ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: متن و ترجمه آیه به شرح ذیل می‌باشد:

«وَلَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوْتُواْ الْكِتَابَ بِكُلِّ آيَةٍ مَّا تَبِعُواْ قِبْلَتَكَ وَمَا أَنتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ وَمَا بَعْضُهُم بِتَابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءهُم مِّن بَعْدِ مَا جَاءكَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّكَ إِذَاً لَّمِنَ الظَّالِمِينَ» (البقره، 145)

ترجمه: و مسلماً اگر براى اهل كتاب هر نشانه و برهانى بياورى آنها از قبله تو پيروى نخواهند كرد و تو نيز هرگز پيرو قبله آنها نخواهى بود، و نيز برخى از آنها پيرو قبله ديگرى نخواهد شد، و اگر از خواسته‏هاى آنها پس از آن دانشى كه به تو رسيده پيروى كنى بى‏ترديد در آن صورت از ستمكاران خواهى بود.

الف – از وقتی که حضرت آدم علیه‌السلام خلق شد و به همراه خانواده در زمین سکنا یافت، امر به نماز شد تا آخرین نبی الهی که حضرت خاتم الانبیاء، محمد مصطفی صلوات الله علیه و آله می‌باشد. به این چند آیه توجه نمایید:

حضرت ابراهیم علیه‌السلام:

«رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلاَةِ وَمِن ذُرِّيَّتِي رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاء» (ابراهیم –ع، 40)

ترجمه: پروردگارا، مرا برپادارنده نماز قرار ده و از اولاد من (نيز نمازگزاران قرار ده)، و اى پروردگار، دعاى مرا اجابت نما.

حضرت اسماعیل علیه‌السلام:

«وَكَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ وَكَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا» (مریم –ع، 55)

ترجمه: و همواره خاندان خود را به نماز و زكات فرمان مى‏داد، و نزد پروردگارش پسنديده (مرضی) بود.

حضرت موسی علیه‌السلام:

«إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي» (طه، 14)

ترجمه: به يقين اين منم خداى يكتا كه جز من معبودى نيست، پس مرا پرستش كن و نماز را به ياد من برپا دار

هارون علیه‌السلام و امّت موسی علیه‌السلام:

«وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى وَأَخِيهِ أَن تَبَوَّءَا لِقَوْمِكُمَا بِمِصْرَ بُيُوتًا وَاجْعَلُواْ بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ» (یونس، 87)

ترجمه: و به موسى و برادرش (هارون) وحى كرديم كه براى قومتان (به جاى صحرانشينى) در مصر (مركز حكومت فرعون) خانه‏هايى فراهم كنيد و خانه‏ هاى خود را رو به روى يكديگر و به سوى قبله قرار دهيد و نماز را برپا داريد، و (اى موسى) مؤمنان را بشارت (پيروزى) ده.

حضرت عیسی علیه‌السلام:

«وَجَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا» (مریم، 31)

ترجمه: و (خداوند) مرا هر كجا كه باشم وجود پربركتى ساخته، و تا زنده هستم به نماز و زكات سفارش كرده است.

پس، نماز برای همگان بوده است، هر چند که شکل آن متفاوت بوده است.

ب – در آیه فوق بیان شده که آنها هرگز به قبله یک دیگر و به قبله‌ی تو روی نخواهند آورد. چنان در سوره‌ی کافرون می‌فرماید: به آنها بگو نه من هرگز معبود شما را بندگی خواهم کرد و نه شما هرگز معبود مرا بندگی خواهید کرد.

اگر دقت شود، در آیه فوق، نه سخن از مکه و کعبه معظمه آورده است و نه سخن از سمت و سو و جهت بدن به هنگام عبادتی چون نماز – بلکه سخن از "قبله" آورده است، یعنی با تو هم هدف، همسو، هم جهت و همراه نخواهند شد. به همین جهت، بحث از "تبعیت" آنها می‌نماید و تصریح می‌نماید که آنها هیچ گاه از قبله‌ی تو، "تبعیت" نمی‌کنند، چنان چه از قبله یک دیگر نیز "تبعیت" نمی‌کنند.

ج – بدیهی است که این "تبعیت"، اختصاص به سمت و سوی فیزیکی بدن ندارد، بلکه کار عقل و دل است، یعنی به تو ایمان نمی‌آورند. لذا هر کس که از انبیای الهی "تبعیت" نکند، حتماً از "هوای نفس" خود تبعیت می‌کند، هر چند که نام مسلمان، مسیحی، یهودی و ... را روی خود گذاشته باشد.

از این رو در نقطه‌ی مقابل نیز سخنی از کعبه یا بیت‌المقدس نیست، بلکه می‌فرماید: اگر تو از آنها تبعیت کنی، از هوای نفس آنان تبعیت کرده‌ای.

نکته:

از همین مضامین و مفاهیم معلوم می‌شود که "قبله" سنگ و دیوار نیست، بلکه یک "نشان" است برای بندگی. ظاهری دارد، برای ابدان و ظواهر عبادت – باطنی دارد برای روح ایمانی و اخلاص در عبادت.

و البته تردیدی نیست که ظاهر آیه، به ظاهر قبله (کعبه معظمه) نیز دلالت دارد و می‌فرماید: آنها رو به کعبه نخواهند کرد، یعنی مسلمان نخواهند شد، چون کعبه قبله‌ی مسلمانان قرار گرفته است. و جالب آن که با این بیان تصریح می‌نماید که رو کردن آنها به سوی بیت‌المقدس نیز به خاطر خدا و اخلاص در عبادت و پایبندی به دین‌شان نیست، بلکه به خاطر "تبعیت" هوای نفس‌شان است. وگر نه بعد از آمدن وحی و علم به آن، باید تابع می‌شدند.

اگر هوای نفس نبود، در باطن جهت و قبله خداست و ولایت الهی – اگر هوای نفس نبود، ظاهر قبله نیز هر کجاست که خدا تعیین کند و به وسیله‌ی رسولش ابلاغ نماید، لذا تغییر قبله از بیت‌المقدس به کعبه معظمه (که از ابتدا قبله نماز بود)، یک امتحان شد برای مسلمانان تابع و دیگران.

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن   سوره بقره   نماز