پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): باید سه مقوله‌ی کتاب شناسی – شخصیت شناسی و نیز "مطالب مندرج" در یک کتاب را از یکدیگر تفکیک نماییم، چرا که هر کدام مقوله‌ای مستقل از دیگری می‌باشند.

کتاب: در کتاب شناسی، ممکن است کتابی از اساس بی‌پایه تألیف شده باشد، و ممکن است که اصل آن درست باشد و سپس تمام یا بخشی از آن دچار تحریف شده باشد؛ ممکن است چه درست و چه نادرست، نسبتش به یک نویسنده، جعلی باشد. بنابراین نظرات در مورد آن نیز متفاوت می‌شود.

به عنوان مثال: تورات و انجیل که در اصل آن کتب الهی هست، و سپس بخش‌هایی از آنها دچار تحریف شده است. بنابراین، اگر بگوییم «تورات و انجیل کتاب آسمانی هستند»، درست گفته‌ایم و اگر بگوییم: «تورات و انجیل، کتاب‌های تحریفی هستند» باز هم درست گفته‌ایم؛ چرا که هر گزاره، مربوط به نگاه و تعریفی از منظری جداگانه می‌باشد.

هم چنین ممکن است دانشمندان مشهوری در کتبی معتبر، از یک کتابی نام برده باشند و به مطالب آن استناد کرده باشند، اما اصل آن کتاب بر اثر مرور زمان، یا حوادث طبیعی، یا جنگ‌ها و کتاب‌سوزی‌ها و ... از بین رفته باشد، اما به استناد کتب موجود از این شخصیت‌های معتبر، می‌شود به وجود آن کتاب‌ها، موضوع و مطالبش، در حد اشاره و استناد اینان پی‌برد. چنان که در قرآن کریم، سخن از صحف ابراهیم، زبور داود علیهما السلام و دعوت آنان آمده است، اما خود آن کتاب‌ها یا الواح باقی و در دسترس نمانده‌اند.

شخصیت: در مورد اشخاص نیز گاه بحث از تاریخچه‌ی حیات آنان است، گاه سخن از اعتبار و ثقه بودن یا نبودن خود آنان است، و گاه سخن از اظهارات و تألیفات آنان به میان می‌آید که هر کدام موضوعی مستقل هستند.

به عنوان مثال: تاریخچه‌ی زندگی شخصیتی به نام "ابوهریره"، چگونگی اسلام آوردنش و کیفیت بقایش در اسلام، روشن است و به همین دلیل، هیچ حدیثی به نقل از او معتبر نیست، مگر آن که اعتبارش از ناحیه ناقلان و مستندات معتبر دیگری ثابت گردد.

هم چنین است تاریخچه و شخصیت « سُلَیْم بن قِیْس هِلالی کوفی».

او، دو سال پیش از بعثت به دنیا آمد. نسلش به حضرات اسماعیل و بالتبع ابراهیم علیهم السلام می‌رسد.

او را اولین تاریخ‌نگار مسلمان و شیعه می‌نامند، چرا که حوادث دوران رسالت، بعد از رحلت و ... را از نزدیک درک کرده بود و حتی در جنگ صفین شرکت داشت و رکاب امیرالمؤمنین علیه السلام، قرار داشت و پس از ایشان نیز در رکاب امام حسن مجتبی علیه السلام، در سنگرهای علمی، تحقیقی، فرهنگی و سیاسی، فعالیت می‌نمود و تمامی حوادث را به نگارش در می‌آرود و گاه در ذیل آنها فرمایشی از معصوم علیه السلام را می‌نوشت.

در سال 58 هجری قمری، که امام حسین علیه السلام، به مکه عزیمت نمودند، سلیم کوفی خود را به وی رساند و در جلسه بسیار مهم آن حضرت در منا شرکت نمود. از این تاریخ تا پس از شهادت سیدالشهداء علیه السلام در سال 61 هجری قمری، خبری از سلیم ثبت نشده است. برخی از محققان احتمال می دهند او این مدت را، همراه جمعی از شیعیان، در زندان ابن زیاد به سر برد.

مدتی پس از فاجعه کربلا، از زندان آزاد شد و عمر طولانی سبب گردید تا محضر امام سجاد و امام باقر علیهماالسلام را نیز درک نماید.

در سال 75 هجری قمری، حکومت حجاج خون آشام بر عراق و کوفه شروع شد و قلع و قمع پیروان واقعی رسول الله و اهل عصمت علیهم السلام به اوج رسید. سلیم بن قیس، که تا این زمان با استفاده از تدابیر حکیمانه خود و نوشته های گرانبهایش را حفظ کرده بود، مورد خشم حجاج قرار گرفت. حجاج دستور داد تا سلیم را دستگیر کنند و به قتل برسانند. سلیم از کوفه گریخت؛ به طرف ایران حرکت کرد و در منطقه «نوبندجان فارس » (نورآباد ممسنی فعلی) سکونت گزید.

حدیث – اما، حدیث یعنی نقل قول از معصوم علیهم السلام که تثبیت صحت آن نیز روش‌های علمی خود را دارد؛ به اجمال آن که پس از تطبیق محتوا به عقل و وحی، بررسی می‌شود که آیا خود ناقل معتبر است یا خیر؟ سپس بررسی می‌شود که او از چه کسی یا چه کسانی نقل کرده است و آیا همه آنان معتبر هستند و یا خیر و ...؟

بنابراین، کتاب، هر چند بحارالانوار باشد و ناقل یا نویسنده‌اش، مرحوم علامه مجلسی رحمة الله علیه باشد، هیچ دلیلی نیست که هر چه نقل کرده، عیناً کلام معصوم علیهم السلام باشد، چه آن که خود ایشان نیز چنین ادعایی نداشتند و پس از جمع‌آوری احادیث در آن شرایط سیاسی و فرصت کوتاه ایجاد شده، به تفکیک آنها پرداختند و بخشی را انجام دادند و ادامه را به علمای بعدی سپردند. کتاب "اسرار آل محمد صلوات الله علیه و آله" نیز مستثنا از این قواعد نمی‌باشد.

کتاب "اسرار آل محمد صلوات الله علیه و آله": بله، نظرات متفاوت است. برخی این کتاب را صد در صد قبول کرده‌اند – برخی از اساس کتاب را جعلی دانسته و نسبت دادن این کتاب به سُلیم بن قیس را مستند و صحیح نمی‌دانند. برخی دیگر، اصل وجود چنین کتابی و استنادش به وی را قبول دارند، اما از یک سو قایل به تحریف بخش‌هایی از آن در طول زمان هستند و از سویی دیگر تمامی احادیث و روایات نقل شده را معتبر نمی‌دانند، بلکه می‌گویند: باید سندش در علم حدیث و علم رجال و ... بررسی گردد و سپس مورد تأیید قرار گیرد.

●- در هر حال، سُلیم یک تاریخ‌نگار معتبر بوده است، کتابش نیز به عنوان اولین کتاب تاریخی و حدیثی بسیار ارزشمند است. لذا دانشمندانی که تا اوایل قرن چهارم می‌زیسته‌اند (مانند محدث بزرگ، نُعمانی)، کتابی که در دست داشتند و مطالبش را کاملاً تأیید می‌کنند. – برخی می‌گویند: چون بزرگانی مانند سید بن طاووس از کتاب او نامی نیاورده‌اند، پس تأیید نمی‌نمودند.

اما، اکنون در این کتابی که در دست است، سعی شده برای روایات مندرج، اسناد دیگری نیز قید شود، بنابراین، اگر صحت یک حدیثی با سندهای موثق دیگر نیز تثبیت شد، دلیلی برای تردید باقی نمی‌ماند. اما دلیلی نیست که تمام آن کتاب و هر چه در آن نوشته شده، معتبر دانسته شود.

 

مشارکت و هم‌افزایی (سؤال به همراه نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)

درباره‌ی اعتبار کتاب "اسرار آل محمد علیهم السلام" و نویسنده‌اش «سلیم بن هلالی»، نظرات علما از گذشته تا کنون، بسیار متفاوت بوده است؟

http://www.x-shobhe.com/shobhe/8880.html

 

  

کلمات کلیدی:  تاریخی