پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): ابتدا دقت شود که معنا و موضوع «موت» با «وفات» فرق دارد.

اگر چه ما در فارسی همه را به یک معنا و منظور می‌گوییم، اما "کلام الله" چنین نیست، بلکه از هر کلمه‌ای، همان معنای خودش منظور شده است.

«موت»‌، به فارسی همان مرگ است که با مفارقت روح از بدن، اتفاق می‌افتد. اما «وفات»، یعنی به تمام و کمال تحویل گرفتن.

هنگامی که خبر از مرگ (موت) کسی داده می‌شود، شاید این سؤال به ذهن خطور کند که "علت مرگ چه بود؟ یا چه شد که مُرد؟»، اما اگر گفته شود: «چیزی تحویل گرفته شد»، سؤال می‌شود که «چه کسی تحویل گرفت» - «یا چرا تحویل گرفت و کجا برد؟» - «یا به چه کسی تحویل داد؟»

آیاتی از مرگ (موت):

به عنوان مثال می‌فرماید: وقتی کسی در بستر احتضار افتاد (مرگ خود را نزدیک دید) حتماً وصیت کند، و یا می‌فرماید: دیگر در حیات اخروی (بهشت یا جهنم)، مرگی واقع نمی‌شود، یا می‌فرماید:

« حَتَّى إِذَا جَاء أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ » (المؤمنون، 99 و 100)

ترجمه: (آنها در شرك و كفر به سر مى‏برند) تا آن گاه كه مرگ يكى از آنان فرا رسد (در قبضه فرشتگان به خداوند) گويد: پروردگارا، مرا بازگردانيد * [تا] شايد عمل صالحى در آنچه (در دنيا) واگذاشته‏ام (از ايام عمر و اموال دنيا) انجام دهم. [اما] چنين نيست، آن سخنى است كه او گوينده آن است (ولى تحقّق نمى‏پذيرد)، و پيش روى آنها (عالم) برزخ است تا روزى كه برانگيخته شوند.

« وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّي تُبْتُ الآنَ وَلاَ الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ أُوْلَـئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا » (النساء، 18)

ترجمه: و اما آنهايى كه هم چنان به كار زشت خود ادامه مى‏دهند تا مرگشان فرا رسد، آن وقت مى‏گويند  : الان توبه كردم! براى چنين مردمى بازگشتن نيست، و نيز براى كسانى كه در حال كفر مى‏ميرند، كه مال براى آنان عذابى دردناك آماده كرده‏ايم

آیاتی از وفات:

« الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظَالِمِي أَنفُسِهِمْ فَأَلْقَوُاْ السَّلَمَ مَا كُنَّا نَعْمَلُ مِن سُوءٍ بَلَى إِنَّ اللّهَ عَلِيمٌ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ » (النّحل، 28)

ترجمه: همانان كه فرشتگان جانشان را مى‏گيرند در حالى كه بر خود ستمكار بوده‏اند. پس، از در تسليم درمى‏آيند [و مى‏گويند:] «ما هيچ كار بدى نمى‏كرديم.» آرى، خدا به آنچه مى‏كرديد داناست.

« الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ » (النّحل، 32)

ترجمه: همان كسانى كه فرشتگان جانشان را- در حالى كه پاكند- مى‏ستانند [و به آنان‏] مى‏گويند: «درود بر شما باد، به [پاداش‏] آنچه انجام مى‏داديد به بهشت درآييد.»

خدا یا فرشتگان؟

همان طور که در سؤال قید شده، در برخی از آیات تصریح دارد که "خدا جان یا روح را تحویل می‌گیرد":

« وَهُوَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُم بِاللَّيْلِ وَيَعْلَمُ مَا جَرَحْتُم بِالنَّهَارِ ثُمَّ يَبْعَثُكُمْ فِيهِ لِيُقْضَى أَجَلٌ مُّسَمًّى ثُمَّ إِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ ثُمَّ يُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ » (الأنعام، 60)

ترجمه: و اوست كسى كه شبانگاه، روح شما را [به هنگام خواب‏] مى‏گيرد و آنچه را در روز به دست آورده‏ايد مى‏داند سپس شما را در آن بيدار مى‏كند، تا هنگامى معيّن به سر آيد آن گاه بازگشت شما به سوى اوست سپس شما را به آنچه انجام مى‏داده‏ايد آگاه خواهد كرد.

در برخی آیات (مانند آیات فوق الذکر) نیز تصریح شده است که ملائک روح را تماماً تحویل می‌گیرند.

آیا اختلاف یا تناقضی هست؟

خیر. اگر شما به واسطه خدمتکاران و نیز خوردنی‌‌‌ها و آشامیدنی‌ها از میهمانان خود پذیرایی کنید، هم می‌توانید بگویید: «من از میهمانانم پذیرایی کردم» - و هم می‌توانید بگویید: «خدمه از میهمانان من پذیرایی کردند» - و هم می‌توانید بگویید: «با خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، از میهمانان پذیرایی شد»؛ که همه همان پذیرایی شماست، که با واسطه‌ها انجام شده است.

*- آنجا که خداوند متعال صفت یا فعلی را به خود نسبت می‌دهد، حاکی از آن است که تدبیر تمامی امور به علم، حکمت و مشیّت اوست که «ربّ العالمین» است، اما آنجا که همان صفت یا فعل را به مخلوقات نسبت می‌دهد، سخن از تجلی و نیز چگونگی اسباب و علل می‌باشد. چنان که می‌فرماید: "ما ابری فرستاده و از آن باران فرود می‌آوریم"؛ در اینجا معلوم می‌شود که خالق، ربّ، مدبر،فاعل و نازل کننده‌ی باران خداست، اما باران را از ابر فرود می‌آورد.

« وَهُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ حَتَّى إِذَا أَقَلَّتْ سَحَابًا ثِقَالاً سُقْنَاهُ لِبَلَدٍ مَّيِّتٍ فَأَنزَلْنَا بِهِ الْمَاء فَأَخْرَجْنَا بِهِ مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ كَذَلِكَ نُخْرِجُ الْموْتَى لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ » (الأعراف، 57)

ترجمه: و اوست كه بادها را پيشاپيش رحمتش [باران‏] مژده‏رسان مى‏فرستد، تا آن گاه كه ابرهاى گرانبار را بردارند، آن را به سوى سرزمينى مرده برانيم، و از آن، باران فرود آوريم و از هر گونه ميوه‏اى [از خاك‏] برآوريم. بدينسان مردگان را [نيز از قبرها] خارج مى‏سازيم، باشد كه شما متذكر شويد.

*- در مورد "وفات" نیز همین‌طور است، یکجا می‌فرماید که این وفات [به تمامه تحویل گرفتن]، از سوی خداوند متعال است، جای دیگر می‌فرماید که توسط فرشتگان مرگ این کار را انجام می‌دهد:

« وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَيُرْسِلُ عَلَيْكُم حَفَظَةً حَتَّىَ إِذَا جَاء أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَهُمْ لاَ يُفَرِّطُونَ » (الأنعام، 61)

ترجمه: و اوست چيره و مسلّط بر بالاى سر بندگانش، و نگهبانانى بر شما مى‏فرستد (از فرشتگان كه مراقب جسم و روحتان باشند) تا آن گاه كه هر يك از شما را مرگ فرا رسد فرستادگان ما (حضرت عزرائيل و جنودش) جانش را مى‏گيرند و آنها هرگز (در انجام وظيفه) كوتاهى ندارند.

سایر موارد:

این معنا اختصاصی به مرگ (موت) یا تحویل گرفتن روح (وفات) ندارد، چنان که علیم و معلم خداوند متعال است و توسط فرشته وحی، کتاب، رسول و الهام تعلیم می‌دهد؛ پس در آیه‌ای تعلیم را به خود اختصاص داده و در آیات دیگر به وسایلی که تحت امر او عمل می‌کنند اشاره دارد «عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ / العلق، 5» و در آیه‌ای دیگر به عوامل تعلیم‌اش تصریح می‌نماید « عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى / الرّحمن، 4» – یا هم چنین موضوع رزاقیت، که رازق و رزاق خداوند متعال است، اما برای مقدرات (اندازه‌ها) و نزول رزق، به عرش، فرشتگان، حضرت میکاییل و جنودش علیهم السلام و سایر اسباب و واسطه‌ها اشاره دارد – یا وحی را به خودش اختصاص داده، اما به نزول وحی توسط حضرت جبرئیل علیه السلام و فرشتگان وحی تصریح دارد و ... .

پس، هر چه هست، مخلوق، مُلک و مِلک خداوند متعال می‌باشد و ربوبیّت نیز از آن اوست، تدبیر کننده اوست، فعال ما یشآء اوست ...، اما کار را در چارچوب و نظامی که خلق کرده، طبق قوانینی که وضع و مقرر کرده و با نقش‌آفرینی اسبابی که قرار داده انجام می‌دهد؛ پس همه فعل اوست.

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

در آیاتی فرموده خدا جان را می‌گیرد و در آیاتی فرموده فرشتگان می‌گیرند؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/7281.html

 

عضویت در کانال «پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه)»

https://telegram.me/x_shobhe

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   معاد