ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: تمامی احکام، دستورالعملها، بایدها و نبایدها و آموزههای اسلامی، منطبق با فطرت انسان است که آن نیز منطبق با حقایق عالم هستی میباشد و بالتبع رعایت آنها، سبب رشد، کمال و قرب الی الله میگردد.
رسیدگی به فقیر، مسکین، ابن سبیل (در راه مانده)، یتیم و هر نیازمندی، نه تنها جزو رهنمودها و دستورالعملهای خداوند متعال است، بلکه از اهمّ موضوعات عبادی، اخلاقی، رفتاری و اجتماعی است که کوتاهی در آن، موجبات عقوبات دنیوی و اخروی را برای فرد و جامعه فراهم میآورد.
فقیر در لغت، به کسی میگویند که دیگر قدرت ایستادن و کمر راست کردن ندارد. مثل کسی که ستون فقراتش شکسته یا دچار مشکل شده باشد.
مسکین، در لغت به کسی میگویند که زمین افتاده است. به قولی ورشکسته است، برخی میگویند: زمین خورده است. حال به علتی. پس دیگر لزومی ندارد که ما علت را بررسی کنیم و بگوییم که خودش مقصر است یا خیر؟
هیچ کدام از این دو مورد، گدایان و متکدیان را شامل نمیگردد، مگر این که واقعاً فقیر و مسکین باشند.
پس تشخیص "فقیر و مسکین" کار سختی نیست، منتهی برخی بسیار سخت میگیرند – برخی انتظار دارند که طرف به اوج بدبختی، فقر و مسکنت افتاده باشد تا به او چند ریالی کمک کنند – برخی دیگر تمام لقمههای طرف را میشمرند، بعد اندکی کمک میکنند – برخی دیگر پس از کمک خود، نگاه به مصرف او میکنند و مثلاً اگر برای فرزندش اسباب بازی یا کفش خریده باشد یا برای خانواده میوهای تهیه کرده باشد، متأسف میشوند که چرا به او کمک کردهاند؟!
در اسلام به کسی که فقیر هم نباشد، اما اکنون دچار مشکلی شده، زکات میرسد. فرض کنید فرد دارایی بوده و هر سال در وقت معینی (مثل ماه مبارک، محرم، صفر و ...) مجلسی میگرفته و سفرهای پهن میکرده است، اما امسال توان آن را ندارد، اگر چه فقیر نیز نشده است، اما اگر این کار را نکند، حرمتش میشکند، پس میتوان به او زکات داد.
صدقه در مفهوم کلی، نیکی کردن است. حتی اخلاق خوب هم صدقه است. تجلی صدق است.
پس، همین که احساس میکنیم مسلمانی (یا هر انسانی) نیازمند است و ما میتوانیم به او کمکی کنیم، این کمک فرض و واجب میشود و دیگر لزومی ندارد که رزومهی او را بیرون بکشیم، یا در نظر بگیریم که چند نانآور در خانهی آنها هست – یا آیا پدر و برادرشان احساس مسئولیت نمیکنند و تنبلی میکنند و یا ... – در هر حال این شخص یا خانواده گرفتار شدهاند و به کمک نیاز دارند، پس باید به آنها کمک نمود.
در نتیجه، میتوان گفت که تشخیص اصلی با خود فرد است، نباید شجرهی نامهی محتاج را درآورد و با این و آن مشورت کرد که آیا او فقیر و مسکین است و کمک به او میرسد یا خیر؟ بلکه همین که خودتان احساس کردید نیاز دارند، مستحب و گاهی واجب میشود که کمک کنید.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: از بخشش ولو کم، شرمنده مباش که محروم کردن سائل از آن بیبهاتر است.
البته فقرا و مسکینانِ بسیاری در خویشان و اطرافیان ما وجود دارند که حتی سائل هم نیستند، یعنی دست مسئلت به سوی کسی دراز نکردهاند و به قول معروف با سیلی صورت سرخ میکنند، پس کمک به آنها واجبتر است.
سوره البلد را تلاوت نمایید، خیلی مهم و تعیین کننده است، خداوند متعال فرمود: آیا میدانید که "عقبه" چیست؟ بعد چند مورد را بیان میفرماید:
«وَهَدَيْنَاهُ النَّجْدَيْنِ»
و او را (به دادن عقل و تأييد به نقل) به دو راه (خير و شر در بعد مادى و معنوى) هدايت نموديم
«فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ»
و [لى] نخواست از گردنه [عاقبتنگرى] بالا رَوَد!
«وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْعَقَبَةُ»
و تو چه دانى كه آن گردنه [سخت] چيست؟
«فَكُّ رَقَبَةٍ»
بندهاى را آزادكردن؛
«أَوْ إِطْعَامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ»
يا طعام دادن در روز گرسنگى (قحطی عمومی یا گرسنگی فردی)
«يَتِيمًا ذَا مَقْرَبَةٍ»
به يتيمى خويشاوند،
«أَوْ مِسْكِينًا ذَا مَتْرَبَةٍ»
يا فقيرى خاكنشين (زمین خورده)
«ثُمَّ كَانَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ»
علاوه بر اين از زمره كسانى باشد كه گرويده و يكديگر را به شكيبايى و مهربانى سفارش كردهاند.
*- خداوند متعال در قرآن کریم تصریح و تأکید دارد که اولاً هر چه انفاق کنید، از آن رزقی است که من به شما دادهام و ثانیاً مبادا وقت کمک منّت بگذارید.
از جمله موارد منّت این است که کمک کننده، آنقدر دندانها، لقمهها، و قدمهای مثبت و منفی محتاج را بشمارد که آبرویش نزد خودش یا دیگران برود و تحقیر شود.
پس اگر خودتان احساس کردید که کسی یا خانوادهای نیاز به رسیدگی دارد، تا حد امکان خودتان رسیدگی کنید و البته وقتی هدف «قربة الی الله» باشد، کمک شما به دست خدا میرسد، مقبول و مرضی او واقع میشود و بهرهاش به خودتان بر میگردد.
کمک کردن یک بحث است، جواد و سخی و کریم بودن، بحث دیگری است، اینها همه اسماء الله است که باید در بندهی مؤمنش تجلی کند تا رو سفید به لقا برسد.
کلمات کلیدی:
گوناگون