پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس – شبهه): اجازه دهید از آخر شروع کنیم! حالا چرا نمیگویند: «بعضی از انسانها به خاطر اعمال بدشان زودتر میمیرند و میگویند به خاطر اعمال خوبشان زودتر میمیرند»؟! در حالی که تصریح شده نماز اول وقت، صله ارحام، صدقه، دعا و سایر حسنات، سبب طول عمر میگردد، نه کاهش آن.
●- "اجل" یا زمان مرگ انسان، چه اجل مسما باشد، یا معلق، بر اساس مقدرات، حتمی است. منتهی اجل مسما قابل تغییر نمیباشد، ولی اجل معلق قابل تغییر است و البته اگر تغییر نیابد، حتمی میشود.
●- "اجل" یعنی پایان و سر رسید مدت، حال خواه در مورد زندگی و مرگ گفته شود، خواه دربارهی اجل و پایان مدت هر چیزی.
●- در قرآن کریم، واژهی "اجل" به معنای پایان دوره و سررسید، در موارد گوناگونی به کار رفته است، مانند: اجل امتها (لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ) – پایان عذابهای دنیوی (فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُمُ الرِّجْزَ إِلَى أَجَلٍ هُمْ بَالِغُوهُ إِذَا هُمْ يَنْكُثُونَ - و چون عذاب را تا سررسيدى كه آنان بدان رسيدند از آنها برداشتيم باز هم پيمانشكنى كردند / الأعراف، 135) – پایان و سر رسید دورهی حیات ستارگان، سیارات و کهکشانها (كُلٌّ يَجْرِي إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى – هر یک تا سر رسید معلومی در جریان هستند / لقمان 29) ... و بالاخره اجل یا سررسید حیات انسان در دنیا.
●- بنابراین چون دنیا دار بقا نیست، هر کسی یا هر چیزی پایان مدت دوامی دارد که وقتی به پایان آن رسید، بدون لحظهای تقدم یا تأخیر، به وقوع میپیوندد و البته این پیدایش، آمدن و رفتن، در اختیار انسان نمیباشد، بلکه خالق، قادر، مالک و رب جلیل، تقدیر (اندازه گذاری) نموده است:
« قُلْ لَا أَمْلِكُ لِنَفْسِي ضَرًّا وَلَا نَفْعًا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ إِذَا جَاءَ أَجَلُهُمْ فَلَا يَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَلَا يَسْتَقْدِمُونَ » (یونس علیه السلام، 49)
ترجمه: بگو: «من (حتّی) برای خودم زیان و سودی را مالک نیستم، (تا چه رسد برای شما!) مگر آنچه خدا بخواهد. (این مقدار میدانم که) برای هر قوم و ملّتی، سرآمدی است؛ هنگامی که اجل آنها فرا رسد، (و فرمان مجازات یا مرگشان صادر شود،) نه ساعتی تأخیر میکنند، و نه پیشی میگیرند!
انواع اجل:
«اجل مسمی» که از آن به «اجل حتمی»، «اجل محتوم»،«اجل مکتوب» و «اجل معیّن» نیز تعبیر میکنند، همان پایان طبیعی دورهی عمر (حیات دنیوی) هر چیزی است. خواه یک قطره آب تبخیر شود و دیگر دورهی آب بودن آن به سر رسد، یا عمر انسان به پایان رسد.
«اجل معلق» که از آن به «اجل مشروط و موقوف» و «اجل مقضی» نیز تعبیر میشود، اجلی است که با فراهم شدن شرایط و مقدرات پیش میآید، مثل این که کسی بر اثر آلودگی هوا، یا قحطی، گرسنگی و بیماری، زودتر بمیرد.
توضیح: خداوند علیم و حکیم، هر موجودی را بر اساس اندازهها (مقدرات) خلق نموده و بر همان اساس ربوبیت و هدایت مینماید: « الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى * وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى / الأعلی،2 و 3».
بنابراین، هر گاه اندازههای (مقدرات) پیدایش چیزی و یا حدوث اتفاقی فراهم آمد، "قضا" میشود، یعنی پیدایش یا حدوث آن حتمی میگردد. بنابراین اگر شرایط مقدر شد، مرگ معلق نیز قضای حتمی میگردد و در لحظهاش فرا میرسد.
نقش اختیار:
فراهم آوردن بسیاری از مقدرات، از اختیار انسان خارج است؛ اما فراهم آوردن بسیاری دیگر، در اختیار انسان گذاشته شده است. چنان که فرمود: سرنوشت اقوام را تا خودشان نخواهند و تغییر ندهند، تغییر نمیدهم.
فرض کنید: اجل مسمای تعیین شده، برای یک درخت، با توجه به تمامی شرایط و حوادث طبیعی، ده، صد یا پانصد سال باشد. حال اگر انسان آن درخت را قطع کند و خردههایش را نیز هیزم نموده و به آتش بکشد، یا با نجاری به ابزار دیگری تبدیل کند، چه؟! پس این "اختیار انسان" در طول مدت عمر طبیعت، خودش و دیگران نیز اثر مستقیم دارد.
قضای الهی – نقش اطاعت:
البته معنای اختیار انسان این نیست که از حیطهی مالکیت، حکومت و ربوبیت الهی خارج میگردد، بلکه طبق قوانین و مقدرات او، سرنوشتی را برای خود رقم میزند و این خداوند است که آن را محقق میگرداند.
همانطور که اگر کسی هدایت خواست، خداوند هدایتش میکند و اگر کسی گمراهی را برگزید، خداوند گمراهش مینماید؛ پس نقش اختیار در زودرس یا دیررس بودن را نیز خداوند متعال محقق میگرداند.
از اینرو فرمود: اگر اطاعت کنید، گناهان را که سبب کاهش عمر نیز میشوند میبخشم؛ بدیهی است که وقتی علت نبود، معلول نیز نخواهد بود. اما نفرمود که فرد تسلیم، مطیع و عابد، تا ابد زنده خواهد بود، بلکه فرمود: او را تا اجل مسما و حتمیاش، طول عمر میدهم؛ چنان که حضرت نوح علیه السلام، به قومش فرمود:
« أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاتَّقُوهُ وَأَطِيعُونِ * يَغْفِرْ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَيُؤَخِّرْكُمْ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذَا جَاءَ لَا يُؤَخَّرُ لَوْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ » (نوح علیه السلام، 3 و 4)
ترجمه: [نوح گفت]: كه خدا را بپرستيد و از او پروا داريد و مرا فرمان بريد * [تا] برخى از گناهانتان را بر شما ببخشايد و [اجل] شما را تا وقتى معين به تاخير اندازد اگر بدانيد چون وقت مقرر خدا برسد تاخير بر نخواهد داشت.
***- این فرمایش، تمامی جوانب را بیان داشته است. اول آن که مرگ حتمی است و هر کسی اجلی دارد – دوم آن که گناهان سبب کاهش عمر و زودتر رسیدن اجل میگردند – سوم آن که عبادت و اطاعت سبب طول عمر میگردد – چهارم آن که این طول عمر، در مقابل کاهش آن است، و از اجل مسما فراتر نمیرود – پنجم آن که مقدرات (اندازهها) به مرحلهی قضا و حتمیت میرسند، حال چه موضوعش مرگ زودتر از موعد به سبب گناهان باشد و چه طول عمر تا اجل مسما باشد و ششم آن که مالکیت و ربوبیت تمامی این امور، به دست خداوند متعال میباشد.
نتیجه:
بنابراین، خداوند متعال برای هر انسانی، بر اساس حکمت و مشیت خود و جایگاه و نقشی که برای او در این عالم تعیین نموده، اجل مسمایی قرار میدهد، مثلاً عمر طبیعی این آقا یا خانم را صد، دویست یا سیصد سال قرار میدهد.
اما، موهبت فضیلیت "اختیار" به انسان، ایجاب میکند که او در طول عمر خود نقش داشته باشد، با این تفاوت که نمیتواند "اجل مسما" را تغییر دهد و مثلاً دویست سال را به پانصد سال برساند؛ اما ممکن است مقدراتی فراهم آورد که اجلش زودتر برسد و یا مقدراتی را فراهم آورد که خداوند متعال، حیاتش را تا همان اجل مسما دوام بخشد. مثل کسی که خودکشی میکند، یا کسی که مراعات سلامت و بهداشت را نمینماید، و یا احکام را که سبب سلامت بدن، برای تحمل روح میباشد را رعایت نمینماید و یا با استغفار و توبه، مسببات بخشش گناهان که سبب کاهش عمر میشود را از میان بر میدارد و ... .
●- امروزه، بشر در سایهی پیشرفت علمی، برخی از عواملی که عمر را کاهش میدهد، میشناسد و میشناساند و راهکارهایی پیدا میکند تا به اصطلاح طول عمر یابد، ولی یقیناً این طول عمر، بیشتر از اجل مسمای او نخواهد بود، وگرنه در زمین ابدی میشد.
به عنوان مثال میگویند: مصرف دخانیات، ترس و اضطراب حتی به اندازهی یک ترمز برای جلوگیری از یک تصادف، افسردگی و ... عمر را میکاهد. مثلاً دویست سال را به همین هفتاد، هشتاد و نود سال میرساند. پس اگر این اتفاقات پیش نیاید و عمر کاهش نیابد، میگویند: افزایش یافت؛ یعنی میتواند تا همان اجل مسما یا نزدیکتر به آن زندگی نماید.
مشارکت و همافزایی (سؤال به همراه نشانی لینک پاسخ، جهت ارسال به دوستان در فضای مجازی)
آیا خداوند زمان اجل حتمی انسانها را براساس اعمال اونها تعیین میکند؟ میگویند: به همین دلیل انسانهای خوب، به خاطر خوبیهایشان زودتر میمیرند!
http://www.x-shobhe.com/shobhe/8894.html
کلمات کلیدی:
گوناگون