پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات / ایکس – شبهه: وقتی می‌فرمایید: «چرا ذکر نکرده‌اند؟»، یعنی ابتدا پس از تحقیق یقین پیدا کردید که «ذکر نکرده‌اند» و اکنون سؤال از "چرایی" آن دارید. اما آیا واقعاً همین‌طور است و مطمئن هستید که ذکر نکرده‌اند؟!

اجازه فرمایید پیش از پرداختن به واژه «صنعت» در قرآن و حدیث، به یک نکته کلی جهت مطالعات (چه اسلامی و چه غیر اسلامی، یا علمی و ...) اشاره نماییم:

کلمات و معانی:

گاهی ما در ادبیات و حتی در محاوره‌ی خودمان، کلمه‌ای را برای مفهومی منظور می‌کنیم و یا به عنوان "نام" بر چیزی یا کاری می‌گذاریم؛ اما این دلیل نمی‌شود که معنا و مفهومش و یا مصادیقش، در زبان اصلی کلمه، همان باشد، که ما منظور کرده‌ایم.

گاهی کلمات لفظ مشترک و معنای متفاوتی دارند، به قول معروف گاهی «مشترک لفظی» هستند و گاهی «مشترک معنوی» و گاهی نیز به صورت استعاره به کار می‌روند.

به عنوان مثال: ما برای اغلب مفاهیم غیر مادی نیز نام مادی می‌گذاریم، چرا که باید مفهوم کلمه، برای ما مصداق عینی داشته باشد. چنان که کلمه مشترکی مانند «پشت» را که جنبه‌ی مادی و فیزیکی آن برای ما مشخص است و مقابل (رو) قرار دارد، برای مفاهیمی چون: «پشتیبانی»، یا «پشت هم اندازی» و یا «پشت به پشت هم دادن» و یا «پشت سر هم چیدن» و ... به کار می‌بریم، یا همین طورند بسیاری از کلمات دیگر.

کلمه صنعت:

کلمه‌ی صنعت از مصدر «صَنَعَ» نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشد و الزاماً معادل «تکنولوژی» قرار ندارد.

به هر گونه ساختن و درست کردنی، «صنعت» گفته می‌شود، خواه خلقت باشد [چنان که «صانع = سازنده» از اسمای پروردگار عالم می‌باشد] – خواه انسان سازی و آدم شدن اخلاقی باشد – خواه درست کردن و ساختن چیزی باشد – و حتی خواه، یک نمایش غیر واقعی باشد که می‌گوییم: «تصنعی» بود.

قرآن مجید:

کلمه "صنعت" و مشتقات آن «صانع، مصنوع و ...»، در قرآن کریم به تمامی معانی فوق به کار رفته است:

صنعت، به معنای خلقت:

« وَتَرَى الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَهِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ » (النّمل، 88)

ترجمه: و كوه‌ها را مى‏بينى [و] مى‏پندارى كه آنها بى‏حركتند و حال آنكه آنها ابرآسا در حركتند [اين] صنع (ساخته‌ی) خدايى است كه هر چيزى را در كمال استوارى پديد آورده است در حقيقت او به آنچه انجام مى‏دهيد آگاه است.

صنعت، به معنای آدم‌سازی (اخلاق):

« قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ » (النّور، 30)

ترجمه: به مردان با ايمان بگو ديده فرو نهند و پاكدامنى ورزند كه اين براى آنان پاكيزه‏تر است زيرا خدا به آنچه مى‏كنند (آنگونه که خود و جامعه را می‌سازند) آگاه است.

صنعت، به معنای ساختن چیزی (تکنولوژی)

« وَاصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا وَلاَ تُخَاطِبْنِي فِي الَّذِينَ ظَلَمُواْ إِنَّهُم مُّغْرَقُونَ » (هود، 37)

ترجمه: و كشتى را زير نظر ما و به (هدايت) وحى ما (راجع به وسائل ساخت و كم و كيف، و زمان و مكان آن) بساز، و درباره كسانى كه ستم كرده‏اند با من سخن مگو، (از آنان شفاعت مكن)، كه حتما آنها غرق شدنى هستند.

صنعت، به معنای کار نمایشی (تصنعی = غیر حقیقی)

« وَأَلْقِ مَا فِي يَمِينِكَ تَلْقَفْ مَا صَنَعُوا إِنَّمَا صَنَعُوا كَيْدُ سَاحِرٍ وَلَا يُفْلِحُ السَّاحِرُ حَيْثُ أَتَى » (طه، 69)

ترجمه: و آنچه در دست راست دارى بينداز تا هر چه را ساخته‏اند ببلعد در حقيقت آنچه سرهم‏بندى كرده‏اند افسون افسونگر است و افسونگر هر جا برود رستگار نمى‌شود.

نکته: البته آیات فوق، فقط اشاره به آن دسته از آیات بود که در آن کلمه «صنعت» به کار رفته است، اما آیاتی که با واژه‌های دیگر به «کار و ساختن چیزهایی مانند بنا، تسلیحات و ...» اشاره دارد، بسیار است.

احادیث:

در احادیث نیز کلمات (مانند ادبیات قرآن کریم، ادبیات فارسی یا هر زبان دیگری) به معانی گوناگونش به کار رفته است؛ از جمله واژه‌ی "صنعت" که به تمامی معانی فوق به کار رفته است.

در دعای جوشن کبیر می‌خوانیم:

« یَا صَانِعَ کُلِّ مَصْنُوعٍ یَا خَالِقَ کُلِّ مَخْلُوقٍ یَا رَازِقَ کُلِّ مَرْزُوقٍ یَا مَالِکَ کُلِّ مَمْلُوکٍ ... ».

ترجمه: ای سازنده‌ی هر ساخته شده‌ای، ای خالق هر خلق شده‌ای، ای رازق هر رزق برنده‌ای، ای مالک هر آن چه به تملک در می‌آید ... .

صنعت – تکنولوژی:

و هم چنین کلمه صنعت به معنای مورد نظر در سؤال (ساختن - معادل تکنولوژی) نیز در احادیث بسیار به کار رفته است، مانند:

پيامبرصلي الله عليه وآله   :« وَيلٌ لِصُنّاعِ اُمَّتي مِنَ اليَومِ وغَداً » (وسائل الشيعه ، ح ۱۲ ، ص ۳۱۰)

ترجمه: وای به حال صنعت‏گران امّت من ، از اين‏كه در كار مردم امروز و فردا كنند.

امام صادق عليه السلام‌: « كُلُّ ذِي صَناعَةٍ مُضطَرٌّ إلى ثَلاثِ خِصالٍ يَجتَلِبُ بِهَا المَكسَبَ و هُوَ أن يَكونَ حاذِقا بِعَمَلِهِ مُؤَدِّيا لِلأمانَةِ فِيهِ مُستَميلاً لِمَن استَعمَلَهُ »؛ (بحار الأنوار ، ج 78 ، ص 236)

ترجمه: هر صنعت‌گر (صاحب صنعتی)، از سه خصلت گزير ندارد تا با آنها كسبش را رونق بخشد در كارش زبردست باشد‌، امانت دار باشد و نظر كارفرماى خود را [تأمين و] به خود جلب كند‌.

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

چرا در احادیث معصومین (ع)، از "صنعت" سخن نرفته است؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/7141.html

 

عضویت در کانال «پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات / ایکس – شبهه»

https://telegram.me/x_shobhe

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   ذکر   علم