ایکس – شبهه: شیطان اسم عام است که به هر منحرف و منحرف‌ کننده‌ای می‌تواند اطلاق گردد.

برخی ریشه کلمه شیطان را از «شَطَنَ» به معنای بُعد و دوری خوانده‌اند. پس هر دور شونده از فرمان خدا و بالتبع رحمت خدا، شیطان می‌شود و شخص ابلیس نیز به خاطر دور شدن از اطاعت و عبادت الهی و بالتبع رحمت الهی «شیطان» خوانده شد.

برخی دیگر واژه‌ی شیطان را از «شیط» خوانده‌اند به معنای سوختن، سوخته شده و سوزاندن. پس هر فعل یا فاعلی که سبب سوختن و سوزاندن گردد، شیطان لقب می‌گیرد. اعمالی سویی که اعمال خوب را خبط کرده و می‌سوزاند – افکاری که تا وقتی فکر است ذهن و درون را می‌سوزاند و وقتی به عرصه‌ی فعل و ظهور رسید، خود و دیگران را می‌سوزاند و نیز هر آن چه که موجبات سوزاندن و سوختن در آخرت را (به عنوان نتیجه) فراهم می‌آورد، شیطان است و ابلیس نیز به همین دلیل شیطان لقب گرفت.

البته هر دو ریشه‌های «شطن» و «شیط» به معانی پلید، خبیث، پست و موجودی سرکش، متمرد و نافرمان نیز به کار گرفته می‌شوند.

الف - پس ابلیس نام یک موجود خاص از گروه جنیان می‌باشد:

«وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاء مِن دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا» (الکهف، 50)

ترجمه: و [ياد كن] هنگامى را كه به فرشتگان گفتيم آدم را سجده كنيد پس [همه] جز ابليس سجده كردند كه از [گروه] جن بود و از فرمان پروردگارش سرپيچيد آيا [با اين حال] او و نسلش را به جاى من دوستان خود مى‏گيريد و حال آنكه آنها دشمن شمايند و چه بد جانشينانى براى ستمگرانند.

ملائکه از نور، آدمیان از خاک و جنیان نیز از آتش خلق شده‌اند و فرض متکبرانه‌ی ابلیس این بود که آتش از خاک برتر است و توجه ننمود آن چه موجب برتریت است، اطاعت الله جل جلاله می‌باشد:

«قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلاَّ تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ قَالَ أَنَاْ خَيْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ» (الأعراف، 12)

ترجمه: چه چيز تو را باز داشت از اينكه سجده كنى، آنگاه که امر (به سجده) کردم؟ گفت من از او بهترم [زیرا] مرا از آتشى آفريدى و او را از گل آفريدى.

اما ابلیس که به خاطر عباداتش به مدارجی از ملکوت راه یافته بود، به خاطر تکبر و نافرمانی‌اش از آن مقام دور شد و سابقه‌ی خود را سوزاند و لایق آتش شد، لذا شیطان لقب گرفت.

ب – اما بیان شد که «شیطان» یک اسم عام است که به هر دور شده، یا به هر منحرف و منحرف کننده‌ای اطلاق می‌گردد. لذا شاهدیم که در قرآن کریم واژه‌ی شیطان هفتاد مورد به صورت فرد و هجده مورد به صورت جمع (شیاطین) به کار گرفته شده است، تا بدانیم این لقب، اسم خاص نیست و به یک موجود خاص دلالت ندارد. لذا در قرآن حتی به شیاطین انس و جنّ متذکر می‌گردد تا بفهمیم که گاهی انسان‌ها خودشان شیطان هستند:

«وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الإِنسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا وَلَوْ شَاء رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ» (الأنعام، 112)

ترجمه: و بدين گونه براى هر پيامبرى دشمنى از شيطان‌هاى انس و جن برگماشتيم بعضى از آنها به بعضى براى فريب [يكديگر] سخنان آراسته القا مى‏كنند و اگر پروردگار تو مى‏خواست چنين نمى‏كردند پس آنان را با آنچه به دروغ مى‏سازند واگذار.

ج – از این رو هر ذهنیت، فکر، تصور، خیال، عزم، اراده، تصمیم، گفتار، رفتار، باور و عملی که موجب دوری از اطاعت و بندگی خدا و هبوط از ظل رحمت الهی گردد – مانع رشد به سوی کمال انسانی و قرب الهی گردد – سبب آزار و اذیت و ظلم به خود و دیگران گردد – اسباب انحطاط را فراهم نماید – زمینه سقوط فرد و جامعه به مراتب پایین و در نهایت اسفل السافلین را مساعد نماید ... و در نتیجه سوزاندن و سوختن انسان و کمالاتش را سبب گردد، از شیطان و شیطانی است. لذا حضرت امام خمینی (ره) فرمود: امریکا شیطان بزرگ است – یعنی بزرگ‌ترین منحرف و منحرف کننده، سوخته و سوزاننده و دور شده و دور کننده از رحمت الهی و موذی زمان است.