آيا گمان بد بردن، اگر فقط دردهن انسان باشد و به زبان نياورد تا زمانی كه اثبات شود نیز گناه محسوب می‌گردد؟ (کارشناس معماری)

پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): مقوله "گمان بد بردن"، دامنه‌ی وسیع و ابعاد گوناگون و متفاوتی دارد. حکم کلی این است که "گمان بد مبرید که بیشتر این گمان‌ها گناه است".

بدیهی است که "ظن و گمان"، کار ذهن است و اگر به دیگران گفته شود، وارد مقولات دیگری چون: راهنمایی، هشدار و تذکر در موارد لازم و غیبت، تهمت، کذب، نمّامی و ... در موارد غیر لازم و غلط می‌گردد:

« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ » (الحجرات، 12)

ترجمه: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمان‌ها گناه است؛ و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید؛ و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید؛ تقوای الهی پیشه کنید که خداوند توبه‌پذیر و مهربان است!

نکته:

در آیه‌ی فوق، توجه به دو نکته، بسیار مهم و ضروری و روشنگر است، یکی این که فرمود: «از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید» (نه هر گمانی) – دیگر آن که فرمود: «برخی از گمان‌ها گناه است» (نه همه آنها).

بنابر این، موضوع گمان، مورد گمان، شرایط لازم برای گمان، چیستی و چگونگی گمان، حد و مرز گمان و از همه مهم‌تر، چرایی گمان (که برای خداست و یا برای نفس) و ...، همه شرط است.

فرض کنیم که چه در رفاقت و احوال شخصی و چه در سیاست و احوال سیاسی و اجتماعی، دشمن، روی خوش نشان دهد - و یا منافق خود را برای نفوذ، موافق نشان دهد - و یا ملوّن، برای فریب شخص یا جامعه، خود را ظاهر الصلاح، مخلص، یکرنگ و خیرخواه نشان دهد!

●- حال باید چه کرد؟ آیا باید هر چه می‌گوید یا به حسب ظاهر نشان می‌دهد را با سادگی، زودباوری، بی‌بصیرتی و بلاهت و حماقت، باور کرد و پذیرفت؟! یا یا باید نسبت به این مواضع فریبکارانه، بدگمان بود؟!

●- آیا اگر سوابق، موقعیت‌ها، اهداف سوء، دشمنی‌ها، اعلام مواضع‌های خصمانه در گفتار یا عمل و ... نیز دال بر دروغ، فریب، فتنه، تاکتیک و ... بود، نباید تأمل و گمان بد برد و نباید آن را برای اطرافیان و یا مردم (در امور کلی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و ...)، بیان نمود تا آگاه و بصیر شوند و فریب نخورند؟!

*- بنابراین، ضمن آن که مسلمانِ عاقل و خوش اخلاق، نباید با استمرار بدگمانی‌ها، از خودش یک انسان بداخلاق، بدگمان، بدبین، سیاه‌نما و ... بسازد، هم چنین نباید ساده‌لوح، زودباور، سطحی‌نگر، خوش‌بینِ خیالباف و ابله باشد.

*- از این رو، باید دقت کنیم که به ویژه در مسائل و امور اجتماعی و سیاسی، چارچوب « أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ » همه جا صادق است و باید لحاظ شود. فضای جامعه‌ی اسلامی و نگاه مردم به یک دیگر نباید مسموم گردد و رنگ و بوی "بد گمانی" به خود بگیرد؛ در عین حال، نسبت به کفار، مستکبران، دشمنان داخلی و خارجی، ستون پنجمی‌ها، نفوذی‌ها، منافق صفت‌ها، ملوّن‌ها، کلاهبردارها، رانت‌خواران، بی‌تقیدها و بی‌تقواها و ...، نباید خوش گمان بود.

دو بیان در دو موضع، از مقام معظم رهبری:

الف - « به اخلاق خودمان هم برسیم. اخلاق اهمیتش از عمل هم بیشتر است. فضای جامعه را فضای برادری، مهربانی، حسن ظن قرار بدهیم. من هیچ موافق نیستم با اینکه فضای جامعه را فضای سوءظن و فضای بدگمانی قرار بدهیم. این عادات را از خودمان باید دور کنیم. اینکه متأسفانه باب شده که روزنامه و رسانه و دستگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گوناگون ارتباطی - که امروز روزبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌روز هم بیشتر و گسترده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر و پیچیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر می‌شود - روشی را در پیش گرفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند برای متهم کردن یکدیگر، این چیز خوبی نیست؛ این چیز خوبی نیست، دل ما را تاریک می‌کند، فضای زندگی ما را ظلمانی می‌کند. هیچ منافات ندارد که گنهکار تاوان گناه خودش را ببیند، اما فضا، فضای اشاعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی گناه نباشد؛ تهمت زدن، دیگران را متهم کردن به شایعات، به خیالات ... فضا را نباید از تهمت و از گمان سوء پر کرد » (29/6/1388)

ب - «امروز دستگاه‌های  شیطانی عالم، قدرت‌های شیطانی عالم، دارند مردم را روزبه‌روز در این مرداب جهالت و ضلالت بیشتر فرو می‌برند و با هر نقطه‌ای هم که با حرکت شیطانی آنها مخالف باشد مقابله می‌کنند. حالا آقایان آمریکایی‌ها که با مسئولین ما دُور هم می‌نشینند، از حقیر گله می‌کنند که چرا این‌قدر به ما بدبین است؛ خب من خوش‌بین باشم؟ با این وضعیّتی که شماها دارید، می‌شود به شماها خوش‌بین بود؟» (28/7/1395)

حدیث (بدگمانی‌های مذموم):

نباید به نسبت به مؤمنین، نیکوکاران و یک دیگر بدبین بود و ذهن را به گمان بد در مورد آنان عادت داده و مشغول نمود.

پیامبر اکرم، صلوات الله علیه و آله:

« إِیَّاكُم وَالظَّنَّ، فَإِنَّ الظَّنَّ أَكذَبُ الكِذبِ » (بحار الانوار، ج 75، ص 195)

بر شماست که از ظن و گمان بپرهیزید زیرا ظن (نابجا) دروغ‌ترین دروغ‌ها است.

●- امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام:

« اِطرَحُوا سُوءَ الظَّنِّ بَینَكُم، فَإِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ نَهَی عَن ذَلِكَ » (الخصال، ص 624)

سوء ظن و بدبینی نسبت به یكدیگر را دور افكنید؛ زیرا خدای عزوجل از این امر نهی فرموده است.

●- امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام:

« مِن كِتَابِهِ لِلأَشتَرِ لَمَّا وَلاهُ مِصرَ: إِنَّ البُخلَ وَالجَورَ وَالحِرصَ غَرَائِزُ شَتَّی یَجمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ بِاللهِ، كُمُونُهَا فی الأَشرَارِ » (بحار الانوار، ج 77، ص 243)

(در فرمان استانداری مصر به مالك اشتر) فرمود: همانا بخل و ستم و آزمندی (حرص) خصلت‌های گوناگونی هستند كه منشأ آنها بدگمانی به خداست و در نهاد اشرار از مردمان نهفته‏اند.

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

آيا گمان بد بردن، اگر فقط دردهن انسان باشد و به زبان نياورد تا زمانی كه اثبات شود نیز گناه محسوب می‌گردد؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/8280.html

 

 

کلمات کلیدی:  حقوقی و احکام