ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: آن چه پرسیدید، بیشتر یک "سؤال" است تا یک "شبهه"، و هر سؤالی شبهه نیست.

پس از دقت بر این مهم که تحریفات تاریخی [که در سرتاسر جهان رواج یافته و با سرعت و شدت به جهان اسلام سرایت داده می‌شود]، بسیار مهم و نقش‌آفرین می‌باشد و می‌تواند منشأ یا عامل بسیاری از انحرافات، اعوجاجات، القای شبهات و ... گردد، نکات ذیل ایفاد می‌گردد:

الف – "سیره نویسی" در تاریخ پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله را می‌توان در دو قالب، تحقیق و بررسی و طبقه‌بندی نمود.

الف /1 - یکی قالب عمومی آن زمان بود. یعنی دیدن، بازگو کردن و نوشتن "سیره و سنن الرّسول" صلوات الله علیه و آله. در این قالب، هم اولین و هم درست‌ترین سیره نویس، همان امیرالمؤمنین، امام علی علیه السلام می‌باشند که از کودکی نزد ایشان بودند، در مکتب ایشان تعلیم و تربیت یافتند و برادر، داماد، وصی، امام، خلیفه و حجّت خدا بعد از ایشان بودند.

پس همین که ایشان در هر موردی فرمودند و نوشتند که به حضرتش صلوات الله علیه و آله، چنین وحی آمد – چنین فرمود – چنین انجام داد – چنین شد و ...، همه سیره نویسی است. و همین طور است فرمایشات خانم سیدة النساء، فاطمه زهراء علیهاالسلام و نیز امام حسین و امام حسین علیهما السلام که نه تنها حیات ایشان را درک کردند و نه تنها در خانه ایشان بزرگ شدند، بلکه اهل عصمت و عالِمِ به علمِ لدّنی هستند و سیره را نیز پدر و مادر خود گرفتند.

الف / 2 – قالب دیگر، سیره نویسی به شکل مرسوم، مشهور و متداول است. یعنی افرادی که تبحر و کارشان "سیره نویسی" و تاریخ نگاری بوده است. سابقه این کار نیز به همان اصحاب زمان ایشان بر می‌گردد، نه هفتاد یا هشتاد سال بعد.

ب – عده‌ای از اصحاب رسول الله صلوات الله علیه و آله، از همان سال‌های ابتدای بعثت، سیره نویسی را آغاز کردند و وقایعی چون نزول وحی، غزوات، سخنرای‌ها، حوادث، ارتباطات، تعاملات، معاهدات و ... را به صورت مدون تألیف و ثبت می‌نمودند.

اگر چه از اصل آثار آنها چیزی باقی نمانده است، اما در آثاری که باقی مانده به آنها تصریح و اشاره شده است.

*- دقت شود که بسیاری از آثار گذشتگان که معمولاً یک یا در نهایت دو و سه نسخه بود، بر اثر مرور زمان، حوادث طبیعی، جنگ‌ها و آتش‌سوزی‌ها، عدم مراقبت و ...، از بین رفته است. اما نسل‌های نزدیک‌تر که به آن آثار دسترسی داشتند، اقوالی از آنها را در کتب خود نوشته‌اند که آن آثار باقی است و اعتبار نقل‌ قول‌شان قابل اعتماد می‌باشد.

به عنوان مثال: در منابع بعدی، از سیره‌نویسان و افرادی چون: عروة بن زبیر متوفای 90 هجری، ابان بن عثمان متوفای 105 هجری، شرحبیل بن سعد متوفای 123 هجری و ابن شهاب زهری متوفای 124 هجری، مطالبی نقل شده که اصل اثر آنها باقی نمانده است. (رجوع شود به کتاب: تاريخِ تاريخ نگاري دراسلام،نوشه روزنتال. ترجمه هادی عالم زاده)

*- بدین ترتیب، سیره نویسی به عروة بن زبیر منسوب است. گرچه امروز کتاب عروة بن زبیر باقی نمانده است، اما مجموعه کتاب‌های ابن اسحق، واقدی و طبری، همگی از نوشته‌های ابن زبیر استفاده کرده‌اند. این نکته حاکی از آن است که تالیف عروة بن زبیر، اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین متنی است که درباره مغازی و سیره نوشته شده است.

ج – بنابر این، از گزارشات ثبت شده در قرن اول، عین اثر باقی نمانده است، اما معتبرترین گزارشات قرن اولی، از "عروة بن زبیر" در سایر منابع نقل شده است. سیره نگاری که واقدی، او را اولین کسی می‌داند که دست به تألیف درباره‌ی سیره نبوی صلوات الله علیه و آله زده است. (رجوع شود به کتاب: منابع تاریخ اسلام - رسول جعفریان)

د – بله، اصلی‌ترین و اصولی‌ترین و جامع‌ترین گزارشات تاریخی سیره، اثر «محمد بن اسحاق» می‌باشد که 70 سال پس از رحلت، در مدینه متولد شد و تألیف این سیره را نیز در همان مدینه آغاز نمود. وی پس از 70 سال (140 سال پس از رحلت) درگذشت.

 

 

کلمات کلیدی:  تاریخی