پیام آیت الله جوادی آملی به اولین همایش ملی انوارعرفانی اخلاقی امام سجاد علیه السلام:

بسم الله الرحمن الرحیم

...   وجود مبارک امام سجاد(ع) از آنجا که خودشان از نزدیک شاهد صحنه‌های فراوانی بودند از چند منظر، هم نظام هستی و هم نظام دینی و حکومت اسلامی را برای ما تشریح کردند، لذا آنچه در مناجات شعبانیه وجود مبارک حضرت امیر (ع) آمده و همچنین در دعای نورانی عرفه امام حسین(ع) آمده، وجود مبارک امام سجاد به منزله مفسر و شارح این مناجات‌ها و ادعیه، صحیفه سجادیه را سامان بخشید. بسیاری از بیانات نورانی آن حضرت در صحیفه سجادیه به برکت تفسیر و شرح آن مناجات شعبانیه است و بخشی از ادعیه آن حضرت به منزله تفسیر دعای نورانی عرفه سیدالشهدا (ع) است.

 نمونه اهتمام آن حضرت به تشکیل حکومت و نظام اسلامی همان است که در دعای عرفه امام حسین (ع) آمده و در دعای عرفه خود امام سجاد است. وجود مبارک سالار شهیدان در آستانه مراسم سوگ و ماتم آن حضرتیم در دعای عرفه معروف خودشان به خدا عرض می‌کنند پروردگارا! تو را شکر که مرا قبلاً به دنیا نیاوردی ... و در عهد جاهلیّت مرا به دنیا نیاوردی تا جاهلیّت سپری شد و نظام اسلامی مستقر شد و حکومت الهی سامان یافت و مرا در حکومت اسلامی و نظام اسلامی به دنیا آوردی من شاکر این نعمتم.

 همین مضمون که در دعای عرفه امام حسین (ع) است در دعای عرفه وجود مبارک امام سجاد(ع) آمده عرض می‌کند: خدایا! برای هر عصر و مصری یک امامی است و حافظ دین توست و به من آن توفیق را بده که امام‌شناس باشم در مسیر امام حرکت کنم او را دعا کنم او را تأیید کنم.

این اهتمام آن حضرت به یک نظام اداری و حکومت دینی بود اینکه شما می‌بینید برکاتی در آن منطقه شما بعد از پیروزی انقلاب سامان پذیرفت که قبل از پیروزی انقلاب سابقه نداشت به برکت همین نظام اسلامی و حکومت دینی است.

این مطلب اول که وظیفه همه ما مخصوصا مردم بزرگ و بزرگوار استان شما این است که نسبت به نظام اسلامی و حکومت دینی حق‌شناس باشیم و قدردان.

 ما وقتی در جهان زندگی عاقلانه و عالمانه خواهیم داشت که نظام هستی را بشناسیم جایگاه انسان را در نظام هستی بشناسیم، پیوند انسان و جهان را هم خوب ارزیابی کنیم و با سامان‌یافتن این مثلث وظیفه خود را انجام دهیم. عده زیادی بر این باورند که این نظام هستی به وسیله سلسله علل و معلول می‌گردد و هر کاری علّتی دارد و خدای سبحان سرآغاز این علت است سلسله جنبان این علت است، اولین علت اوست بقیه علل و اسباب بعدی‌اند و واقعاً بر اساس نظام علی در جهان تکوین به بعضی از امور می‌نگرند و همان تفکر جهان‌بینی در مسائل اخلاقی، سیاسی، اجتماعی اینها اثرگذار بود و هست، یعنی گاهی کار را به دیگری واگذار می‌کنند او را به عنوان علت قریب می‌شناسند، گاهی نیازی دارند به کسی مراجعه می‌کنند و از او به عنوان واسطه در فیض یا سبب قریب کمک می‌طلبند، او را سبب می‌دانند گرچه مسبب همه اسباب خداست.

 این مسئله از نظر موحدان جهانی تقریباً یک نگاه عقلی و میانی است ولی همان طوری که شما در همایشتان و برنامه‌ها و محورهای همایشتان مسائل عرفان صادق را مطرح کردید وجود مبارک امام سجاد مانند سایر ائمه (ع) کل هستی را مظاهر و آیات الهی می‌داند و اگر از غیر خدا به عنوان سبب یاد می‌شود، بازگشتش به این است که به نظر ما اینها سبب‌اند ولی سبب حقیقی و راستی همان خدای سبحان است که ﴿مَا بِکُم مِّن نِّعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ﴾. ما لازم نیست راه های طولانی را طی کنیم بگوییم این شیء مسبب از آن سبب قریب است، آن مسبب از سبب دیگر است و چون تسلسل باطل است به رأس سلسله برسیم. آیا ما باید تسلسل را باطل کنیم و به نقطه آغازین برسیم یا در همین قدم اول می‌توانیم خدا را ثابت کنیم یعنی این مجاری واقعاً اسباب‌اند واقعاً علل‌اند منتها خدای سبحان رأس علل است که تا این سلسله را طی نکنیم به خدا نمی‌رسیم؟! یا نه، همه اینها مجاری فیض‌اند در عین حال که خدای سبحان اینها را وسیله قرار داد.

 تفاوت این دو مکتب آن است که ما اگر خواستیم بحث‌های عالمانه داشته باشیم، راه همان راه فلسفه و کلام است که متکلمین ما گفتند. حکمای ما گفتند که بالأخره هر چیزی سببی دارد چون دور باطل است تسلسل باطل است مسبب اسباب، رأس سلسله کسی است که هو الأوّل است هو الأوّل خداست. این راه میانی است که برای توده مردم این راه کارآمدتر است اما برای اوحدی از اهل نظر راهی که اهل بیت ارائه کردند خودشان می‌روند آن راه مؤثرتر است زیرا خدای سبحان حقیقت نامتناهی است ﴿هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ – او با شماست، هر کجا که باشید﴾ لازم نیست ما سلسله را طی کنیم بگوییم چون تسلسل باطل است در رأس سلسله خداست بلکه خدا را در همین قدم اول باید مشاهده بکنیم و بیابیم.

 ما برای اینکه روی خودمان حساب بکنیم که سفیهیم یا عاقل؟ این صحیفه سجادیه میزان است، وجود مبارک امام باقر که فرزند همین ذات مقدس است (سلام الله علیهما) فرمود خودتان را بر قرآ‌ن عرضه کنید، قرآن و اهل بیت یکی‌اند ما برای اینکه بفهمیم سفیهیم یا عاقل باید خودمان را عرضه کنیم بر اینها.

 این آیات و روایات را آدم می‌خواند ثواب می‌برد، درس و بحث می‌کند، این یک مرحله است؛ یک وقت می‌خواهد اینها را معیار قرار بدهد عمل بکند. بنابراین ما در زندگی باید سؤال بکنیم خیلی‌ها خیلی چیز از مردم می‌خواهند، ما باید این سؤالاتمان را توجیه کنیم، توضیح بدهیم که چطور باید سؤال کنیم؟ چطور داریم طلب می‌کنیم؟ از چه کسی داریم می‌خواهیم؟

امامان ما، خیلی از موارد را در سخنرانی‌هایشان می‌گفتند، خیلی از موارد هم در تنهایی. آن دعایی که حضرت بعد از نماز شب می‌خواندند همین بود، چون دعایی دارد که حضرت بعد از نماز شب آن دعا را می‌خواندند که خدایا محور رغبتب تویی، محور رهبت تویی، اگر بخواهیم به چیزی دل ببندیم تویی، بخواهیم از کسی بهراسیم تویی، هم مرغوبٌ‌الیه تویی، هم مرهوب‌‌الیه تویی. تو فرمودی: «ایّای فارهبون»، محور رهبت تویی, غنی محض تویی، از تو بخواهیم، بنابراین این صحیفه نورانی سجادیه باید یکی از متون درسی حوزه‌های علمیه قرار بگیرد. نظیر تفسیر قرآن، نظیر تفسیر نهج‌البلاغه و مانند آن.

منبع:

دبیرخانه کنگره بین‌المللی امام سجاد علیه السلام

 

 

کلمات کلیدی:  در محضر استاد