ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: ابتدا دقت کنیم که اشکال ما در چیست؟ این که خداوند منان بفرماید: «بسم الله الرحمن الرحیم»، یا در ترجمه اشکال داریم که مثلاً برای تفهیم منظور گفته شود: «به نام خداوندی که رحمان و رحیم است، آغاز می‌کنم»؟

بسم الله الرحمن الرّحیم

ترجمه شده است به «بنام خداوند بخشاینده‌ی مهربان» که البته این ترجمه صحیح و کامل نیست   و این نقص نیز به خاطر کمبود کلمات جایگزین می‌باشد. به قول آیت‌الله شهید مطهری رحمة الله علیه (مضمون) اگر «بنام خداوند بخشاینده‌ی مهربان» را به عربی ترجمه کنیم، می‌شود: «بسم الصاحب الجواد الرّئوف».

شاید برای الفاظ یا اسمایی، ترجمه داشته باشیم، به عنوان مثال بگوییم: اسم = نام / حیّ = زنده / علم = دانش / قدرت = توان و نیرو / و ...، اما برای کلمه‌ی "رحمن"، هیچ جایگزینی نداریم، مگر آن که مفهوم با تفسیر گفته شود. مثلاً بگویند: "رحمت یعنی وجود بخشیدن و رحمان کسی است که وجود می‌بخشد". از این رو، آنان که دقت بیشتری دارند، در ترجمه « بسم الله الرحمن الرّحیم»، کلمه رحمان را ترجمه نمی‌کنند:

علامه طباطبایی رحمة الله علیه: «به نام خدايى كه هم رحمتى عام دارد و هم رحمتى خاص به نيكان» (المیزان)

بسم الله الرحمن الرّحیم

نمی‌خواهیم وارد تفسیر شویم (اساساً نمی‌توانیم)، اما به حسب ترجمه و شرح روشن است که حرف «ب»، بای شروع، آغاز و ورود است؛ و کلمه «اسم» یعنی «نشانه».

پس دقت کنیم که نشانه‌ی هر چیزی، با خود آن چیز متفاوت است. اسم خداوند سبحان نیز با خود او متفاوت است، نشانه اوست، نه خود او.

در این آیه نیز توجه به «آغاز» و ورود به اسم‌ یا همان نشانه داده است، نه به ذات مقدس که راهی بر آن نیست. فرمود: به نشانه‌ (اسم) الله، اسم رحمان و اسم رحیم.

توجه داده است که خداوند سبحان، به اسم‌ها (نشانه‌هایش) شناخته می‌شود که سرآغاز آنها نیز الله و رحمان است، چرا که هر نشانه‌ای مخلوق اوست و هر چه مخلوق است، از رحمت خداوندی وجود یافته است.

بسم الله الرحمن الرّحیم

خداوند متعال، (الله جلّ جلاله)، هم خلقتش را با رحمتش آغاز می‌نماید و هم کلامش را با رحمتش آغاز می‌نماید. چرا که هر دو، مخلوق، آیه و نشانه‌ی (اسم) او می‌باشند و معرفت و شناخت او نیز به وسیله همین نشانه‌ها (اسماء) حاصل می‌گردد.

بدیهی است که هر چیزی، اسم و نشانه‌ای دارد. خلقت خدا و کلام خدا نیز اسم و نشانه‌ی اوست، لذا هم خودش به اسم و نشانه‌ی رحمتش آغاز می‌کند و هم بندگان را تأدیب و تعلیم می‌دهد که «آغاز با او و نشانه رحمت اوست» و «بقا» نیز نشانه رحمت اوست. از این رو در آیات و احادیث تأکید شده که هر کاری که بدون نام او آغاز گردد، ابتر (چیزی که آخرش بریده باشد) خواهد ماند.

لذا در ابتدای هر سوره که شامل آیات اوست نیز فرمود: «بسم الله الرحمن الرحیم».

بسم الله الرحمن الرّحیم

گفتار ما گاهی با عمل ما متفاوت است، چنان که مؤمنین را تأدیب و متذکر نمود به «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ - اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد، چرا چيزى مى‏گوييد كه انجام نمى‏دهيد؟ / الصف، 2»؛ اما "قول و کلام" خدا، عین فعل اوست و فعلش عین کلام اوست. به تعبیر حضرت آیت الله جوادی آملی (مضمون)، «اگر خلقت را به کتابت درآورند می‌شود قرآن؛ و اگر این کلام را به خلقت درآورند، می‌شود عالم آفرینش».

خب، این خلقت و کلام، از سوی کی، و با کدام تجلی آغاز گردیده است؟ از سوی «الله» و تجلی «رحمت». لذا در کلام نیز می‌فرماید: «بسم الله الرّحمن الرّحیم».

بسم الله الرحمن الرّحیم

پس خداوند متعال، بندگانش را به اسم‌ها (نشانه‌های) خودش توجه داده است، نه به ذات مقدس یا الفاظ و یا کلماتی که فقط گویای مفاهیمی هستند. ما را به حقایق و وجودهای "عینی" که نشانه‌های او هستند و همه تجلی رحمت او می‌باشند، توجه داده است. به زمین، آسمان و هر چه در آنهاست، که همه «اسم‌های» او و نشانه‌های او هستند.

بسم الله الرحمن الرّحیم

پس هر چه وجود یافته، «اسم الله» است، نشانه‌ی "الله" و نشانه‌ی "رحمت" اوست. منتهی هر کدام به تناسب ظرفیت وجودی، مرتبه‌ای دارند، تا برسد به نشانه‌های برتر، یعنی اسم‌های اعظم. یعنی انسان‌های کامل که خلیفة‌الله و مظهر اتمّ اسما (نشانه‌های) الهی هستند.

از این رو امام صادق علیه السلام، در تفسیر «اسماءُ الحُسنی» فرمودند:

«نَحنُ وَاللهِ الأسماءُ الحُسنی الَّتی لا یَقبَلُ اللهُ مِنَ العِبادِ عَمَلاً الاّ بِمَعرفَتِنا» (اصول کافی/ ج1/ ص 143)

ترجمه: قسم بخدا ما هستیم نام‌های نیک او (والاترین مراتب نشانه‌های او) که از بندگان هیچ عملی پذیرفته نمی‌شود جز به شناخت ما. (خدا به نشانه‌هایش شناخته می‌شود).

**- پس، بدیهی است که خداوند متعال، فعلش را که نشانه‌ی اوست، با اسمش آغاز کند و کلامش را که نشانه‌ی اوست، با اسمش آغاز کند و به ما نیز بیاموزد که به این اسم‌ها و نشانه‌ها توجه داشته باشیم و با نام و نشانه‌ی او آغاز کنیم. «بسم الله الرّحمن الرّحیم».

تعبیر دیگر اسم (داغ و علامت) است، یعنی او علامت خود را بر نشانه‌های تکوینی و کلامش گذاشت، شما نیز بر هر کردار و گفتاری، نام و علامت او را بزنید، تا به امر او و برای او باشد، و برایتان منور شده و باقی بماند.

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن