پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات – خط ولایت:

متن ذیل، بخشی از فرمایشات امام راحل رحمة الله علیه در رابطه با «علم و تهذیب» می‌باشد:

...

آنان که دین سازى کرده، باعث گمراهى و انحراف جمعیت انبوهى شده‌اند بیشترشان اهل علم بوده‌اند؛ بعضى از آنان در مراکز علم تحصیل کرده ریاضت‌ها کشیده‌اند. رئیس یکى از فرق باطله در همین حوزه‌هاى ما تحصیل کرده است. لیکن چون تحصیلاتش با تهذیب و تزکیه توأم نبوده، در راه خدا قدم برنمى‌داشته، خباثت را از خود دور نساخته بود، آن همه رسوایى به بار آورده است.

اگر انسان خباثت را از نهادش بیرون نکند، هر چه درس بخواند و تحصیل نماید نه تنها فایده‌اى بر آن مترتب نمى‌شود بلکه ضررها دارد. علم وقتى در این مرکز خبیث وارد شد، شاخ و برگ خبیث به بار آورده، شجره خبیثه مى‌شود. هر چه این مفاهیم در قلب سیاه و غیر مهذب انباشته گردد، حجاب زیادتر مى‌شود. در نفسى که مهذب نشده، علم حجاب ظلمانى است: «العلم هو الحجاب الاکبر – علم بزرگترین حجاب است». لذا شرّ عالِم فاسد براى اسلام از همه‌ی شرور خطرناکتر و بیشتر است. علم نور است، ولى در دل سیاه و قلب فاسد دامنه ظلمت و سیاهى را گسترده تر مى سازد  .

علمى که انسان را به خدا نزدیک مى‌کند، در نفس دنیا طلب، باعث دورى بیشتر از درگاه ذى الجلال مى‌گردد. علم توحید هم اگر براى غیر خدا باشد، از حجب ظلمانى است؛ چون اشتغال به ما سوى اللّه است. اگر کسى قرآن کریم را با چهارده قرائت لِمَا سَوى اللّه (برای غیر خدا) حفظ باشد و بخواند، جز حجاب و دورى از حق تعالى چیزى عاید او نمى‌شود.

اگر شما درس بخوانید، زحمت بکشید، ممکن است عالم شوید، ولى باید بدانید که میان «عالم» و «مهذب» خیلى فاصله است. مرحوم شیخ، استاد ما، رضوان اللّه تعالى علیه، مى‌فرمود: اینکه مى‌گویند: «ملا شدن چه آسان، آدم شدن چه مشکل» صحیح نیست. باید گفت: «ملا شدن چه مشکل، آدم شدن محال است»!

کسب فضایل و مکارم انسانى و موازین آدمیت از تکالیف بسیار مشکل و بزرگى است که بر دوش شماست. گمان نکنید اکنون که مشغول تحصیل علوم شرعیه مى‌باشید، و فقه که اشرف علوم است مى‌آموزید، دیگر راحتید، و به وظایف و تکالیف خود عمل کرده‌اید. اگر اخلاص و قصد قربت نباشد، این علوم هیچ فایده‌اى ندارد. اگر تحصیلات شما، العیاذ باللّه، براى خدا نباشد و براى هواهاى نفسانیه، کسب مقام و مسند، عنوان و شخصیت در این راه قدم گذاشته باشید، براى خود وزر و وبال اندوخته‌اید. این اصطلاحات اگر براى غیر خدا باشد، وزر و وبال است.

زیادتی اصطلاحات علمی:

این اصطلاحات هر چه زیادتر شود، اگر با تهذیب و تقوى همراه نباشد، به ضرر دنیا و آخرت جامعه مسلمین تمام مى‌شود. تنها دانستن این اصطلاحات اثرى ندارد. علم توحید هم اگر با صفاى نفس توأم نباشد وبال خواهد بود.

چه بسا افرادى که عالم به علم توحید بودند و طوایفى را منحرف کردند. چه بسا افرادى که همین اطلاعات شما را به نحو بهترى دارا بودند، لیکن چون انحراف داشتند و اصلاح نشده بودند وقتى وارد جامعه گردیدند، بسیارى را گمراه و منحرف ساختند.

این اصطلاحات خشک اگر بدون تقوى و تهذیب نفس باشد، هر چه بیشتر در ذهن انباشته گردد، کبر و نخوت در دایره نفس بیشتر توسعه مى‌یابد. و عالِم تیره بختى که باد نخوت بر او چیره شده، نمى‌تواند خود و جامعه را اصلاح نماید، و جز زیان براى اسلام و مسلمین نتیجه‌اى به بار نمى‌آورد؛ و پس از سال‌ها تحصیل علوم و صرف وجوه شرعى، برخوردارى از حقوق و مزایاى اسلامى، سدّ راه پیشرفت اسلام و مسلمین مى‌گردد و ملت‌ها را گمراه و منحرف مى‌سازد؛ و ثمره این درس‌ها و بحث‌ها و بودن در حوزه‌ها این مى‌شود که نگذارد اسلام معرفى گردد، حقیقت قرآن به دنیا عرضه شود؛ بلکه وجود او ممکن است مانع معرفت جامعه، نسبت به اسلام و روحانیت گردد.

نمى‌گویم درس نخوانید:

من نمى‌گویم درس نخوانید، تحصیل نکنید؛ باید توجه داشته باشید که اگر بخواهید عضو مفید و مؤثرى براى اسلام و جامعه باشید، ملتى را رهبرى کرده به اسلام متوجه سازید، از اساس اسلام دفاع کنید، لازم است پایه فقاهت را تحکیم کرده صاحبنظر باشید؛ اگر خداى نخواسته درس نخوانید، حرام است در مدرسه بمانید؛ نمى‌توانید از حقوق شرعى محصلین علوم اسلامى استفاده کنید؛ البته تحصیل علم لازم است؛ منتها همان طور که در مسائل فقهى و اصولى زحمت مى‌کشید، در راه اصلاح خود نیز کوشش کنید. هر قدمى که براى تحصیل علم برمى‌دارید، قدمى هم براى کوبیدن خواسته‌هاى نفسانى، تقویت قواى روحانى، کسب مکارم اخلاق، تحصیل معنویات و تقوى، بردارید.

تا پایان عمر در مقدمه نمانید:

تحصیل این علوم در واقع مقدمه تهذیب نفس و تحصیل فضایل، آداب و معارف الهیه، مى‌باشد؛ تا پایان عمر در مقدمه نمانید که نتیجه را رها سازید. شما به منظور هدفى عالى و مقدس، که عبارت از خداشناسى و تهذیب نفس مى‌باشد، این علوم را فرا مى‌گیرید، و باید در صدد به دست آوردن ثمره و نتیجه کار خود باشید؛ براى رسیدن به مقصود اصلى و اساسى خود جدیت کنید.

 

نکته: اگر چه این فرمایشات، خطاب به طلاب بوده و آنها بیش از سایر دانش‌پژوهان در برابر خدا، مردم، اسلام و خودشان مسئول و مکلف می‌باشند، اما یک بحث کلی درباره "علم و تهذیب" است که همگان را شامل می‌گردد.

 

    

کلمات کلیدی:  رهبری   علم