پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): احتیاط‌ها خودشان نیز فتوا هستند، پس گفته نمی‌شود که فرق‌شان با فتوا چیست؟ چنان که نسخه پزشک، دستورالعمل‌های بهبود است و پرسیده نمی‌شود که تفاوت «نسخه» با «بهبود» چیست؟

پس در این تعاریف، کدام مرجع مطرح نیست، همه یک تعریف دارند که بر اساس آن فتوا می‌دهند.

فتوا:

فتوا، بیان احکام است. یعنی خبر دادن از حکم کلى الهى در موضوعات کلى به استناد دلائل چهار گانه در فقه می‌باشد؛ اعم از آن که به صورت خبر القا شود یا به صورت امر.

فقیه، یک عالِمی است که پس از تحصیل علوم گوناگون که از جمله آنها قرآن، تفسیر، حدیث، رجال و ... می‌باشد، مستند و مستدل به منابع چهارگانه «کتاب، سنت، عقل و اجماع»، نظر خود را در مورد چگونگی یک فعل در شرع مقدس بیان می‌دارد. به عنوان مثال: نماز واجب است یا غیبت حرام است و ... .

حکم:

فتوا را با «حکم» می‌سنجند. فتوا خبر است، اما حکم "انشاء" است. فتوا با مصداق کاری ندارد، اما حکم حتماً متوجه یک مصداق عینی می‌باشد.

به عنوان مثال: فقیه فتوا می‌دهد که بر اساس ادله چهارگانه، شرب خمر یا قمار در شرع مقدس حرام است و یا امر به معروف و نهی از منکر واجب است و یا ... – حالا کِی و کجا و برای چه کسی و چگونه مصداق پیدا می‌کند، در مقوله فتوا نمی‌باشد. فقیه می‌گوید: ربا حرام است. حالا این که بنده و شما چه پولی را از چه کسی و به چه شکلی گرفتیم و آیا مصداق ربا هست یا نیست، با خودمان است.

اما "حکم"، دستوری از طرف حاکم درباره یک حکم شرعی، یا وضعی در موضوع خاصی است، اعم از این که حکم حکومتی باشد یا حکم قضایی. (مثل حکم تحریم تنباکو).

از این رو اگر فتوایی صادر شود، انجام اعمال طبق آن فتوا، فقط بر مقلدین یک فقیه و مرجع واجب می‌شود، اما اگر حکم صادر گردد، اطاعت از آن بر همگان و حتی تمامی فقها واجب می‌گردد.

احتیاط‌ها:

تمامی اعمال ما که مشمول احکام الهی می‌گردند، از چهار شکل «واجب، حرام، مستحب و مکروه» خارج نمی‌گردند. اما گستره‌ی دامنه و موضوعاتی که انسان با آن مواجه می‌شود، گاهی عمل به احتیاط را ایجاب می‌کند.

احتیاط واجب:

احتياط واجب , احتياط بدون فتوا می‌باشد. یعنی مجتهد (به هر دلیلی) از پیش هیچ فتوای قطعی در این خصوص صادر نکرده است و فقط ذکر "احتیاط" را نموده است. به عنوان مثال می‌گوید: «اگر نذر کند که به فقیر معینی صدقه بدهد، نمی‏تواند آن را به فقیر دیگری بدهد و اگر آن فقیر بمیرد، بنابر احتیاط باید به ورثه او بدهد».

در احتیاط واجب، مقلد می‏تواند به همان احتیاطی که مرجع تقلیدش گفته است عمل کند، یا به فتوای مجتهد دیگری که پس از او، اعلم شناخته شده است رجوع نماید.

احتیاط مستحب:

اما احتياط مستحب، آن است که فقیه و مجتهد، پس از صدور فتوا، در آن احتیاط نیز بنمایند. مثل آن که بگوید: « در غسل ارتماسى اگر به نيّت غسل ارتماسى به تدريج در آب فرو رود تا تمام بدن زيرآب قرار گيرد غسل او صحيح است و احتياط آن است كه يك دفعه زير آب رود»؛ یا بگوید: « واجب است در رکعت سوم و چهارم نماز در حال ایستاده یک مرتبه تسبیحات اربعه یعنى: «سُبْحانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلهَ إِلّا اللَّهُ وَ اللَّهُ اکْبَرُ» بگویند و احتیاط آن است که سه مرتبه گفته شود».

در چنین شرایطی، مقلد مختار است که به فتوا بسنده و عمل نماید و یا احتیاط استحبابی آن را نیز به جای آورد. اما نمی‌تواند در این مسئله، به مجتهد دیگری رجوع نماید.

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

تفاوت فتوا، حکم، احتیاط واجب و مستحب چیست؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/7261.html

 

عضویت در کانال «پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه)»

https://telegram.me/x_shobhe

 

 

کلمات کلیدی:  حقوقی و احکام