ایکس – شبهه / پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات: ما نباید مثل "وهابی‌"ها به خودمان و دیگران اجازه دهیم که واژه‌ها و اصطلاحات دینی و فقهی را ملعبه و لقله زبان کنند و به عنوان دستاویزی جهت اهداف و امیال و تخیلات خود و انحراف در باورها و اعتقادات دینی، مورد سوء استفاده قرار دهند. ندیدید آنها (وهابی‌ها) هر چیزی را که خوششان نیاید، می‌گویند: «شرک است - بدعت است – حرام است و ...».

بالاخره واجب، حرام، مستحب، مکروه، مباح، ایمان، توحید، شرک، سنّت، بدعت و ...، هر کدام معنای خاص خود را [به ویژه در فقه] دارند و احکام مربوطه در موضوعی نیز بسیار مبین و مبرهن است. حتی ممکن است گناهی بسیار بزرگ و از گناهان کبیره باشد، اما "شرک" نباشد و یا عادت یا رسمی غلط باشد، اما «بدعت» نباشد.

بدعت:

بدعت در لغت یعنی "نو و بی‌سابقه"، مثل این که می‌فرماید: خداوند متعال «بَدِيعُ الْسَّمَاواتِ والأرضِ / الأنعام، 101» است، یعنی عالم را بدون سابقه و الگوی پیشین خلق کرده است و یا در مورد حضرت رسول اکرم صلوات الله علیه و آله می‌فرماید که مردم بگو: نبوت، رسالت و دعوت من، یک کار بی‌سابقه نیست، پیش از من نیز نبی و رسول بوده، وحی نازل شده و به حق دعوت شده‌اید.

«قُلْ مَا كُنتُ بِدْعًا مِّنْ الرُّسُلِ وَمَا أَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِي وَلَا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ وَمَا أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ مُّبِينٌ» (الأحقاف، 9)

ترجمه: بگو من از بين انبياء پيغمبرى نوظهور و استثنايى نيستم و خبر ندارم كه با من و با شما چه معامله مى‏كنند تنها و تنها آنچه را به من وحى مى‏شود پيروى مى‏كنم و خلاصه من جز اينكه به روشنى انذارتان كنم وظيفه‏اى ندارم.

نوآوری:

حال آیا اسلام با هر نوآوری و کار جدیدی مخالف است؟ اگر این طور باشد که به طور کلی زندگی، رشد و پیشرفت و حتی هر حرکتی تعطیل می‌شود.

جاده‌ آسفالته و خودرو و سفینه فضایی و علوم تجربی جدید و ... همه به لحاظ لغوی "بدعت" هستند، سرودن یک غزل جدید، نوآوری در هنر و ... نیز بدعت است، چرا که سابقه نداشته است.

بدعت حرام:

آن بدعتی که حرام است، بدعت در دین است. یعنی کسی چیزی را که در دین [قرآن کریم و سنّت و سیره‌ی اهل عصمت صلوات الله علیهم اجمعین] نبوده و مورد تأیید نیست و یا حتی منافات دارد را بیاورد و به عنوان یک اصل یا سنّت دینی معرفی کند.

مثلاً اگر کسی "نامزدی" و به اصطلاح نامزدبازی را از دین بخواند و مدعی شود که با نامزد شدن دو طرف محرم یک دیگر می‌شوند، "بدعت" است. چون در دین چنین حکمی نیامده است.

پس نمی‌توان گفت که بزرگداشت یک سالروز تولد، یک سالروز ملی، یک جشن ملی و ... "بدعت" است، چرا که کسی مدعی نشده که "دین" چنین حکمی داده است.

اجتناب از فعل حرام و انجام مستحبات:

در این گونه امور که اصطلاحاً به آنها "مباحات" اطلاق می‌شود، لازم است که اولاً قصد قربت باشد و ثانیاً در آن فعل حرام انجام نشود و ثالثاً به مستحبات متناسب با آن توجه و عمل شود.

پس چنین نیست که اگر کسی بزرگداشت تولد یا سالگرد ازدواج گرفت و دیگران نیز به او تبریک گفتند، "بدعت" قلمداد شود و بگویند: ما آیه و حدیثی در مورد جشن تولد یا سالگرد ازدواج شما نداریم. بلکه صله ارحام، تبریک گفتن، شاد کردن یک دیگر، احترام متقابل، روابط عمومی و ...، همه از مستحباتی است که در اسلام بر آن تأکید شده است.

عید نوروز:

نوروز را ما ایرانیان وضع نکرده‌ایم که گفته شود "بدعت" است، بلکه خلقِ حکیمانه‌ی خداوند سبحان و بدیع می‌باشد. اوست که خورشید، زمین، ماه، ستارگان، فلک و چرخش و بالتبع چهارفصل و تقویم را آفرید و در یک لحظه‌ای، پایان دوره‌ی جاری (با ختم زمستان) و آغاز دوره و سال جدید (با تحویل نوروز) واقع می‌شود. مسلمان و کافر و ایرانی و عرب و آلمانی هم ندارد.

سالگردهای اعتباری و طبیعی:

مردمان در فرهنگ‌های مختلف، برای آغاز سال نو، تقویم‌های متفاوتی دارند. برخی بر مبانی دینی استوار است، مثل تاریخ میلادی یا هجری قمری – یا هجری شمسی، برخی بر سنت‌های ملی و بومی استوار است، و سال نو در برخی فرهنگ‌های دیگر بر طبیعت استوار است، حال یا گردش ماه و (شمسی – قمری) را مبنا قرار می‌دهند، مثل چین، یا سال شمسی (گردش زمین به دور خورشید) را مبنا قرار می‌دهند، مثل ایران و بسیاری دیگر از کشورهای جهان.

در هر حال گردش طبیعت برای اغلب مردم جهان مبنای محاسبه است، حال خواه یک سرآمد دینی و فرهنگی هم به آن اضافه شده باشد (هجری قمری – هجری شمسی - میلادی) یا نشده باشد. و نوروز، از نو زنده شدن طبیعت پس از پایان زمستان است، برای همه. چه آن را آغاز سال تقویمی خود حساب کنند و یا نکنند، آغاز سال شمسی در طبیعت است.

عید نوروز و احکام و سنّت‌های شرعی:

گاه مردم عادات و رسومی دارند که حرام است و اگر آن را به نام "دین" انجام دهند، "بدعت" نیز هست. اختصاص به نوروز هم ندارد، گاهی این عادات در عرصه‌های دینی و مذهبی نیز رواج می‌باید (مثل قمه زنی که حرام است) - گاه خرافه است (مثل تخمه شکستن و هندوانه خوردن در شب یلدا) – گاه عقلاً نیز کار غلط و ممنوعی است (مثل برخی از رسوم چهارشنبه سوری) و گاه باوری کاملاً خرافی است و یا ترویج فرهنگ خارجی در میان یک ملت است (مثل والنتاین) – در این موارد حدود و ثغور حلال و حرام شرعی کاملاً تبیین شده است.

اما گاه عادات و رسوم منافاتی با شرع و عقل ندارد، امری کاملاً "مباح" است، مثل این که غربی‌ها تلاش می‌کنند در کریسمس یا اول ژانویه به سفر بروند و ما معمولاً در تعطیلات نوروز به سفر می‌رویم. در هر حال یک سفر تفریحی و سیاحتی، در هر وقتی که باشد، یک عمل مباح است. پس نمی‌شود گفت: رسم مردم ما بر سفر در نوروز یا تعطیلات تابستانی، یک "بدعت" است، چرا که کسی این کار را به عنوان اصول یا فروع دین انجام نمی‌دهد.

عید نوروز نیز همین طور است و وقتی طبق روایات صحیح می‌خوانیم که اهل بیت علیهم‌السلام، به ویژه حضرت امام رضا علیه السلام که در ایران و در میان ایرانیان زیسته‌اند، نه تنها منع نکردند، بدعت نخواندند و تحریم ننمودند، بلکه خودشان نیز جلوس می‌فرمودند، مردم به دیدار و عید مبارکی می‌آمدند، عیدی می‌دادند، ایشان نیز آن عیدی‌ها و افزون از آن را به مستمندان عیدی می‌دادند و ...، دلیل و توجیهی ندارد که کسی بگوید: «بدعت" است.

دعای عظیم‌الشأنِ «يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ يَا مُدَبِّرَ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ يَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَي أَحْسَنِ الْحَالِ» را چه کسی و برای چه مناسبتی تعلیم فرموده است؟

*- اتفاقاً اطلاق شرک و بدعت به هر چیزی، بدون آن که اسلام و احکام آن را شرک و بدعت خوانده باشد، خودش بدعتی بس بزرگ، اختلاف‌انگیز و زمینه‌ساز برای "دین‌سازی" است.

همان‌طور که کسی حق ندارد در دین خدا "بدعت" بگذارد، کسی هم سرخود حق ندارد هر کار مردم را "شرک یا بدعت" بخواند، این هم خودش نوعی دین‌سازی و بدعت است.

 

 

کلمات کلیدی:  گوناگون   نوروز