پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات / ایکس – شبهه: آیا انصاف است که رحمت واسعه، لطف، جود و کرم الهی نسبت به بندگانش را علیه خودش به کار برند؟! آیا هر چه به ما داده و می‌دهد را خودمان خواسته‌ایم؟ آیا خود را به رغم کمی معرفت و عبادت و زیادی معصیت، لایق و مستحق الطاف و نعماتی که برخوردار شدیم، می‌دانیم؟!

پس او همگان را شامل مرحمت و کرم بدون دعا قرار داده و می‌دهد.

دعا:

دعا، یعنی «خواندن» - یعنی انسان بر اساس نیازهای خود، حاجاتی در دل دارد و چون خودش از یک سو غنی نیست و از سوی دیگر برخوردار از آن چه خواهد نمی‌باشد، این دعا را نزد دیگری (خدا یا غیر خدا)، به اشکال و طرق گوناگون [که یکی از آنها بیان با لفظ می‌باشد] طرح می‌کند. در واقع "دیگری" را برای رفع نیاز خود، می‌خواند.

توسل:

توسل، وسیله جستن است. هیچ کاری در این عالم، بدون وسیله انجام نمی‌گردد، پس انسان برای هر کاری، به دنبال وسایل متناسب با آن می‌باشد.

رشد، کمال، قرب الی الله و فلاح نیز بدون وسیله محقق نمی‌شود، لذا به مؤمنین که هدف‌شان از هر امری، هر کاری و رفع هر نیازی، قرب الی الله است، می‌فرماید:

« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَيهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُواْ فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ » (المائده، 35)

ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! از خدا بترسيد و [براى تقرب‏] به سوى او وسيله بجوييد و در راه او جهاد كنيد، باشد كه رستگار شويد.

پس، حصول علم، عمل صالح، ولایت پذیری، اعتصام به حبل‌الله، نماز، تلاوت قرآن، ادای زکات و دیون و امانات، جهاد، واسطه قرار دادن دیگران [چنان که حتی به یک دیگر التماس دعا می‌گوییم] ... و بالاخره "دعا"، همه وسایلی هستند که مؤمن برای رشد و قرب به خدا، بدان‌ها متوسل می‌گردد.

اثر دعا:

«قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزاماً» (الفرقان، 77)

ترجمه: بگو اگر عبادت‌تان (خدا خوانی) نباشد، پروردگار من اعتنايى به شما ندارد؛ شما كه تكذيب كرده‏ايد به زودى نتيجه‏اش را خواهيد ديد.

از این آیه روشن می‌شود که "دعا" فقط درخواست‌های مادی نیست، بلکه "عبادت"، خودش دعاست. انسان با عبادات خود، شوق و میل و نیاز حقیقی خود را که رشد، کمال و مرضی واقع شدن است، عرضه می‌دارد.

در این آیه می‌فرماید که بالاترین اثر دعا، همان نظر لطف، محبت و رحمت الهی است، چرا که می‌فرماید: اگر این دعا و عبادات شما نبود، خداوند متعال، اعتنایی به شما نمی‌کرد. یعنی مکرم‌تان نمی‌داشت.

دعا نکردن از تکبر است:

با توجه به کلیات فوق درباره‌ی دعا، باید دقت و مراقبت داشته باشیم که اجتناب از عبادت (بندگی) خدا [که یکی از مصادیقش "دعا" و ابراز و اظهار نیاز به درگاه ربوبی می‌باشد]، حاکی از تکبری است که در جان آدمی ریشه دوانده است، چنان که ابلیس لعین نیز به خاطر «استکبار»، نافرمانی کرد.

آنان که "عبادت و دعایی" به درگاه ربوبی ندارند، از چند صفت و ویژگی مُهلک برخوردارند، از جمله:

یک – متکبرند. خود را بالاتر از این می‌بینند که مقابل خداوند سبحان، اظهار بندگی کنند؛

دو – طاغوتند. گمان می‌کنند که دیگر "بی‌نیاز" شده‌اند و به همین دلیل طغیان می‌کنند؛

سه – مشرکند. چون حتماً و بدون تردید و استثنا، دیگران را بندگی کرده و نیازهای‌شان را به درگاه آنان می‌برند.

چهار – به طور حتم و یقین، به خاطر صفات مذموم و عملکرد سوء خود، معذب خواهند بود.

« وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ » (غافر، 60)

ترجمه: و پروردگارتان گفت: مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم، (تكبر از دعا تكبر از عبادت است و) البته كسانى كه از عبادت من تكبر مى‏ورزند به زودى خوار و سرافكنده وارد جهنم مى‏شوند.

پس، از آثار دعا، حفظ انسان از غفلت، جهالت، استکبار، طغیان و بدعاقبتی می‌باشد.

برآوردن حاجت کافران:

خداوند متعال، رحمت واسعه دارد، یعنی تمامی مخلوقات او، اعم از فرشتگان، انسان‌ها (مؤمن و ملحد)، حیوانات و ...، در ظلّ رحمت واسعه‌ی او قرار دارند.

خداوند متعال، مالک، رازق، جواد، کریم و ربّ العالمین است، پس تمامی مخلوقاتش شامل ظهور این اسما می‌گردند.

در دعای امام سجاد علیه السلام می‌خوانیم:

إِلَهِي كَيْفَ أَدْعُوكَ وَ أَنَا أَنَا - خدايا چگونه تو را بخوانم و حال آنكه من منم؛

وَ كَيْفَ أَقْطَعُ رَجَائِي مِنْكَ وَ أَنْتَ أَنْتَ - و چگونه اميدم را از تو قطع كنم‏ و حال آنكه تو تويى؛

إِلَهِي إِذَا لَمْ أَسْأَلْكَ فَتُعْطِيَنِي - خدايا! آنگاه كه از تو نخواهم كه به من عطا كنى؛

فَمَنْ ذَا الَّذِي أَسْأَلُهُ فَيُعْطِينِي - پس كيست كه از او درخواست کنم به من عطا کند؟

إِلَهِي إِذَا لَمْ أَدْعُكَ [أَدْعُوكَ‏] فَتَسْتَجِيبَ لِي - خدايا! آنگاه كه تو را نخوانم تا مرا اجابت كنى؛

فَمَنْ ذَا الَّذِي أَدْعُوهُ فَيَسْتَجِيبُ لِي - پس كيست كه او را بخوانم تا اجابتم كند؟ (مفاتیح)

تفاوت در معبود:

همه مخلوق هستند و همه بنده آفریده شده‌اند؛ پس همگان بندگی می‌کنند، منتها تفاوت در معبودهای آنان است. یکی معبودش خداست، دیگری طاغوت و فرعون و دیگری هوای نفس و مشتهیات آن. پس هر کسی معبود را خود را می‌خواند.

تفاوت در توسل:

چون انسان غنی نیست و فقیر و نیازمند است، برای برآورده شدن نیازها و حاجات خود، به وسایل گوناگونی چنگ می‌زند که به این کار «توسل» می‌گویند. پس همگان بدون استثنا متوسل می‌شوند، منتهی اسباب توسل آنها متفاوت است.

یکی برای رزق مادی خود، رازق حقیقی را فرا می‌خواند و حسبُ الامر او، به کار و تلاش صادقانه و متعهدانه، به نماز و دعا، به واسطه قرار دادن بزرگان در دعا، به قناعت و صرفه‌جویی و ... متوسل می‌شود – دیگری به دروغ، حقه‌بازی، کلاهبراداری، رشوه، احتکار، رانت، ربا ... و حتی خدمتگزاری خائنین متوسل می‌گردد.

آیا توسل‌های نوکران، به اربابان کاذب خارجی را در دنیا و حتی در کشور خودمان نمی‌بینیم؟!

تفاوت در دعا:

همه نیاز دارند، پس همه "دعا" دارند. منتهی تفاوت در "دعا"ها می‌باشد.

بیان شد که دعا فقط این نیست که کسی رو به قبله بنشیند و دستش را بالا ببرد و "یا ربّ، یا ربّ" بگوید؛ بلکه "درک نیاز و میل" از یک سو، و "خواستن و خواندن" آن از دیگری می‌باشد، چه صورت و ظاهر "دعا" را داشته باشد و چه نداشته باشد.

نیازها و حاجاتی کسانی که به خدا و بازگشت و لقای او ایمان ندارد، به نیازهای دنیوی محدود و ختم می‌گردد. نیازهایی که منشأ آن، فقط بدن و نفس حیوانی انسان می‌باشد.

اما نیازها، تمایلات و حاجات کسانی که به خدا و قیامت و حیات اخروی معرفت و ایمان یافته‌اند، شوق لقای محبوب دارند، نیازهای طولی است، نه عرضی. یعنی هدف غایی آنها قرب الی الله است، پس اگر نیازها و مواهب دنیا را بخواهند نیز در همان راستا می‌باشد.

نتیجه:

پس به طور حتم و یقین، برای گروه اول که فقط دنیا را طالبند، بهره‌ای از آخرت نیست و چه بسا خداوند کریم، سفره‌ی دنیای آنها را رنگین‌تر نیز بنماید، چون همین را می‌خواهند، چه به زبان بیاورند و یا نیاورند:

« ... فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ » (البقره، 200)

ترجمه: ... و از مردم كسى است كه مى‏گويد: «پروردگارا، به ما، در همين دنيا عطا كن» و حال آنكه براى او در آخرت نصيبى نيست.

اما، مؤمن ضمن آن که آخرت طلب است، مشتاق لقای محبوب است، [نه فقط مال دنیا]، بلکه "حسنه"ی زندگی دنیا را می‌خواهد، در راستای زندگی اخرویش، لذا در دعا می‌گوید:

« وِمِنْهُم مَّن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ » (البقره، 201)

ترجمه: و برخى از آنان مى‏گويند: «پروردگارا! در اين دنيا به ما نيكى و در آخرت [نيز] نيكى عطا كن، و ما را از عذاب آتش [دور] نگه دار.»

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

 

آیا برآورده شدن حاجات ناباوران، دلیل بی‌اثری دعا نیست؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/7142.html 

 

عضویت در کانال «پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات / ایکس – شبهه»

https://telegram.me/x_shobhe 

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون   دعا   استجابت   توسل   معاد