال صالح كه مایه خشنودى تو باشد انجام دهم. پروردگارا ذریه مرا هم برایم اصلاح فرما. پروردگارا من امروز به درگاهت توبه مى‏آورم و از تسلیم شدگانت هستم.

امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:

«إِنَّ الْعَبْدَ لَفِی فُسْحَةٍ مِنْ أَمْرِهِ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَرْبَعِینَ سَنَةً فَإِذَا بَلَغَ أَرْبَعِینَ سَنَةً أَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَی مَلَکیْهِ قَدْ عَمَّرْتُ عَبْدِی هَذَا عُمُراً فَغَلِّظَا وَ شَدِّدَا وَ تَحَفَّظَا وَ اکتُبَا عَلَیْهِ قَلِیلَ عَمَلِهِ وَ کثِیرَهُ وَ صَغِیرَهُ وَ کبِیرَهُ»(الکافی، ج8، ص108)

ترجمه: بنده تا سنّ چهل سالگی مورد عفو و مغفرت پروردگار است؛ و زمانی كه به این سنّ رسید خدا متعال به دو ملك رقب و عتد كه موكّل بر اعمال و كردار او هستند وح م‌فرستد: من به تحقق به بنده‌ام عمر كاف جهت كسب معرفت و بلوغ عقل عنات كردم، از ان پس دگر او در كردار و اعمالش رها و آزاد نست، بر او سخت گرد و هر آنچه از او سر م‌زند كم ا بسار دققاً ثبت و ضبط نمائد!

صبر خدا:

صبر خدا، حد و اندازه‌ای ندارد، اما امکان و زمان رشد و بلوغ عقلی انسان نامحدود نیست. هر چقدر عمر زیاد شود، از خلقت (توان، استعداد و شرایط جسمی و روحی و روانی) او کاسته می‌شود. عضلاتش ضعیف می‌شود – چشمش خوب نمی‌بیند – گوشش خوب نمی‌شود – حافظه‌اش ضعیف می‌گردد – صبر و تحملش کاهش می‌یابد – اگر به دنیا حریص باشد، حریص‌تر می‌شود – اگر به گناهی عادت کرده باشد، آن گناه ملکه‌ی او می‌شود و ... .

«وَمَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَكِّسْهُ فِ الْخَلْقِ أَفَلَا عْقِلُونَ» (یس، 68)

ترجمه: و هر كه را عمر دراز دهم، در آفرنش دگرگونش كنم [كه ناتوان شود]، پس آا نمى‏اندشند؟!

پس اگر به تعبیری گفته‌اند: "صبر کوچک خدا 40 سال است"، شاید برداشت استعاره‌ای از این آیات و احادیثِ مربوط به رشد، کمال و بلوغ عقلی و فکری و توان‌های فیزیکی و غیر فیزیکی انسان بوده است، یعنی تلاش کنید خود را تا 40 سالگی بسازید. البته با توجه به این که خداوند رحمان و رحیم، باب توبه و بازگشت را تا لحظه‌ی احتضار و امکان بازگشت باز گذاشته است.

امام خمینی رحمة‌الله علیه:

*- ... شما جوان‌ها از حالا بايد شروع كنيد به اين جهاد، نگذاريد كه قواى جوانى از دستتان برود، هر چه قواى جوانى از دست برود ريشه هاى اخلاق فاسد در انسان زيادتر مى شود و جهاد مشكل‌تر. جوان زود مى‌تواند در اين جهاد پيروز بشود، پير به اين زودى نمى‌تواند، نگذاريد اصلاح حال خودتان را از زمان جوانى به زمان پيرى بيفتد، يكى از كيدهائى كه نفس ‍ انسانى به انسان مى‌كند و شيطان به انسان پيشنهاد مى‌كند اين است كه بگذار براى آخر عمر خودت را اصلاح كن ، حالا از جوانى استفاده كن و بعد آخر عمر توبه كن. اين يك طرح شيطنت آميز است كه نفس انسان مى‌كند به تعليم شيطان بزرگ. انسان تا قواى جوانيش هست و تا روح لطيف جوانى هست و تا ريشه‌هاى فساد در او كم است مى‌تواند اصلاح كند خودش را. (صحيفه نور، ج 7، ص 211)

*- ... شما كه اكنون جوانيد، نيروى جوانى داريد، بر قواى خود مسلط مى باشيد و هنوز ضعف جسمى بر شما چيره نشده است ، اگر به فكر تزكيه و ساختن خويش نباشيد هنگام پيرى كه ضعف‌، سستى ، رخوت و سردى بر جسم و جان شما چيره شد و نيروى اراده ، تصميم و مقاومت را از دست داديد و بار گناه و معصيت، قلب را سياهتر ساخت چگونه مى‌توانيد خود را بسازيد و مهذب كنيد؟ به سن پيرى كه رسيديد ديگر مشكل است موفق به تهذيب و كسب فضيلت و تقوى شويد پشيمانى و عزم بر ترك گناه براى كسانى كه پنجاه سال يا هفتاد سال غيبت و دروغ مرتكب شده‌، ريش خود را در گناه و عصيت سفيد كرده اند حاصل نمى شود، چنين كسانى تا پايان عمر مبتلايند. جوانان ننشيند، كه گرد پيرى، سر و روى آنان را سفيد كند قلب جوان لطيف و ملكوتى است و انگيزه‌هاى فساد در آن ضعيف مى‌باشد، ليكن هر چه سن بالا رود ريشه گناه در قلب قوی‌تر و محكم‌تر مى گردد تا جايى كه كندن آن از دل ممكن نيست. (مبارزه با نفس يا جهاد اكبر، ص60)

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   صبر