«ایکس – شبهه»:‌ بدیهی است که علل متفاوت صعود یا هبوط یک ملت، با توجه به ابعاد بسیار گوناگون و غیر قابل شمارش و مؤثر در شکل‌گیری رشد صعود یا نزولی، محدود نیست که بتوان در چند جمله یا حتی چند محور به آنها اشاره نمود. لذا در ذیل فقط به چند نکته توجه داده می‌شود:

الف - غنای علمی و فرهنگی اسلام عزیز، دلیلی بر غنای مسلمانان نمی‌باشد. چرا اغلب مسلمانان به سان صاحب گنجی می مانند که نه ارزش گنج‌شان را می‌دانند و نه از آن استفاده می‌‌برند. دقت کنیم که کامل، نوری یا الهی بودن یک دین یا یک کتاب، دلیل بر کمال کسانی که خود را به آن منصوب می‌کنند نمی‌باشد. خداوند متعال درباره‌ی علمای یهود که کتاب را حمل می‌کردند، اما نه تنها بدان عمل نمی کردند، بلکه آن را وسیله‌ی سوء استفاده، تحریف، تخدیر و ترویج خرافات قرار داده بودند: می‌فرماید:

«مَثَلُ الَّذينَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوها كَمَثَلِ الْحِمارِ يَحْمِلُ أَسْفاراً بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذينَ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمينَ» (الجمعه - 5)

ترجمه: وصف حال آنان كه تحمل (علم) تورات كرده و خلاف آن عمل نمودند [یا در دست تورات داشته و بدان عمل نمی‌نمودند) در مثل به حمارى ماند كه بار كتاب‌ها بر پشت كشد (و از آن هيچ نفهمد و بهره نبرد) آرى قومى كه مثل حالشان اين است كه آيات خدا را تكذيب كردند بسيار مردم بدى هستند و خدا هرگز (براه سعادت) ستمكاران را رهبرى نخواهد كرد.

ب – اگر چه جهان غرب در تکنولوژی بسیار پیشرفته‌تر است و تکنولوژی نیز بخش قابل توجهی از نیازهای مادی و رفاهی را تأمین می‌کند، اما همه‌ی پیشرفت و همه رفاه [اعم از مادی و غیر مادی] در نیاز به ابزار صنعتی خلاصه نمی‌گردد، لذا تکنولوژی نمی‌تواند ضامن رفاه کامل بشر گردد.

امروز به رغم آن که کشورهای در حال توسعه و بالتبع عقب‌افتاده غبطه‌ی کشورهای صنعتی غربی را می‌خورند، آنها از آشفتگی  و نابسامانی‌های خود رنج هستند و به واپس‌گرایی خود، به ویژه در اصول انسانی که موجب بروز مشکلات عدیده در زندگی روزمره شده است اقرار دارند. چنان چه شاهدیم بر اساس آمار و گزارشات خودشان، ناامنی، قتل، جنایت، تجاوز (حتی به کودکان و در نهادهای دینی و علمی و ورزشی)، دزدی، فحشاء، اعتیاد و ... بی‌داد می‌کند، چه رسد به مباحثی چون: طلاق، سقط جنین، ارتباط نامشروع محارم و خانواده‌ی اول و ... .

ج – در عین حال خداوند علیم و حکیم وعده داده است که هر کس به اندازه‌ی تلاشش از دنیا و آخرت سهم می‌برد.

«وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعى»‏ (النجم - 39)

ترجمه: و اينكه انسان به جز كار و تلاشش سرمايه‏اى ندارد.

یا به تعبیر دیگر: برای انسان چیزی جز نتیجه‌ی سعی‌اش وجود ندارد. نه در دنیا و نه در آخرت.

لذا ملت‌ها نیز به میزان کار و تلاششان به ترقی، رفاه و تعالی می‌رسند. در آن دورانی که اروپائیان هم چون اعراب و بربرها فقط به بندگی قیصرها و قتل عام یک دیگر مشغول بودند و ملل مسلمان در فراز و نشیب‌های سیاسی فرصت را برای بسط علم و عمل به آن مناسب می‌دیدند، به پیشرفت و رشد و ترقی و رفاه رسیدند و در آن دوران که خلفا و پادشان و سلاطین ظالم بین آنها اختلاف انداختند، همگان را چاپیدند و با خونریزی‌های پیاپی مردم را مرعوب خود کردند و سپس به خوشگذرانی و عیش و نوش پرداختند، اروپایی‌ها قیام کردند و سپس به سراغ صنعت و ثروت رفتند و از خامی و خواب مسلمانان نهایت بهره را بردند و سود و ثروت خود را چندین برابر کردند. که غارت ثروت، ذخایر، معادن، حتی آثار تاریخی کشورهایی چون: ایران، مصر، ترکیه (عثمانی)،‌ هندوستان ... و نیز کشورهای آفریقایی و ... [که هنوز هم به شیوه‌ی مدرن ادامه دارد] دال بر مدعاست.

بهترین شاهد مدعا نیز رشد علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و ... ملت ایران، پس از قیام بر علیه سلطنت و برپایی جمهوری اسلامی ایران است. ملتی که به جز نوکری و ژاندارمی افتخار دیگری نداشت، اکنون نقش تعیین کننده‌ای در جهان دارد و به رغم همه‌ی مشکلات به یک قطب قدرت تبدیل شده است و به رغم همه‌ی تنگناها حتی در برخی از علوم و صنایع جزو ده کشور، هشت کشور و حتی سه کشور جهان قرار گرفته است. یا نمونه‌ی دیگر در برخی از زمینه‌ها مردم چین و ژاپن می‌باشند که ظرف مدت بیست سال، به قدرت اقتصادی برتر بدل شده‌اند. و در مقابل گویا دوران خواب غفلت و نخوت آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها که چند دهه است شروع شده، در حال بروز آثار سوء‌اش است.

کلمات کلیدی:  گوناگون