أعوذ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ وعَجِّلْ فَرَجَهُمْ

«وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها * فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها * قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها * وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها *» (الشمس، 7 تا 10)

- و سوگند به نفس (وجود) آدمی و آن كس كه آن را منظم ساخت * سپس فجور و تقوا (شرّ و خيرش) را به او الهام كرده است * بی‌تردید کسی که نفس را از آلودگی پاک کرد [و رشد داد]، رستگار شد * و آن كس كه نفس خويش را [با معصيت و گناه] آلوده ساخته، نوميد و محروم گشته است.

***

آدمی عاشق کمال می‌باشد و محبّتش به خداوند سبحان نیز از همین «عشق به کمال» نشأت می‌گیرد؛ چرا که کمال و هستی محض، فقط خداوند سبحان است و او آدمی را عاشق خودش آفریده است.

همگان رشد، کمال، خوشبختی در دنیا و رسیدن به سعادت ابدی را دوست دارند. اما، پرسش اینجاست که چگونه به این مراتب والای وجودی برسند - چگونه سدها و موانع را بشناسند - چگونه تشخیص دهند و چگونه عبور نمایند؟!

کسب علم و دانش، به صراحت آیات قرآن مجید و احادیث و نیز به حکم عقل شریف، بر همگان لازم و واجب می‌باشد، اما اولاً علم حد، مرز و سقفی ندارد - ثانیاً به یک یا هزار موضوع محدود نمی‌شود - ثالثاً همگان نمی‌توانند دانشمند شوند - و رابعاً که بسیار مهم است؛ درک و فهم علوم نیز مستلزم زیرساخت‌هایی می‌باشد که باید در وجود هر کسی نهادینه شده باشد؛ مانند: «عقل و بدیهیات اولیۀ آن» یا «قلب و فطرت، و شناخت‌ها و کشش‌های بنیادین آن». به عنوان مثال: هر کسی به حکم عقل فطری خود می‌داند که چیزی خود به خود پدید نمی‌آید، هر معلولی نیازمند به علت است و جمع نقیضین محال است و ... . حال چه دانشمند علوم عقلی (فلسفی) باشد و چه عوام و بی‌سواد. پس این علوم را خداوند منّان، در وجود انسان نهادینه کرده است.

●- از جمله این «علوم فطری»، شناخت، درک، تشخیص و فهم «خوب و بد - خیر و شرّ» می‌باشد که با اکتفای به کتاب، به دست نمی‌آید؛ بلکه تفکر و تعقل علمی نیز حاصل نمی‌شود، بلکه باید از غیب به قلب الهام شود.

*- یازده قسم بزرگ به زمین و آسمان و هر چه در آنهاست یاد نمود تا بفرماید: «فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها - سپس فجور و تقوا (شر و خير) را به او الهام كرده است».

این قسم‌ها، همه قسم به خدا و کار خدا [خدا و فعل خدا] می‌باشد؛ پس همه قسم به خودش می‌باشد، چرا که «فعل، به فاعل برمی گردد».

دقت شود که نفرمود: «فجور و تقوا» را با وحی و یا رهنمودهای پیامبران به او «آموخته‌ام»، بلکه فرمود: «به او الهام نمودم - می‌نمایم».

●- پس، «الهام»، اگر اوهام، تخیلات، تصورات و برخاسته از هوای نفس نباشد، از اقسام «وحی» می‌باشد؛ لذا همگان مخاطب این دسته از «وحی الهی» می‌باشند.

●- برخی که در پی بهانه برای سرپیچی از دین خدا می‌باشند، زود از این آیات و این معنا سوء استفاده می‌کنند و می‌گویند: «وقتی خدا خوب و بد ما را الهام می‌کند، دیگر چه نیازی به دین، احکام و ... داریم؟!» در حالی که نفرمود: «ما احکام یا تمامی جزئیاتِ بایدها و نبایدها برای سعادت را به هر کسی الهام می‌کنیم - این کار وحی تشریعی است»؛ بلکه علوم پایه و میزبان علوم دیگر را نهادینه نموده و خیر و شرّ را مبتنی بر آنها الهام می‌نماید. همین که «عقل و قلب» دعوت به توحید، تبعیت از رسول الله و اهل عصمت علیهم السلام می‌نمایند، همین که در کارهای خُرد و کلانش می‌فهمد این ظلم است و نباید انجام دهد - آن ظالم است و نباید پیروی کند - این باطل است و نباید بپذیرد - این راه درستی برای کسب درآمد نیست و نباید از این راه برود و ...، همه از اقسام الهام می‌باشند که با همان علوم پایه و میزبان (فطری) درک و فهم می‌شوند.

●- «الهام»، به «قلب» آدمی می‌شود؛ اما چه بسا قلب نیز مانند عقل، با گناهان محجوب گردد و لایه‌های ضخیم انحرافات و آلودگی‌ها، چنان قفل شود که دیگر هیچ حقی به آن وارد نشود و یا آن را چنان بپوشاند که دیگر هیچ نوری از آن ساتع نگردد. «لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا - برای آنان قلب‌هایی است که با آن فهم نمی‌کنند» (الأعراف، 179) - «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا - آيا به آيات قرآن نمى‌انديشند يا [مگر] بر دلهايشان قفلهايى نهاده شده است؟!» (محمد صلوات الله علیه و آله، 24)

●- پس، «تزکیه - پاک‌سازی» مدام و مستمر لازم است. انسان باید از یک سو خود را از آلودگی‌ها حفظ کند و از سویی دیگر، آلودگی‌های موجود را بزداید، لذا فرمود: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها - بی‌تردید، آن که خود را پاک کرد، رستگار شد» و آن که به سوی آلودگی‌ها رفته و می‌رود، باید از رسیدن به سعادت، ناامید باشد.

***- پس، «اخلاق - مواضع نظری و عملی مؤمن» چنین است که در تزکیۀ خود، طبق برنامه و دستورالعمل‌های دین خدا می‌کوشد، تا پرده‌ها از عقل، فطرت و قلب او کنار رود، حقایق را بفهمد و «الهامات إلهی» را دریابد، فهم نماید و رعایت کند تا به رشد، کمال و سعادت در دنیا و آخرت برسد.

 

الّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَعَجِّل فَرَجَهُم؛

وَ الحَمدُ لله ربِّ العالَمین؛

والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته.

 

 

کلمات کلیدی:  اخلاق   سوره شمش