بِسْمِ ٱللّٰهِ ٱلرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِيمِ -الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم

سلام دوستان؛

هدایت شدن و رسیدن به رشد و کمال دنیوی و بالتبع اخروی، هیچ راه‌کاری به جز شناخت اصول و راه‌های هدایت ندارد.

این قاعده را در هدایت تکوینی (خلقت) و امور طبیعی تا حدود زیادی درک و تجربه کرده‌ایم. مثلاً دانسته‌ایم که تا انسان اصول سلامت و بهداشت را نداند و فروعش را نیز رعایت نکند، در خطرات مُهلک قرار دارد و هر چه بیشتر بداند و رعایت کند، سالم‌تر، جوان‌تر و با نشاط‌تر می‌ماند و حتی دوران کهولتش نیز همراه با همین سلامت و نشاط می‌باشد.

در هدایت تشریعی (دین)، گمان اولیه آن است که خداوند متعال فقط انبیا و رسولانش را برای هدایت مردم فرستاده است! اما اصلاً چنین نیست، چرا که انسان تک بُعدی (شنیداری) نیست. لذا تصریح دارد که برای هدایت انسان، که مستلزم اقدامش برای برقراری "قسط = عدل" در درون و برون می‌باشد، سه عامل را قرار داده است که سه بُعد انسان جهت هدایت و رشد را پوشش می‌دهند:

« لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ...»

ترجمه: ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان (شناسایی حقّ از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند ... ؛

فرمود: رسول را [که یک انسان است و به این امر برگزیده شده]، فرستادیم – آن هم نه دست خالی و بدون دلیل و حجت، بلکه با بینات. اما به رسول و بیناتش نیز بسنده ننمودیم، بلکه به همراه او، کتاب و میزان را نیز نازل نمودیم!

حال به ابعاد این سه اصل توجه کنیم:

عقل و حس: 

عقل انسان، مبتنی بر بدیهیات اولیه‌ای که در آن سرشته شده است می‌شناسد، و اولین مُدرکات بیرونی انسان نیز "حسّی" می‌باشند، هر چند که آدمی هر محسوسی را برای نتیجه‌گیری کلی و قعطی و برای تعمیم، به "عقل تجریدی" ارجاع می‌دهد. مثلاً می‌گوید: چون طبق قانون عقلی، هیچ معلولی بدون علت نیست، پس گرمای این جسم، یا نور آن منطقه، و یا فلان بیماری، بدون دلیل نیست و بر همین اساس به دنبال علل و عوامل می‌رود و علوم طبیعی کشف می‌گردد.

پیامبر و بینه: پیامبر، یک انسان است، یک شخص است و قابل رؤیت. اما او همین طوری به وسط یک جمع نمی‌آید و ادعای نبوت و رسالت نمی‌کند، بلکه با "بینه" می‌آید.

"بیّنه"، یعنی برهان، حجت و دلیل که دو نوع می‌باشد. اول دلایل و استدلال‌های عقلی و دوم معجزاتی که حسّی است و نتیجه‌گیری عقلی دارد.

علم، تعلیم و تعلیم:

کتاب و علم: تردیدی نیست که صرف "عقل" و یا حتی تجربه‌ی حسی، بدون "علم"، کارآیی و موضوعیتی ندارد. بنابر این، خداوند متعال، کتاب را به همراه پیامبری که "بینات" به همراه دارد، فرو فرستاد تا بُعد علمی برای هدایت نیز کامل گردد.

قرآن کریم، سراسر عِلم است، چنان که انجیل و تورات اصلی و تحریف نشده نیز سراسر علم بود، اما قرآن کریم، تصدیق کننده‌ی کتب پیشین، به اضافه‌ی دروس کلاس‌های بالاتر و کامل علمی می‌باشد، تا بتواند نیاز هدایتی انسانِ در حال رشد را تا آخرالزمان مرتفع نماید.

از علوم نظری چون خداشناسی، معادشناسی، پیامبر شناسی، وحی شناسی، ولایت و امامت شناسی گرفته تا انسان شناسی، جامعه‌شناسی، حقوق، سیاست، اقتصاد، فرهنگ، روانشناسی، رفتارشناسی، دوست‌شناسی، دشمن شناسی ...، تا حتی جهت بخشی به علوم طبیعی، به شکلی که انسان، فقط عنصر را نبیند، بلکه عناصر برای او، آیه‌ها و نشانه‌های هدایتی باشند. لذا قبل و بعد هر فعلی، به فاعل آن متذکر می‌گردد. می‌فرماید: خداوند سبحان است که زمین و آسمان را خلق کرد، ابر و باد و باران را فرستاد، گیاهان را رویاند، انسان را زنده کرده و می‌میراند ... و در دیدن پدیده‌های مادی (حسّی)، طرح سؤال عقلی می‌نماید؟ مانند:

« أَمَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنْبَتْنَا بِهِ حَدَائِقَ ذَاتَ بَهْجَةٍ مَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُنْبِتُوا شَجَرَهَا أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ يَعْدِلُونَ » (النّمل، 60)

ترجمه: (آیا بتهایی که معبود شما هستند بهترند) یا کسی که آسمان‌ها و زمین را آفریده؟! و برای شما از آسمان، آبی فرستاد که با آن، باغهایی زیبا و سرورانگیز رویاندیم؛ شما هرگز قدرت نداشتید درختان آن را برویانید! آیا معبود دیگری با خداست؟! نه، بلکه آنها گروهی هستند که (از روی نادانی، مخلوقات را) همطراز (پروردگارشان) قرار می‌دهند!

« أَمَّنْ جَعَلَ الْأَرْضَ قَرَارًا وَجَعَلَ خِلَالَهَا أَنْهَارًا وَجَعَلَ لَهَا رَوَاسِيَ وَجَعَلَ بَيْنَ الْبَحْرَيْنِ حَاجِزًا أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ » (النّمل، 61)

ترجمه: یا کسی که زمین را مستقرّ و آرام قرار داد، و میان آن نهرهایی روان ساخت، و برای آن کوه‌های ثابت و پابرجا ایجاد کرد، و میان دو دریا مانعی قرار داد (تا با هم مخلوط نشوند؛ با این حال) آیا معبودی با خداست؟! نه، بلکه بیشتر آنان نمی‌دانند (و جاهلند)!

« أَمَّنْ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَمَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ » (النّمل، 64)

ترجمه: یا کسی که آفرینش را آغاز کرد، سپس آن را تجدید می‌کند، و کسی که شما را از آسمان و زمین روزی می‌دهد؛ آیا معبودی با خداست؟! بگو: «دلیل‌تان را بیاورید اگر راست می‌گویید!»

میزان:

اما، صِرف عقل، حس و علم نیز برای حرکت در جهت رشد و کمال کفایت ندارد، بلکه انسان باید الگو و رهبر داشته باشد و در هر امری، هر حرکتی، هر گفتار یا رفتاری، هر تعاملی، هر مواضعی و ...، میزانی برای سنجش حق از باطل داشته باشد.

بی‌تردید، همگان نمی‌توانند به لحاظ عقلی، حکیم و فیلسوف باشند، ملاصدرا و بوعلی باشند؛ و همگان نمی‌توانند به لحاظ علمی، به تمامی علوم نظام آفرینش و علوم قرآنی واقف گردند؛ اما همگان می‌توانند [و باید]، میزان سنجش و الگویی داشته باشند تا خود و هر امری را با آن بسنجند.

بنابر‌این، خداوند متعال فرمود که به همراه رسولانش صلوات الله علیهم اجمعین، دو چیز را نازل نمود که عبارتند از «کتاب و میزان». همان دو چیزی که "ثقلین = دو چیز گرانقدر" نامیده شد و پس از رفتن رسول از میان مردم، برای رشد و هدایت آنها باقی گذاشته شد.

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال کوتاه و نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

مثلث هدایت، و نیازهای سه گانه‌ی بشر برای رشد و تکامل

http://www.x-shobhe.com/shobhe/8291.html

 

 

کلمات کلیدی:  یادداشت